Czym jest pyłek kwiatowy ?
Pyłek kwiatowy jest dla pszczół głównym źródłem białka, witamin i minerałów. Spożywają go zarówno larwy jak i osobniki dorosłe pszczół. Przynoszony jest do gniazda przez zbieraczki w postaci obnóży pyłkowych, będących zbitą grudką pyłku , w koszyczkach znajdujących się na trzeciej parze odnóży pszczoły. Zbieraczka może być samoczynnie obsypana pyłkiem lub podejmuje jego zbiór. Robotnica taka scala ze sobą ziarna pyłku śliną, nektarem lub miodem, który ma w wolu wylatując po pożytek, a następnie formuje obnóże pyłkowe.
Kształt i masa obnóży pyłkowych
Kształt obnóży oraz barwa zależy od gatunku rośliny pyłkodajnej, np. z gorczycy obnóża są jasne, okrągłe i bardzo duże a np. z koniczyny są bardzo drobne.
Masa pary obnóży jest różna i waha się w granicach 8-25 mg. Obnóża o większej masie formowane przez robotnice rano oraz kiedy większe jest zapotrzebowanie na pyłek w rodzinie. Ponadto robotnice o większych koszyczkach przynoszą większe obnóża.
Co dzieje się z pyłkiem po powrocie zbieraczki do ula?
Po powrocie pszczoły zbieraczki z ładunkiem pyłku dochodzi do jego rozładunku, wówczas zbieraczka wbija kolec ((znajdujący się na drugiej parze odnóży) w obnóże i wrzuca je do komórki plastra. Dalszym magazynowaniem pyłku zajmują się pszczoły ulowe. Ubijają one pyłek w komórce, następnie przechodzi on fermentację mlekową i w ten sposób powstaje pierzga, która służy pszczołom jako pokarm białkowy. Pierzga różni się od pyłku – zawiera więcej cukrów, witaminę K oraz enzymy fermentacji mlekowej.
Ile pyłku potrzebują pszczoły?
W ciągu roku rodzina pszczela gromadzi od 15 do 55 kg pyłku, zużywa natomiast od 13 do 18 kg pierzgi w zależności od kondycji rodziny.
Zapotrzebowanie pszczół na pyłek – pokarm białkowy zależy od ich wieku i pełnionych funkcji w rodzinie. Najwięcej pyłku spożywają pszczoły pomiędzy 4 a 9 dniem życia gdy pełnią funkcję karmicielek, natomiast kiedy pszczoły przejmują funkcję zbieraczek spożycie pyłku spada..
Pszczoła jako czynnik plonotwórczy
U większości roślin aby mogło dojść do zapłodnienia i do powstania nasienia musi mieć miejsce zapylenie, czyli przeniesienie ziarna pyłku na znamię słupka. Pyłek może być przenoszony w różny sposób: samoczynnie, przez wiatr, wodę i zwierzęta wśród których dominującą rolę stanowią owady – które zapylają ponad 70% roślin kwiatowych. Wśród owadów największe znaczenie w zapylaniu ma pszczoła miodna. Przenosząc pyłek z pylników jednych kwiatów na znamiona słupków innych, doprowadzają do zapylenia krzyżowego. Dzięki temu nawet w roślinach wysoce samopłodnych wzrasta plon oraz jakość owoców i nasion. Stąd współżycie kwiatów i pszczół oparte jest na obopólnych korzyściach – rośliny są zapylane a pszczoła zdobywa pokarm w postaci pyłku i nektaru.
W jaki sposób kwiaty wabią pszczoły?
Kwiaty aby mogły być odwiedzane i zapylane wabią pszczoły poprzez: kształt, symetrię, barwę oraz zapach. To właśnie zapachu pszczoły uczą się najszybciej, gdyż zmysł powonienia pszczoły jest bardzo wrażliwy. Pszczoły robotnice potrafią odróżnić nawet zapach odmian roślin danego gatunku.
Pyłek jest zbierany przez robotnice z najliczniej występujących i najbardziej dostępnych gatunków roślin. Pszczoły wykorzystują najchętniej masowo kwitnące rośliny na dużych areałach, natomiast loty pszczół na większe odległości odbywają się wtedy gdy w pobliżu ula brakuje roślin pyłkodajnych.
W rodzinie pszczelej prawie 60% pszczół-zbieraczek to zbieraczki nektaru, 25 % to zbieraczki pyłku , a 15% to zbieraczki zarówno pyłku jak i nektaru.
Lucyna Palicka
WODR w Poznaniu
SPD