Złotnicka pstra jest polską rodzimą rasą świń, objętą programem ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich. Nazwa rasy jest związana z miejscowością Złotniki koło Poznania. To tutaj na terenie Wielkopolski w latach 1946-1949 nastąpił początek selekcji i konsolidowania cech rasy złotnickiej pstrej. Ale swój rodowód rasa ta wywodzi z terenów dzisiejszej Litwy, gdyż początkowy materiał hodowlany prof. Stefan Aleksandrowicz zakupił od repatriantów zasiedlających Warmię i Mazury, pochodzących z okolic Wilna. Materiał hodowlany stanowiło wówczas 18 loszek i 5 knurów. Po kilkunastu latach selekcji i pracy hodowlanej, na tyle się utrwaliły i były powtarzalne cechy użytkowe, że w 1962 roku Minister Rolnictwa uznał świnie złotnickie pstre jako rasę. Świnie te zaliczono do typu mięsno-słoninowego w kierunku mięsnym. W marcu 2013 roku świnie złotnickie pstre były hodowane w 31 stadach, a stan loch wynosił 644 sztuki. (Źródło: Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – Księgi hodowlane świń rasy złotnickiej białej i złotnickiej pstrej).
W polskiej literaturze fachowej dotyczącej rodzimych ras świń w Europie brakuje potwierdzenia, że na Litwie również znajduje się rasa świń łudząco podobna do naszej złotnickiej pstrej. Jest to rasa Lietuvos vietines kiaules (Lithuanian Native). Z opracowania K. Szulc i J.T. Buczyńskiego wynika (2012), że jest to świnia brodawkowa.
 |
 |
| Litewska lokalna rasa świń Lietuvos vietines kiaules (Lithuanian Native). Materiał zdjęciowy: Department of Animal Science, Oklahoma State University. | |
Również podobne informacje o litewskiej lokalnej rasie świń można przeczytać na stronie Litewskiego Centrum Koordynacyjnego Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich (Lietuvos ūkinių gyvūnų genetinių išteklių apsaugos koordinavimo centras).
W przeszłości rasa ta była powszechna na terytorium całych ziem litewskich. Świnie te dostarczały mięsa wieprzowego na wewnętrzny rynek. W rejonach gdzie gryka stanowiła element paszy dla świń zaobserwowano, że świnie te po spożyciu gryki są odporne na działanie promieni słonecznych. U innych ras świń po spożyciu gryki i wystawieniu na działanie promieni słonecznych występują uczulenia na skórze. Lochy osiągają masę ciała 180 kg, a knury 260 kg. Mięsność tych świń kształtuje się na poziomie 46-50%, przyrosty dzienne wynoszą około 600 g. Lochy cechuje duża troskliwość o prosięta, dobra mleczność, a płodność wynosi 10,5 sztuki prosiąt. Fenotyp tych świń przypomina naszą złotnicką pstrą, gdyż ubarwienie jest biało-czarne. U niektórych osobników występuje rude podpalanie. Mięso jest kruche i smaczne. od 1993 roku Litewski Instytut Nauk o Zwierzętach rasę tę objął ochroną genotypu. Ochronę tej rasy rozpoczęto od 30 macior i 9 knurów. Zwierzęta pochodziły głównie z południowo-wschodniej części Litwy.
 |
 |
| Litewska lokalna rasa świń. Materiał zdjęciowy: Lietuvos ūkinių gyvūnų genetinių išteklių apsaugos koordinavimo centras. | |
Porównując złotnicką pstrą i litewską lokalną rasę świń Lietuvos vietines kiaules można zauważyć wiele wspólnych cech tych świń zarówno fenotypowych, jak i użytkowych. Biorąc pod uwagę wspólne pochodzenie geograficzne można sądzić, że świnie te wywodzą się od wspólnych świń prymitywnych.
Poniżej w tabeli przedstawiono porównanie niektórych cech obu ras świń.
 |
 |
| Złotnicka pstra | Litewska lokalna rasa świń (Lietuvos vietines kiaules) |
| Pochodzenie | |
| Okolice Wilna, obecnie tereny Litwy | Południowo-wschodnia część Litwy, w tym okolice Wilna |
| Ubarwienie | |
| Łaciate czarno-białe, ponad 50% maści białej; eliminować należy osobniki ze skórą siwą pigmentowaną, z rudymi plamami | Łaciate czarno-białe oraz rude |
| Masa ciała dorosłych osobników | |
| Locha 200-300 kg, knur 300-350 kg | Locha 180 kg, knur 260 kg |
| Mięsność | |
| 45-52% | 46-50% |
| Dzienny przyrost | |
| 600-650 g | 600 g |
| Płodność rzeczywista | |
| 11 prosiąt | 10,5 prosiąt |
| Krzyżowanie | |
| Lochy nadają się do krzyżowania jako komponent mateczny | Lochy nadają się do krzyżowania jako komponent mateczny |
| Jakość mięsa | |
| Dobra, mięso smaczne, kruche | Dobra, mięso smaczne, kruche |
| Inne | |
| Początek pracy hodowlanej nad wytworzeniem rasy: 1946-1949; materiał początkowy 18 loch i 5 knurów |
Początek zorganizowania stada zachowawczego: 1993 r. Litewski Instytut Zootechniki; 30 macior i 9 knurów |
| Od 1984 r. objęta Programem Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich |
Od 1994 r. objęta Programem Ochrony Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich |
Z opracowania wynika wniosek lub zalecenie. Współpraca międzynarodowa mogłaby przyśpieszyć uzyskanie znaku europejskiego dla populacji obu ras świń o podobnych właściwościach.
Opracował : Jan Sarnowski, WODR w Poznaniu, 2014 r.
Literatuta:
- K. Szulc, J.T. Buczyński „Stare europejskie rasy świń”, 2012, Poznańskie Wyd. Rolnicze, 120-121.
- Department of Animal Science, Oklahoma State University – materiały ze strony internetowej.
- Litewskie Centrum Koordynacyjne Zasobów Genetycznych Zwierząt Gospodarskich – materiały ze strony internetowej.