przeliczeniu na 880 g suchej

Potencjał genetyczny tuczników to genetyczne uwarunkowanie do dużych dobowych przyrostów, z jednocześnie dobrym wykorzystaniem paszy. Niezbędnym warunkiem osiągnięcia tego celu jest stworzenie zwierzętom optymalnych warunkach środowiskowych, przy zbilansownym żywieniu zgodnym z zapotrzebowaniem. Tuczniki przeznaczone na tucz o masie ciała od 30 do 115 kg mogą przyrastać na dobę od 500 g do 900 g, a nawet niektóre osobniki 1000 g i więćej. Na takie wyniki tuczu wpływ ma wiele czynników, jednym z nich jest wartość genetyczna, czyli ich potencjał, a więc możliwość osiągania wysokich przyrostów. Zależy to od rasy świń. Rasy prymitywne charakteryzują się niższymi przyrostami, np. czystorasowe tuczniki rasy złotnickiej pstrej. Hodowcy od wielu lat selekcjonowali poszczególne rasy świń w kierunku wysokich przyrostów i większej zawartości mięsa w tuszy. Poniżej przedstawiony jest efekt pracy hodowlane nad rasą WBP w chlewniach zarodowych w latach 2003 – 2012.

Przypomnijmy; przyrost dzienny standaryzowany, to przyrost od urodzenia do 180 dnia życia. Ma on niższą wartość niż przyrost w tuczu zasadniczym od 30 do 100 kg. Wyniki tego tuczu przedstawia poniższa tabela na stacji SKURTCH w 2010 roku. Dla tuczników rasy WBP przyrost ten wyniósł 887 g. Powyższa tabela po lewj stronie obrazuje poprawę przyrostów standaryzowanych na przełomie lat 2003 – 2012. Dla knurków w 2003 przytost standaryzowany wynosił ok.650 g, a w 2012 ponad 700 g. natomiast dla loszek odpowiednio od prawie 600 g do prawie 650 g. Jest to widoczny postęp hodowlany na przestrzeni 10 lat. Tabela górna po prawj stronie przedstawia zmniejszenie grubości słoniny.

Wyniki oceny poszczególnych ras na stacji SKURTCH w Powłowicach w 2010 roku

*w zestawieniu przedstawiono jedynie te rasy, dla których liczba kontrolowanych zwierząt wynosiła powyżej 20 szt.

Źródło: "Wyniki oceny trzody chlewnej w 2012 roku" PZHIPTCH "POLSUS

Również takie parametry jak wysokość oka polędwicy i zawartość mięsa w tuszy uległa poprawie. Podobnie przedstawiają się wyniki parametrów cech tucznych i rzeźnych rasy PBZ. Przedstawione wyniki świadczą o znacznej poprawie potencjału genetycznego ras hodowanych w Polsce. Rasy WBP i PBZ jako komponent mateczny ma podobny potencjał genetyczny jak rasy hodowane na zachodzie Europy. Firmy handlujące prosiętami do tuczu używają nazw ras wyjściowych w brzmieniu oryginalnym jak: Yorkshire, Large White Yorkshire, Landrace.

Informacje o wartości hodowlanej loszek i knurów z danej chlewni możemy czerpać z rocznych opracowań Polskiego Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej "POLSUS" pod tytułem "TOP GENETICS"

Źródło: "TOP GENETICS" PZHIPTCH "POLSUS" Warszawa 2011 r

Uwaga! W powyższym materiale z 2011 roku, podano średnie dzienne przyrosty standaryzowane, czyli od urodzenia do 180 dnia życia.

Źródło: "TOP GENETICS" PZHIPTCH "POLSUS" Warszawa 2013 r.

Uwaga! W powyższym materiale z 2013 roku, podano przyrost dzienny w okresie tuczu tj. od 30 kg masy ciała do 100 kg.

Przypomnę, że cechy użtkowości tucznej i rzeźnej są wysoko odziedziczalne, co oznacza, że są bezpośredno przekazywane na potomstwo. Natomiast cechy użytkowości rozpłodowej (płodność, plenność, mleczność) należą do cech niskoodzidziczlnych, ale przy krzyżowaniu międzyrasowym lub międzyliniowym obserwuje się w tych cechach dodatkowy korzystny efekt heterozji. Efekt ten wyraża się wybujałością wymienionych cech u mieszańców. Uzyskane loszki mieszańce F1 ras komponentu matecznego (♀WBP x ♂PBZ), charakteryzują się w porównaniu z loszkami czystorasowymi wcześniej osiąganą dojrzałością płciową, stwarzają korzystniejsze warunki do rozwoju płodów w macicy. Loszki mieszańcowe F1 rodzą i odchowują liczniejsze mioty, o większej masie ciała i mają mniejsze straty prosiąt podczas odchowu. Literatura określa, że efekt heterozji dotyczący cech niskoodzidziczalnych może osiągnąć 10 do 15 % wzrostu. Musimy pamiętać, że heterozja występuje tylko w pokoleniu F1 i zanika w kazdym następnym pokoleniu. Ten etap ma na celu uzyskanie loszek do produkcji prosiat, które w całości są przeznaczone na tucz i rzeź. Celem jest uzyskanie liczniejszych miotów, króre mają większą masę, są żywotniejsze, a co za tym idzie odchowujemy więcej prosiąt. Aby uzyskać loszki pokolenia F1 musimy utrzymywać rody rodzicielski ( czystorasowe WBP i PBZ), za kazdym razem ponownie przeprowadzać krzyżowanie w celu uzyskania pokolenia F1.

Wysoki potencjał genetyczny dotyczacy cech tucznych i rzeźnych osiąga się stosując krzyżowanie trzy i czterorasowe. Pierwszy etap krzyżowania to krzyżowanie ras matecznych, w celu uzyskania loch o wysokich walorach cech rozpłodowych i cech tucznych i rzeźnych. W drugim etapie loczki F1 krzyżujemy z knurami komponentu ojcowskiego: duroc, pietrain, hampshire lub ich krzyżówkami. Przy krzyżowaniu loszek F1 z knurami czystorasowymi mamy do czynienia z krzyżowaniem trzy rasowym. Kojarząc loszki F1 z mieszańczmi ras komponentu ojcowskiego, mamy do czynienia z krzyżowaniem czterorasowym. Rasy ojcowskie i ich mieszańce dobrze wykorzystują paszę, osiągają wysokie przyrosty dzienne i mają wysoką zawartość mięsa w tuszy. Cechy te są wysoko odziedziczalne i przekazywane na potomstwo, właśnie za pośrednictwem knurów. Naczelną zasadą jest wybór knura o dużym tempie wzrostu i mięsności. Trafna decyzja co do wyboru odpowiedniego osobnika jest ważniejsza niż dobór rasy.

Dokonując wyboru knura komponentu ojcowskiego np. rasy duroc, możemy się posłużyć informacjami zawartymi w "TOP GENETICS" wydawanymi przez POLSUS. Publikacja ta zawiera informacje o wynikach wartości użytkowej stad, które są pod kontrolą użytkowości prowadzonej przez POLSUS. Knurki z chlewni w Pępowie charakteryzują się dużym potencjałem genetycznym cech związanych z przyrostami dziennymi (1015 g) i wysoką mięsnością (61,5 %). Knurki z tej chlewni odznaczają się dużą zbiorczą wartością hodowlaną (ZWH 9,76 ). Druga chlewnia z Grabowa też proponuje knurki o dobrej wartości hodowlanej, które są jednak trochę niższe. Cechy te knury przekazują na potomstwo, które w całości przeznaczamy na tucz. Przy prawidłowym postępowaniu w produkcji loszek F1, możemy się spodziewać prosiąt o dużym potencjale genetycznym cech tucznych i rzeźnych.

Warchlaki sprowadzane z Danii, Holandii czy Niemiec charakteryzują się na ogół wysokim potencjałem genetycznym cech tucznych i rzeźnych. Są one efektem krzyżowania trzy lub cztero rasowego. Udział ras i schemat krzyżowania jest podobny do proponowanego w Polsce od szeregu lat. Poniżej podane są schematy tych krzyżowań.

Żywienie tuczników w zależności od potencjału genetycznego.

Żywienie tuczników powinno być w pełni zbilansowane. Oznacza to, że z jednej strony musimy określić zapotrzebowanie na poszczególne składniki pokarmowe, dla poszczególnych grup tuczników, z drugiej strony zapotrzebowanie to musimy pokryć odpowiednią ilością paszy w dziennej dawce, jeżeli uda nam się w całości pokryć zapotrzebowanie, wówczas mówimy, że żywienie jest zbilansowane. Jak określić zapotrzebowanie poszczególnych grup tuczników, a zwłaszcza o dużym potencjale genetycznym? Tu napotykamy na pierwszą trudność. Polski hodowca i doradca jest pozbawiony nowych, aktualnych norm żywienia zwierząt. Ostatnio wydane "najnowsze" "Normy żywienia świń, wartość pokarmowa pasz" zostały wydane Przez Polską Akademie Nauk w 1993 roku. Normy te nie uwzględniają zapotrzebowania tuczników dziś utrzymywanych, charakteryzujących się dużym potencjałem genetycznym cech tucznych i rzeźnych. Przewidywana górna granica uzyskiwanych przyrostów wynosi 800 g na dobę. Wielu doradców żywieniowych posługuje się normami żywienia świń z krajów zachodnich. Znaczna część doradców korzysta z norm niemieckich DLG. Normy te uwzględniają żywienie świń o różnym potencjale genetycznym. W zależności od poziomu żywienia i potencjału genetycznego możemy osiągnąć przyrosty od 550 g do 950 g na dobę.

W żywieniu tuczników należy sobie postawić cele np.:

• dzienny przyrost 800 g
• zużycie paszy na 1 kg przyrostu 2,9 kg paszy
• ubytki 2%
• mięsność 58%
• koszt 1 kg paszy – poniżej 1,00 zł

Poniższe przykłady żywienia są zbilansowane na podstawie NORM ŻYWIENIA ŚWIŃ z 1993 roku. Przeanalizowano żywienie tuczników przy zakładanych przyrostach 800 g i 700 g. Analizie poddano żywienie, które nie jest zbilansowane, jest ubogie w lizynę. Często popełniany błąd przy oszczędzaniu na koncentracie. Uwaga ta również dotyczy żywienia tuczników o dużym potencjale genetycznym. Aminokwasy egzogenne, a właściwie ich niedobór może być przyczyną niższych przyrostów niż zakładaliśmy.

Obliczenia dawki żywieniowej (paszy pełnoporcjowej) 800 g przyrostu.

Powyższe wyliczenie jest na podstawie norm żywienia z 1993 roku.

Pasza obliczona dla dwóch okresów tuczu. Pierwszy od 30 do 70 kg masy ciała, drugi od 70 do 110 kg.

Wyliczenia parametrów tuczu;

Od 30-70 kg mc 1450 MJ EM : 12,58 MJ EM w 1 kg paszy = 115 kg paszy x 0,96 zł/kg = 110 zł

Razem 3296 MJ EM 263 kg pasz 240 zł koszt paszy

Średni przyrost dobowy 80 kg mc : 100 dni = 800 g

Zużycie paszy na 1 kg przyrostu 263 kg paszy : 80 kg przyrostu mc = 3,28 kg paszy/1 kg przyrostu (w przeliczeniu na 880 g suchej masy, kiszonka z kukurydzy ma 646 g s.m. wówczas zużycie paszy na 1 kg przyrostu wynosi 3,13 kg)

Koszt paszy na 1 kg przyrostu; 240 zł : 80 kg przyrostu mc = 3,00 zł

Średnio dzienne pobranie paszy; 263 kg paszy : 100 dni = 2,63 kg paszy

Obliczenia dawki żywieniowej (paszy pełnoporcjowej) 700 g przyrostu.

Powyższe wyliczenie jest na podstawie norm żywienia z 1993 roku.

Zużycie ogółem MJ EM przy 700 g przyrostu;

Od 30-70 kg 1609 MJ EM : 12,4 MJ EM w 1 kg paszy = 130 kg paszy x 0,96 zł/kg = 124,8 zł

Razem 3587 MJ EM 290 kg paszy 264,0 zł

Przyrost dobowy 80 kg przyrost mc : 115 dni = 695 g ( 700 g)

Zużycie paszy na 1 kg przyrostu 290 kg paszy : 80 kg przyrostu = 3,62 kg paszy/ 1kg przyrostu

Koszt paszy na 1 kg przyrostu; 264 zł pasza : 80 kg = 3,3 zł koszt paszy na 1 kg przyrostu mc.

Średnio dzienne pobranie paszy ; 290 kg : 115 dni = 2,52 kg

Normy żywienia z 1993 r. porównanie zapotrzebowania na energię, białko i lizynę przy przyroście 700g i 800g

700g przyrost = 100% , a 800 g przyrost stanowi 114,3% co daje na plus 14,3% = 100g

Błędy żywieniowe!

Dawka uboga w lizynę przez nieświadome oszczędzanie na koncentracie.

80 kg mc : 399 g (przyrost dzienny) = 200 dni tuczu

W praktyce tucz może trwać nie 200 a 170 dni

Średni przyrost dobowy; 80 kg (mc) : 170 dni = 470 g przyrostu dobowego

Zużycie paszy na 1 kg przyrostu; 420 kg paszy : 80 kg przyrost mc = 5,25 kg paszy/1 kg przyrostu mc

Koszt paszy na 1 kg przyrostu; 5,25 kg paszy/1 kg przyrostu x 0,738 zł/kg paszy = 3,87 zł/kg przyrostu

Średnio dzienne pobranie paszy; 420 kg (paszy) : 170 dni = 2,47 kg

Tabela pomocnicza do porównania długości tuczu i zużycia paszy

Dni tuczu w grupie o przyrostach 470 g obliczono na podstawie ilości lizyny w dziennej porcji paszy w stosunku do zapotrzebowania wynikającego z norm żywienia. Na podstawie dni żywienia i ilości dziennej porcji paszy wyliczono zużycie paszy w okresie tuczu.

Uwaga!

Przyjęto ceny zbóż z notowań MRiRW Zintegrowany System Rynkowej Informacji Rolniczej (ZSRIR) notowania z dnia 27.12.3013 rok dla Wielkopolski . Ceny skupu zbóż paszowych.

Cena żywca wieprzowego MRiRW ZSRIR z dnia 29.12.2013 Region Zachodni 5,26 z VAT

Pasza pełnoporcjowa o nieco niższych wartościach z uwagi na udział 18,5 – 20,5 % kiszonego ziarna kukurydzy o suchej masie 646 g w 1 kg.

Zbiorcze zestawienie wyników

Opracował; Jan Sarnowski WODR Poznań

Piśmiennictwa:

1. "Normy Żywienia świń, wartość pokarmowa pasz " Polska Akademia Nauk W-wa 1993
2. "Normy żywienia zwierząt gospodarskich" PWRiL W-wa 1985
3. "Futterberechnung fűr Schweine" Bayerische Landesanstalt fűr Landwwirtschsft (LfL) 2012
4. “TOP GENETICS" POLSUS, W-wa 2013
5. “TOP GENETICS" POLSUS, W-wa 2012
6. “Wyniki oceny trzody chlewnej w 2012 roku" POLSUS 2013