Organizacja w znaczeniu ogólnym oznacza taką „całość, której wszystkie składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości”. Ani siła robocza, ani ziemia, ani inne środki produkcji nie powinny w gospodarstwie występować w dowolnej ilości i jakości, lecz określonych proporcjach. Szczególne znaczenie ma dostosowanie ilości siły roboczej i środków produkcji do powierzchni ziemi, a także dostosowanie ilości siły roboczej do ilości środków produkcji. Każde zachwianie tych proporcji odbija się na efektywności ekonomicznej gospodarstwa rolnego. Na przykład zbyt mała ilość siły roboczej i środków produkcji (budynków, zwierząt, maszyn itp.) w stosunku do powierzchni ziemi uniemożliwia właściwe jej zagospodarowanie. I odwrotnie – za dużo siły roboczej i środków produkcji w stosunku do powierzchni ziemi spowoduje niepełne ich wykorzystanie, a to obniży efektywność ekonomiczną gospodarstwa. Organizując gospodarstwo rolne, należy z góry przewidzieć i określić najbardziej właściwe proporcje jego części składowych. Na tym polega organizacja gospodarstwa. Natomiast organizacja produkcji w gospodarstwie rolnym ma na celu stosowanie najbardziej efektywnych ekonomicznie sposobów produkcji. W produkcji roślinnej będzie to wybór najefektywniejszych sposobów nawożenia, zwalczania chorób i szkodników, zmianowania, dobór roślin uprawnych itp., a w produkcji zwierzęcej – najbardziej ekonomiczne sposoby żywienia zwierząt, dobór odpowiednich w danych warunkach gatunków i ras zwierząt. Do organizacji procesów produkcji należy także zaliczyć wybór najodpowiedniejszego w danych warunkach kierunku produkcji.

Gospodarstwo rolne jako jednostka produkcyjna składa się głównie z działu produkcji roślinnej i zwierzęcej. Dział produkcji roślinnej jest działem wytwórczym, gdyż tylko tutaj praca ludzka, oddziałując na przyrodę, daje całkiem nowy produkt. Produkcja zwierzęca polega na przetwarzaniu przez organizmy zwierzęce pasz wyprodukowanych w dziale produkcji roślinnej na bardziej uszlachetnione produkty, takie jak: mięso, mleko, wełna, jaja.

Mówiąc o organizacji produkcji roślinnej mamy najczęściej na myśli proporcje poszczególnych grup roślin uprawianych na gruntach ornych. Przedmiotem oceny jest więc struktura zasiewów lub zbiorów. W raportach indywidualnych Polskiego FADN zamieszczane są informacje o powierzchni zbiorów, zbiorach i plonach wszystkich roślin uprawianych w gospodarstwie. Wyniki zostały obliczone na podstawie danych ze statystycznie reprezentatywnej próby gospodarstw rolnych pogrupowanych według typów rolniczych w regionie Wielkopolska i Śląsk.

Tabela nr 1a. Wybrane informacje z organizacji produkcji roślinnej według typów rolniczych.
 

Tabela nr 1b. Wybrane informacje z organizacji produkcji roślinnej według typów rolniczych.
 

Wykres nr 1a. Struktura produkcji roślinnej w latach 2010-2012 według typów rolniczych.
 

Wykres nr 1b. Struktura produkcji roślinnej w latach 2010-2012 według typów rolniczych.
 

Produkcja roślinna jest podstawowym, surowcowym działem produkcji rolniczej w gospodarstwie. Jej specyficznymi czynnikami wytwórczymi są ziemia i organizmy roślinne zdolne do fotosyntezy, czyli przetwarzania związków nieorganicznych w organiczne. Zasadniczą cechą szczególną produkcji roślinnej jest to, iż wymaga ona znacznych obszarów. Rolnika interesuje głównie gleba, to jest wierzchnia warstwa ziemi, cechująca się większą lub mniejszą żyznością. Chcąc uzyskać dobre wyniki w produkcji roślinnej, trzeba nie tylko utrzymywać jej urodzajność, lecz także stale ją zwiększać. W celu zwiększenia urodzajności gleby należy:

• prawidłowo wykonywać zabiegi uprawowe,
• stosować właściwy dobór roślin i ich poprawne zmianowanie,
• uzupełniać składniki pobrane przez rośliny z gleby poprzez odpowiednie nawożenie,
• dbać o stosunki wodno-powietrzne w glebie (w razie potrzeby stosować melioracje).

Każde gospodarstwo rolne stanowi pewną odrębną jednostkę produkcyjną – ekonomiczną o określonych zasobach ziemi i środków produkcji, położoną w określonych warunkach przyrodniczych i funkcjonującą w określonych warunkach ekonomicznych. Cechą charakterystyczną każdego gospodarstwa jest jego wielkość, chociaż rolnik w dłuższym okresie może powiększyć lub zmniejszyć jego powierzchnię.

Organizację produkcji zwierzęcej w raportach FADN charakteryzują dane o pogłowiu wybranych grup zwierząt w sztukach fizycznych i przeliczeniowych (LU – jednostka przeliczeniowa zwierząt).

Tabela nr 2a. Wybrane informacje z organizacji produkcji zwierzęcej według typów rolniczych.

Tabela nr 2b. Wybrane informacje z organizacji produkcji zwierzęcej według typów rolniczych. 

 Wykres nr 2a. Struktura produkcji zwierzęcej w latach 2010-2012 według typów rolniczych.

Wykres nr 2b. Struktura produkcji zwierzęcej w  atach 2010-2012 według typów rolniczych. 
 

Gospodarstwa specjalizujące się w uprawach trwałych, ogrodniczych i polowych praktycznie całą swoją produkcję wytworzyły w ramach działalności roślinnej (prawie 99%), osiągając przy tym bardzo wysoki poziom specjalizacji. Udział produkcji zwierzęcej w gospodarstwach wyspecjalizowanych w chowie zwierząt w zależności od typu rolniczego wahał się od 54% (zwierzęta trawożerne) do 72% (krowy mleczne). Udział pozostałej produkcji w produkcji ogółem zawierał się w przedziale od 0,3 do 4,1%. Najmniejszym udziałem tej produkcji charakteryzowały się gospodarstwa wyspecjalizowane w uprawach ogrodniczych i chowie zwierząt ziarnożernych (około 0,3-0,5%). Podsumowując, tego rodzaju produkcja miała marginalny udział w większości gospodarstw (patrz: Wykres 3).

Wykres nr 3. Struktura produkcji ogółem w latach 2010-2012 według typów rolniczych.
 

Pozyskiwanie wszelkiego rodzaju produktów rolniczych jest najbardziej ogólnym celem każdego gospodarstwa rolnego. Jednakże chodzi wciąż nie tylko o to, aby gospodarstwo wytwarzało jakiekolwiek produkty i w dowolnej ilości, lecz przede wszystkim o to, aby wytwarzało takie produkty i w takich ilościach, które zaspokoiłyby potrzeby rolnika i jego rodziny. W celu uzyskania dobrej efektywności ekonomicznej gospodarowania na roli należy produkcję w gospodarstwach rolnych w odpowiedni sposób zorganizować, a następnie umiejętnie nią kierować.

Opracowanie na podstawie: Wyniki standardowe uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN w latach 2010-2012, IERiGŻ – PIB Warszawa.