Pszczoły właściwe, czyli Apinae, to błonkówki należące do rodziny pszczołowatych (Apidae). Spotykamy tutaj 19 plemion, w tym między innymi Bombini – trzmielowate właściwe oraz Apini – pszczoły żądlące.

Właśnie do plemienia Apini przynależy rodzaj pszczoła (Apis), gdzie wśród różnych gatunków swoje miejsce ma także pszczoła miodna (Apis mellifera L.).

Pszczoły miodne to owady społeczne, tworzące rodziny pszczele. Są one doskonale zorganizowane, a każdy osobnik spełnia ściśle określoną funkcję. W szeregach statystycznej rodziny pszczelej wyróżniamy:

• jedną matkę pszczelą, czyli Królową;
• 20-50 tysięcy robotnic;
• kilkaset do kilku tysięcy trutni;
• średnio około 5 tysięcy jaj, 10 tysięcy larw oraz ok.20 tysięcy poczwarek (mogą występować różnice sezonowe).

Wszystkie pszczoły rozwijają się z jednakowych jajeczek, składanych przez królową-matkę, z których większość jest zapłodniona (wówczas wylęgają się robotnice i królowe). Z kolei z jajeczek niezapłodnionych powstaną trutnie (partenogeneza). Decyzję o płci pszczoły podejmuje królowa na podstawie wielkości komórki pszczelej. Jeżeli są one mniejsze (robocze), jajo jest diploidalne (zapłodnione), a jeśli większe (trutowe) to haploidalne (niezapłodnione). Do komórki trutowej pszczela matka składa samo jajo, bez nasienia.

Z ostatniego rodzaju komórki lęgowej, tzw. matecznika, wygryzają się nowe królowe. Po wygryzieniu królowa karmiona jest wysokoenergetycznym pokarmem przez około 5 dni, a następnie opuszcza gniazdo, aby udać się na swój lot godowy, nazywany także „lotem weselnym”. To czas kopulowania z trutniami w celu unasiennienia. Zgromadzone nasienie musi jej starczyć do końca życia.

Tym, co decyduje o losie larwy – czy przepoczwarzy się w robotnicę czy w królową, jest sposób jej odchowu, a dokładniej żywienie. Mianowice przyszła królowa przez cały okres lęgowy karmiona jest mleczkiem pszczelim (wydzieliną specjalnych gruczołów, produkowaną przez robotnice), natomiast robotnica tylko przez trzy dni. Później jej pokarm stanowi mieszanina miodu, pyłku i mleczka. Długość życia robotnic to 5-6 tygodni, a matki około 5 lat.

Ciekawym zjawiskiem u pszczół jest partenogeneza (dzieworództwo). Mamy z nim do czynienia, np. kiedy w rodzinie brakuje królowej. Wówczas niektóre robotnice (tzw. trutówki), z uwagi na brak oddziaływania matczynych feromonów, zaczynają rozwijać swoje organy płciowe i mogą składać jaja. Ponieważ są one niezapłodnione (robotnice nie są w stanie kopulować z trutniami), powstają z nich samce.

Odkrywcą zjawiska partenogenezy u pszczół jest ksiądz Jan Dzierżon. Swoją teorię opublikował w 1845 roku. Jednak dopiero w 1906 roku dzieworództwo powszechnie uznano za zjawisko udowodnione.

Kolejnym, godnym naszej uwagi, aspektem pszczelich zachowań jest taniec. Został on odkryty w 1973 roku przez austriackiego biologa Karla von Frischa.

Taniec to forma komunikacji między robotnicami – zbieraczkami. Mianowicie, jeśli robotnica znajdzie obfite źródło pożywienia, przylatuje do ula i poprzez taniec, przekazuje pozostałym zbieraczkom informację o położeniu pożytku. Gdy na przykład mają one lecieć w kierunku słońca to robotnica przesuwa się w górę plastra, a jeśli w przeciwną stronę – wówczas „tancerka” przemieszcza się w dół plastra. Taniec służy także, w czasie rojenia się rodziny, zwiadowczyniom do poinformowania roju, gdzie znajduje się miejsce na nowe gniazdo.

Źródła:

• „Magazyn Przyrodniczy Salamandra” nr 2/2016(42)
• „Pszczoły. Poradnik hodowcy” Werner Gekeler
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Dzierżon