Praca w gospodarstwie rolnym jest ciężka i niebezpieczna, charakteryzuje się sezonowym nasileniem prac oraz dużym ich zróżnicowaniem. Rolnik pracuje na wielu stanowiskach, które wymagają odmiennych umiejętności, a jednocześnie powodują liczne zagrożenia zdrowotne. Obowiązkiem rolnika jest zapewnienie sobie oraz osobą z min współprocującym bezpiecznych warunków pracy, aby uniknąć wypadku i choroby zawodowej.

Najwięcej wypadków przy pracy rolniczej w ostatnich latach było w grupach: upadki osób, pochwycenie i uderzenie przez części ruchome maszyn oraz uderzenia, przygniecenia i pogryzienia przez zwierzęta. Statystyki mówią, że najwięcej nieszczęśliwych zdarzeń miało miejsce w obejściach gospodarskich (80%), a więc na podwórzu, w budynkach inwentarskich i gospodarczych. Pozostałe wypadki miały miejsce na polach, łąkach i pastwiskach a także lasach i na drogach.

Zagrożenia mechaniczne

Głównymi zagrożeniami towarzyszącymi wykonywanym pracom w rolnictwie są zagrożenia powodowane przez czynniki mechaniczne. Należy przez nie rozumieć wszelkie czynniki fizyczne, które mogą doprowadzić do lżejszych lub cięższych urazów, a nawet śmierci poszkodowanych, powodowane mechanicznym oddziaływaniem na człowieka maszyn i ich elementów, przedmiotów i narzędzi pracy, upadkiem na skutek poślizgnięcia, potknięcia itp.

Zagrożenia mechaniczne mogą być powodowane przez:

• przemieszczające się maszyny oraz transportowe przedmioty
• ruchome elementy robocze maszyn i urządzeń

• ostre, wystające elementy budowli, konstrukcji urządzeń gospodarskich oraz narzędzia maszyn i urządzeń rolniczych czy narzędzi warsztatowych
• spadające przedmioty
• płyny pod ciśnieniem
• śliskie nierówne powierzchnie
• ograniczone przestrzenie
• żywe zwierzęta.

Zagrożenia chemiczne i pyłowe

Do zagrożeń chemicznych, na które jest narażony rolnik, należy zaliczyć kontakt ze środkami ochrony roślin, nawozami sztucznymi, paliwami i smarami. Pestycydy działają bardzo niekorzystnie na organizm człowieka mogą powodować różnego rodzaju zatrucia.

Pyłem nazywamy cząstki ciała stałego, które oderwane od niego przez pewien czas pozostają zawieszone w powietrzu. W przemyśle rolniczym pyły powstają najczęściej podczas takich procesów jak mielenie, szlifowanie, kruszenie, bronowanie, młócenie, cięcie drewna, siew, nawożenie, przesypywanie nawozów lub innych sypkich substancji. Ze względu na skutki zdrowotne najniebezpieczniejsze są cząstki pyłu o średnicy poniżej 7um. Tak mała średnica umożliwia przeniknięcie cząstek do pęcherzyków płucnych. Należy pamiętać, że również pył o większych cząstkach, osadzający się w obrębie górnych dróg oddechowych (jama nosowa, krtań, tchawica, oskrzela), może uszkadzać mechanizm eliminacji pyłu z organizmu wywołując różnego rodzaju schorzenia i ułatwiając wnikanie pyłu do płuc.

Niekorzystne warunki termiczne i  czynniki atmosferyczne.

Większość prac w rolnictwie wykonuje się na otwartej przestrzeni. Środowisko pracy na tych stanowiskach jest kształtowane przez panujące warunki atmosferyczne, bardzo często niekorzystnie oddziałujące na człowieka. Niekorzystne warunki zewnętrzne podczas prac w rolnictwie to, oprócz dużych skoków temperatury, zmienna wilgotność oraz opady atmosferyczne. Natomiast w pomieszczeniach rolnicy narażeni są na przeciągi.

Zagrożenia biologiczne.

Zagrożenia biologiczne to zjawisko bardzo powszechne w środowisku rolniczym. Podczas wykonywania wielu różnych prac rolnik jest narażony na działanie biologicznych czynników szkodliwych. Biologiczne czynniki szkodliwe to mikro- i makroorganizmy oraz substancje przez nie wytwarzane, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm człowieka i mogą wywoływać choroby zawodowe, zwłaszcza układu oddechowego i skóry. Wyróżnić możemy trzy grupy biologicznych czynników szkodliwych:

• czynniki zakaźne pochodzenia zwierzęcego ( wirusy, bakterie, pierwotniaki i grzyby)
• alergie i toksyny wytwarzane przez rośliny uprawne
• alergie i toksyny wytwarzane przez drobnoustroje rośliny i zwierząt

Działania profilaktyczne w celu zapobiegania chorobom wywołanym przez szkodliwe czynniki biologiczne to przede wszystkim:

• dbanie o czystość pomieszczeń inwentarskich
• sprawna wentylacja w pomieszczeniach inwentarskich
• przechowywanie surowców roślinnych w odpowiednich warunkach nie dopuszczając do rozwoju drobnoustrojów
• higiena osobista (mycie rąk)

Zagrożenie prądem elektrycznym.

Rolnik w swoim środowisku pracy ma do czynienia z wieloma urządzeniami elektrycznymi, które, jeśli są niewłaściwie użytkowane, stają się przyczyny wielu wypadków oraz chorób.

Porażenia i oparzenia prądem elektrycznym najczęściej są spowodowane:

• wadliwą budową urządzeń
• pojawieniem się napięcia względem ziemi na metalowych częściach urządzeń  i konstrukcjach nie będących zwykle pod napięciem
• nieprzestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa pracy
• lekkomyślnością
• brakiem odpowiedniej wiedzy o zagrożeniach

Używanie wadliwych lub nieodpowiednich urządzeń elektrycznych w strefach zagrożenia wybuchem niesie niebezpieczeństwo wybuchu, który może również spowodować pożar. Osoby przebywające przez dłuższy czas w pobliżu urządzeń generujących duże napięcie lub w pobliżu torów prądowych o bardzo dużych wartościach prądu są narażone na niebezpieczeństwo szkodliwego oddziaływania silnych pól elektrycznych i elektromagnetycznych.

Zagrożenie hałasem.

Jednym z ważniejszych szkodliwych czynników środowiskowych występujących w rolnictwie jest hałas. Powstaje on podczas pracy takich maszyn, jak: ciągniki współpracujące z zespołami maszyn rolniczych (doczepianych lub zawieszanych na ciągniku), samobieżne maszyny rolnicze (kombajny zbożowe, kombajny buraczane, sieczkarnie, kosiarki pokosowe), maszyny rolnicze stacjonarne (młocarnie, śrutowniki, gniotowniki, razdrabniacze, mieszalniki, sortowniki do ziemniaków, dojarki) oraz maszyny warsztatowo-budowlane (pilarki łańcuchowe spalinowe, pilarki tarczowe, sprężarki, przecinarki do metalu, szlifierki, wiertarki, spawarki, betoniarki). Ponieważ podstawową jednostką napędową, najczęściej wykorzystywaną w rolnictwie jest ciągnik rolniczy, maszyna ta jest głównym źródłem hałasu w środowisku rolnym.

We wszystkich tych przypadkach, kiedy poziom hałasu na stanowisku jest większy od dopuszczalnego, a równocześnie wszystkie inne sposoby zmniejszenia poziomu tego hałasu są trudne do natychmiastowego zrealizowania, należy stosować ochronniki słuchu. Warunkiem koniecznym uzyskania wystarczającej ochrony jest prawidłowy dobór ochronników do wielkości charakteryzujących występujący hałas.

Opracowanie:

Eliza Nowak

WODR w Poznaniu