Człowiek od niepamiętnych czasów wykorzystywał działalność mikroorganizmów w różnych aspektach swojego życia. Już wiele lat przed naszą erą, gdy jeszcze nie wiedziano o istnieniu drobnoustrojów, warzono piwo, wytwarzano wino, kiszono warzywa korzystając z dobrodziejstwa mikroorganizmów. W uprawie gleby stosowano obornik, który pod wpływem obecnych w nim i w ziemi mikroorganizmów przekształcał się w nadającą żyzność ziemi próchnicę. Tak zwana „teoria próchniczna”, zakładająca, że jedynym pożywieniem roślin są związki organiczne, przetrwała dziesiątki lat, bo prawie do połowy XIX wieku. Dzisiaj mamy naukowo potwierdzone, że mikroorganizmy wpływają znacznie na poprawę struktury gleby. Wytwarzane przez nie substancje śluzowe oblepiają humus i cząstki mineralne, tworząc gruzełki. Z gruzełek powstają większe agregaty wypełnione mikroflorą. Natomiast ilość agregatów warunkuje zawartość wody zatrzymanej w glebie, co ma z kolei ogromne znaczenie w okresie suszy. Gleba gruzełkowata daje lepsze możliwości rozwoju drobnoustrojów tlenowych w głębszych jej warstwach, dzięki czemu powstają dogodniejsze warunki dla rozwoju roślin wyższych. Korzenie rozrastają się tworząc odpowiednią podstawę dla zdrowej i silnej rośliny. Znacznie większa ilość włośników wpływa na lepsze i intensywniejsze pobieranie pokarmu z gleby. Mikroflora, rozwijając się głównie w ryzosferze (przy korzeniach) oraz w ryzoplanie (na korzeniach), tworzy układ w rodzaju kroplówki dostarczający niezbędnych substancji wzrostowych.
W Polsce zainteresowanie mikroorganizmami obecnie wzrasta. Przyczyniły się do tego badania znanego japońskiego naukowca – profesora Teruo Higa, który opracował i wdrożył Technologię Efektywnych Mikroorganizmów (EM). Od 25 lat za granicą (w ponad 120 krajach), a w Polsce od 2002 roku wykorzystuje się Efektywne Mikroorganizmy. Na polskim rynku funkcjonują dwie firmy zajmujące się dystrybucją EM: firma Greenland, która rozprowadza produkt pod nazwą Efektywne Mikroorganizmy oraz firma ProBiotics Polska, która rozprowadza preparat ProBio Ema. Swoją technologię Teruo Higa opiera na przekonaniu, że w środowisku istnieją trzy grupy drobnoustrojów: regeneratywne, degeneratywne i fakultatywne. W zrównoważonym pod względem mikrobiologicznym środowisku powinna zachodzić równowaga pomiędzy pierwszą i drugą grupą. Niestety nadużywanie nawozów sztucznych, chemicznych środków ochrony roślin, detergentów, środków higieny osobistej i chemii w produkcji zwierzęcej spowodowało przechylenie się szali na stronę mikroorganizmów degeneratywnych (odpowiedzialnych za procesy rozkładu – gnicia, rozpadu, wynaturzania i wyradzania). Profesor T. Higa zalicza wyizolowane przez siebie Efektywne Mikroorganizmy do grona pożytecznych – regeneratywnych (odpowiedzialnych za procesy odnowy, odbudowy, odtworzenia, odradzania i przywracania). W skład EM wchodzi 80 szczepów drobnoustrojów zarówno tlenowych, jak i beztlenowych. Pochodzą one ze środowiska naturalnego i nie podlegały procesom genetycznej modyfikacji. Amerykanin Matthew Wood kontynuuje prace nad ulepszaniem formuł dla konkretnych kompozycji mikroorganizmów. Ich zestaw ukryty za symbolem EM-FarmingTM to kompozycja mikroorganizmów opracowana przez Matthew Wood’a, ucznia i wieloletniego współpracownika prof. Teruo Higa.
Obecnie w związku postępującą degradacją powierzchni uprawnej pól coraz większą uwagę przywiązuje się do roli mikroorganizmów i procesów o charakterze biotycznym zachodzących w glebie. Jak wiadomo, w warstwie gleby o głębokości od 5 do 30 cm ilość drobnoustrojów szacuje się na 3-15 ton/ha, przy czym jest ich więcej w glebach o większej zawartości próchnicy. Mikroorganizmy metabolizują materię organiczną, nagromadzając substancje próchniczne. Poza tym mineralizują związki organiczne, a co za tym idzie wprowadzają w ponowny obieg pierwiastki niezbędne do produkcji roślinnej. Najważniejsze pod tym względem są bakterie wiążące azot atmosferyczny i przekształcające nieprzyswajalne formy azotu w formy wykorzystywane przez rośliny. Równie ważne są bakterie odpowiedzialne za mikrobiologiczne przemiany węgla, siarki i fosforu.
Technologię EM wykorzystuje się obecnie w takich dziedzinach jak: rolnictwo (regeneracja gleby, produkcja roślinna, produkcja zwierzęca, przemysł rolno-spożywczy, przechowalnictwo); ochrona środowiska (rewitalizacja wody, oczyszczanie akwenów i cieków wodnych, oczyszczanie powietrza, zapobieganie zjawiskom epidemiologicznym); gospodarka komunalna (oczyszczanie ścieków, wysypiska śmieci, kompostowanie, ujęcia wody i wodociągi, trakcje ściekowe, zieleń miejska); gospodarstwo domowe (ogród przydomowy, szambo, oczyszczalnia ścieków, warzywniak, trawnik itp.) Tak wielostronne możliwości wykorzystania Efektywnych Mikroorganizmów wiążą się z wysoką specyficznością enzymatyczną tych drobnoustrojów, zapewniającą im przetrwanie i rozwój w różnorodnych środowiskach. Dzięki powyższej właściwości stają się one narzędziem korygowania i nadzoru rozmaitych ekosystemów.
Na terenie Polski wyłącznym i generalnym dystrybutorem ProBio Ema oraz liderem w doradztwie jest Probiotics Polska. Jednocześnie należy wystrzegać się produktów „z drugiej ręki”, które pochodzą z wielokrotnego namnażania oryginału. Takie namnażanie jest bezcelowe, ponieważ ulega zmianie równowaga populacji, zmienia się ich skład i stają się nieskuteczne.
Zastosowanie Technologii EM w uprawie roślin wpływa na uzyskiwanie większego plonu o wyższej jakości, chociaż badania prowadzone przez naukowców w zakresie wpływu na wysokość plonowania nie zawsze potwierdzają tę tezę. Efekt produkcyjny powstaje na skutek wielorakiego wpływu mikroorganizmów, m.in. wpływają one na równe, szybkie, silne kiełkowanie, lepsze ukorzenianie się roślin, zwiększają odporność na suszę, przymrozki, patogeny i szkodniki, wywołują silniejszy wzrost i wigor, rośliny obficiej kwitną i zawiązują więcej owoców, mają ładniejszy wygląd, lepszy zapach, smak. Kompleksowe wykorzystanie EM w uprawie roślin obejmuje: szczepienie gleby (przed siewem, sadzeniem), na poplony i ścierniska oraz obornik (przed przyoraniem), zaprawianie nasion, bulw i kłączy oraz bezpośrednio na rośliny (szczególnie po przymrozkach, uszkodzeniu przez grad, choroby i szkodniki).
Czym jest EM-Farma?
W skład EM-Farmy wchodzi wiele szczepów powszechnie występujących w naturalnym środowisku mikroorganizmów: promieniowców, bakterii fotosyntetycznych, bakterii kwasu mlekowego, drożdży i grzybów fermentujących. Są one tak dobrane, że każdy z elementów spełnia ściśle określoną funkcję, wzajemnie uzupełniając się i wzbogacając w działaniu. Kompozycja mikroorganizmów EM-Farma jest naturalną żywą substancją, nie modyfikowaną genetycznie, o silnym działaniu antyutleniającym. Kompozycja ta w działaniu wypiera degeneratywne (szkodliwe) mikroorganizmy, likwidując lub ograniczając procesy gnicia, rozkładu, destrukcji oraz zjawiska chorobowe, natomiast wspiera mikroflorę pożyteczną, charakterystyczną dla procesów odbudowy, regeneracji i oczyszczania. Najwyższą efektywność preparatu można uzyskać stosując go w systemie zintegrowanym, poprzez aplikowanie wielokrotne i w różne miejsca – zgodnie z zaleceniami.
Mikroorganizmy wchodzące w skład EM-Farma są głównie organizmami beztlenowymi, które w procesach metabolizmu uwalniają wolny chemicznie tlen. Ma to wielkie znaczenie dla rewitalizacji środowiska. Sam preparat EM-Farming TM jest żółtobrunatną cieczą o pH 3,0-3,5, słodko-kwaśnym smaku i zapachu zakwasu chlebowego lub fermentującego soku owocowego. Jest gotowy do użycia – wystarczy go tylko rozcieńczyć z wodą, lecz nie chlorowaną. Preparat ten zostaje poddany namnażaniu przez wyspecjalizowane Regionalne Centra Promocji i Namnażania. Po namnożeniu nosi nazwę Ema (skrót od: Efektywne Mikroorganizmy Aktywne) i jest gotowym preparatem do podania do określonego środowiska.
Co może dać zastosowanie EM-Farma (Ema, Ema5)?
Mikroorganizmy zawarte w tym preparacie przywracają w glebie optymalne warunki rozwoju dla uprawianych roślin. Przede wszystkim regenerują glebę, odtwarzając jej siłę rodną. Poza tym przyspieszają rozkład materii organicznej oraz aktywizują i stabilizują procesy próchnicotwórcze. Wypierają też zagniwanie. Gleba odzyskuje wówczas zdolność samooczyszczania z substancji szkodliwych, toksycznych. Zdecydowanie poprawia się jej struktura, a przez to regulują stosunki powietrzno-wodne. Dzięki odbudowującej się gruzełkowatej strukturze gleby, rośliny mają szansę na silniejszą rozbudowę swojego systemu korzeniowego i czerpanie pokarmu z głębszych warstw. Wytwarzają one znacznie większą ilość włośników i mogą intensywniej pobierać substancje odżywcze. W dodatku uaktywnione przez EM-y drobnoustroje przekształcają w glebie niedostępne formy składników pokarmowych w formy łatwo przyswajalne. Wiążą azot atmosferyczny i wprowadzają w obieg kompleks pierwiastków (nie tylko NPK, czy też wybrane makro i mikroelementy), co jest niezbędne do prawidłowego rozwoju roślin. W efekcie wprowadzenie EM-Farma do gleby skutkuje wyparciem z niej drobnoustrojów szkodliwych wobec roślin oraz jej detoksykację z pozostałości po pestycydach, a zarazem dejonizację metali ciężkich.
Wnioski z demonstracji realizowanych przez WODR w Poznaniu (na ekologicznej plantacji kapusty głowiastej, aronii i trwałym użytku zielonym)
- Wyniki demonstracji zachęcają do dalszej oceny wdrażania EM i prowadzenia kolejnych obserwacji i badań nad ich wpływem na wzrost i poprawę jakości plonu, zdrowotność roślin oraz życie biologiczne gleby.
- Zastosowanie Ema w uprawie aronii korzystnie wpłynęło na zwiększenie kwitnienia i ilość zawiązywanych owoców, wybarwienie i smakowitość. Obniżyło wyraźnie ilość mszyc na owocach.
- EM Farma Plus poprawiła smakowitość paszy uzyskanej z upraw potraktowanych tym preparatem (siano).
- Kompleksowe stosowanie preparatów EM wpłynęło dodatnio na zdrowotność roślin oraz wysokość plonowania kapusty.
Nowatorska technologia produkcji roślinnej, ogrodniczej i zwierzęcej z wykorzystaniem Efektywnych Mikroorganizmów (EM) spotyka się z coraz większym zainteresowaniem rolników. Z uwagi na zawężający się asortyment chemicznych środków ochrony roślin dopuszczonych do stosowania i ograniczanie substancji biologicznie czynnych, pro-bio-technologia może przynajmniej częściowo złagodzić problem skutecznej ochrony roślin przed chorobami i szkodnikami.
Opracowanie na podstawie literatury i wyników demonstracji.