Rośliny trujące występują we wszystkich zbiorowiskach roślinnych i są ich naturalnym elementem,  Pszczoły zaś zbierają  pyłek z różnych roślin, także trujących zapewniają rodzinie pokarm białkowy. Na szczęście zatrucia pszczół pyłkiem roślin trujących zdarzają się niezmiernie rzadko i tylko wtedy, gdy roślina trująca dominuje na danym terenie.

Rodzina pszczela dotknięta zatruciem pyłkiem wykazuje następujące objawy:

- osłabienie rodziny

- zmniejszenie się liczby pszczół

- pojawienie się  czerwiu rozstrzelonego

- wygryzające się młode pszczoły są zdeformowane

- chore robotnice nie mogą latać, pełzają po ziemi, wykazują drżenie skrzydełek i mają silnie rozdęte odwłoki.

Do zatruć pyłkiem dochodzi najczęściej w okresie wiosennym, kiedy w rodzinie szybko przybywa larw, a karmicielki zmuszone są do intensywnej produkcji mleczka pszczelego, która wymaga dużej ilości pyłku. Do trawienia pyłku potrzebna jest woda.  Kiedy pszczoły nie mają dostępu do wody – np. podczas długotrwałych chłodów, dochodzi do zablokowania nie strawionym  pyłkiem przewodów pokarmowych. Zatrucie pyłkiem  określane jest mianem choroby majowej, ale może ono wystąpić także w innym terminie, niż wiosną.

Rośliny trujące stale zawierają toksyczne związki chemiczne lub wytwarzają je w pewnych okresach rozwoju. Najczęstsze substancje toksyczne występujące w roślinach to: alkaloidy, glikozydy, saponiny,  kwasy organiczne i nieorganiczne. Trucizny produkowane przez rośliny są ich metabolitami. Są to zbędne produkty przemiany materii, często wykorzystywane jako obrona przeciwko szkodnikom danej rośliny. Dlaczego więc rośliny produkują substancje toksyczne dla pszczół, potencjalnych zapylaczy, od których zależy przetrwanie gatunku? Na to pytanie nie znamy odpowiedzi.

Wśród roślin podejrzewanych o zatrucia pszczół pyłkiem wymienia się:

- tojad  - najbardziej trująca, roślinę tą odwiedzają głównie trzmiele

- kasztanowiec zwyczajny – drzewa ozdobne

- kasztanowiec czerwony – drzewa ozdobne w miejskich parkach i ogrodach botanicznych

- kasztanowiec drobnokwiatowy – krzew w ogrodach botanicznych

- rośliny z rodziny jaskrowatych – rośliny zielne, najczęściej wieloletnie,  w Polsce dziko występuje ok. 30 gatunków jaskra

- knieć błotna zwana pospolicie kaczeńcem – roślina wieloletnia rosnąca na podmokłych terenach.

Aby zapobiegać zatruciom pszczół pyłkiem należy pamiętać, aby w okresie intensywnego rozwoju rodzin pszczelich  i spożywania przez karmicielki dużych ilości pyłku zapewnić rodzinom pszczelim stały dostęp do wody. Należy także, w miarę możliwości, zapewnić rodzinom dostęp do wielu różnych  roślin pyłkodajnych lub podawać pszczołom pyłek np. z ciastem miodowo-cukrowym, w plastrach suszu, czy w formie pierzgi.

Lucyna Palicka, WODR w Poznaniu, SPD