1. Znaczenie zasobów genetycznych zwierząt.
Zwierzęta dostarczają ludziom pożywienia takiego jak mleko, mięso i jaja ale ich znaczenie w rolnictwie i gospodarce jest znacznie większe. Zwierzęta gospodarskie są źródłem różnego rodzaju surowców – skóry, wełny, kości, a ich nawóz jest wykorzystywany jako opał. Zwierzęta są także źródłem siły pociągowej i energii w rolnictwie, transporcie wiejskim, a także stanowią środek transportu do przewozu ludzi i towarów na terenach górzystych. Do tego typu zadań jakie mają w naszej społeczności zwierzęta gospodarskie najlepiej nadają się rodzime rasy. Wiele ras rodzimych jest nierozerwalnie związana z tradycją i kulturą danego regionu, z którego pochodzi. Największym zagrożeniem dla zachowania istniejącej różnorodności zwierząt gospodarskich jest coraz większa koncentracja, intensyfikacja i specjalizacja w nowoczesnej produkcji. Tempo w jakim intensywne systemy wkraczają do produkcji zwierzęcej stawia poważne zagrożenie dla zachowania lokalnych ras.
2. Program ochrony populacji zasobów genetycznych zwierząt.
W roku 1996 Polska została zaproszona do współpracy we wdrażaniu Światowej Strategii FAO na rzecz Zasobów Genetycznych Zwierząt. Decyzją Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zadania powierzono Centralnej Stacji Hodowli Zwierząt, które od 2000 roku przejęło Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt. Od roku 2002 funkcje Krajowego Ośrodka Koordynacyjnego pełni Instytut Zootechniki – PIB. Zostały powołane poszczególne zespoły zajmujące się poszczególnymi gatunkami i grupami zwierząt. Są to grupy do spraw ochrony zasobów genetycznych bydła, koni, owiec i kóz, trzody chlewnej, drobiu, zwierząt futerkowych, ryb, pszczół oraz biotechnologii.
3. Metody ochrony zasobów genetycznych zwierząt.
Ochrona zasobów genetycznych zwierząt prowadzona jest dwoma metodami : metodą in – situ i ex – situ.
Ochrona in – situ: to utrzymanie stada żywych zwierząt w tradycyjnym regionie chowu.
Ochrona ex – situ: to utrzymanie stada żywych zwierząt poza tradycyjnym regionem wytwarzania i chowu oraz przede wszystkim przechowywanie głęboko zamrożonych materiałów biologicznych ( nasienia, zarodków i oocytów a także fragmentów tkanek i wyizolowanego DNA).
Rodzime rasy muszą być objęte ochroną gdyż są to zwierzęta doskonale przystosowane do lokalnych warunków środowiskowych. Cechuje je niższa użytkowość, rekompensowana mniejszymi wymaganiami pokarmowymi i dobrym wykorzystaniem pasz. Rodzime rasy posiadają cenne cechy takie jak: odporność na choroby i stres, wysoka płodność i plenność, dobre cechy mateczne, długowieczność. Rasy te mają ogromny związek z tradycją i kulturą lokalną.
4. Ochrona zasobów genetycznych zwierząt w programie rolnośrodowiskowym.
W programie rolnośrodowiskowym na lata 2007-2013 ochrona zasobów genetycznych jest realizowana poprzez pakiet 7: „ Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie”.
Pakiet ten dzieli się na 4 warianty. Brane są pod uwagę rasy bydła, koni, owiec i trzody chlewnej objęte w Polsce programami hodowlanymi ochrony populacji. Celem pakietu jest ochrona zasobów genetycznych poprzez utrzymanie w gospodarstwach rodzimych ras zwierząt gospodarskich lub ras odtwarzanych, które są naszym dziedzictwem historycznym, a jednocześnie cechują się szczególnymi walorami użytkowymi.
Nr |
Pakiet |
Wariant |
Rasy |
Płatność |
7. |
Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie |
7.1 Zachowanie lokalnych ras bydła |
Bydło polskie czerwone |
1140 zł/ szt. |
Bydło białogrzbiete |
||||
Bydło polskie czerwono-białe |
||||
Bydło polskie czarno-białe |
||||
|
||||
7.2 Zachowanie lokalnych ras koni |
Koniki polskie |
1500 zł/ szt. |
||
Konie huculskie |
||||
Konie małopolskie |
||||
Konie śląskie |
||||
Konie wielkopolskie |
||||
Konie sokólskie |
||||
Konie sztumskie |
||||
|
||||
7.3 Zachowanie lokalnych ras owiec |
Owce rasy wrzosówka |
320 zł/ szt. |
||
Owce rasy świniarka |
||||
Owce rasy olkuska |
||||
Polskie owce górskie odmiany barwnej |
||||
Owce rasy merynos barwny |
||||
Owce rasy uhruskie |
||||
Owce wielkopolskie |
||||
Owce żelaźnieńskie |
||||
Owce korideli |
||||
Owce kamienieckie |
||||
Owce pomorskie |
||||
Cakiel podhalański |
||||
Merynos polski w starym typie |
||||
|
||||
7.4 Zachowanie lokalnych ras świń |
Świnie puławskie |
570 zł/ szt. |
||
Świnie złotnickie białe |
||||
Świnie złotnickie pstre |
||||
|
5. Wymogi realizacji pakietu 7 „ Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie”.
a) realizacja programu ochrony zasobów genetycznych zwierząt danej rasy;
b) wpis zwierząt do właściwej księgi zwierząt hodowlanych danej rasy;
c) prowadzenie dokumentacji hodowlanej stada;
d) prowadzenie określonej programem ochrony oceny wartości użytkowej;
e) utrzymanie zwierząt danej rasy w liczbie nie mniejszej niż liczba zwierząt danej rasy, do której została przyznana płatność rolnośrodowiskowa w danym roku;
f) zachowanie lokalnych ras owiec – liczba maciorek przypadająca na jednego tryka nie może przekraczać 30 szt.
g) minimalna liczba samic w stadzie tej samej rasy: 4 krowy; 2 klacze; 5 owiec matek rasy okulskiej, 15 owiec matek rasy cakiel podhalański, 30 owiec matek rasy merynos polski w starym typie albo 10 owiec matek pozostałych ras; 10-70 loch rasy puławskiej; 8-100 loch rasy złotnickiej białej; 8-100 loch rasy złotnickiej pstrej.
6. Procedury ubiegania się o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej.
a) Należy opracować plan działalności rolnośrodowiskowej przy pomocy np.: certyfikowanego doradcę WODR w Poznaniu.
b) Trzeba uzyskać zaświadczenie o objęciu stada zwierzat ras lokalnych programem ochrony zasobów genetycznych, które wydaje Instytut Zootechniki - PIB;
c) Należy złożyć wniosek o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej wraz z wymaganymi załącznikami w biurze powiatowego ARiMR.
Wszystkie niezbędne formularze i wzory dokumentów są dostępne na stronie:
www.arimr.gov.pl, www.bioroznorodnosc.izoo.krakow.pl/inne dokumenty.
Eliza Nowak