W 2016 roku polscy rolnicy po raz drugi otrzymają płatność za zazielenienie. Dla bardzo wielu rolników z płatnością tą związane są określone obowiązki. Zazielenienie – to trzy obowiązkowe praktyki: dywersyfikacja upraw, wymóg zachowywania trwałych użytków zielonych i obszary proekologiczne (EFA). Ten ostatni, czyli EFA, stanowi największe wyzwanie dla rolników.
Każde gospodarstwo rolne, które posiada przynajmniej 15 ha gruntów ornych, musi przeznaczyć co najmniej 5% powierzchni tych gruntów właśnie na obszary proekologiczne (EFA). Zwolnione z obowiązku realizacji tej praktyki są gospodarstwa rolne, w których przynajmniej 75% powierzchni gruntów ornych jest wykorzystywana pod uprawę traw lub innych pastewnych roślin zielnych, grunt ugorowany lub też grunt wykorzystywany pod uprawy roślin bobowatych, pod warunkiem, że pozostałe grunty orne w gospodarstwie nie przekraczają 30 ha. Również gospodarstwa, w których co najmniej 75% powierzchni użytków stanowią TUZ-y, trawy lub inne pastewne rośliny zielne, a pozostałe grunty orne w gospodarstwie nie przekraczają 30 ha, są zwolnione z obowiązku EFA.
Obszarami proekologicznymi mogą być:
- grunty ugorowane,
- strefy buforowe; również pasy z nadbrzeżną roślinnością wzdłuż cieku wodnego,
- pasy gruntów kwalifikujących się do płatności wzdłuż obrzeży lasu,
- zagajniki o krótkiej rotacji (wierzba, brzoza, topola czarna i jej krzyżówki),
- obszary zalesione, po 2008 r., w ramach PROW 2007-2013 i PROW 2014-2020,
- międzyplony lub okrywa zielona – wsiewki trawy w uprawę główną albo siew mieszanek,
- uprawy wiążące azot – uprawiane w plonie głównym,
- elementy krajobrazu, tj. np. żywopłoty lub pasy zadrzewione o maksymalnej szerokości do 10 m, drzewa wolnostojące o średnicy korony przynajmniej 4 m, zadrzewienia liniowe – drzewa o średnicy korony minimum 4 m czy oczka wodne o maksymalnej powierzchni 0,1 ha i rowy o maksymalnej szerokości 6 m.
Warunkiem jest, że obiekty takie muszą znajdować się na gruntach będących w posiadaniu rolnika. Obowiązują też tzw. współczynniki przekształcenia i współczynniki ważenia, które służą przeliczaniu faktycznej powierzchni na powierzchnię „proekologiczną”. Ich wartość odzwierciedla zróżnicowane znaczenie poszczególnych obszarów dla zachowania różnorodności biologicznej. Tabela współczynników zamieszczona jest w Instrukcji wypełniania wniosku o płatności bezpośrednie.
Rozwiązaniem umożliwiającym spełnienie warunku EFA jest przeznaczenie części powierzchni gruntów ornych na ten właśnie cel. Można zatem wysiewać międzyplony lub uprawiać rośliny wiążące azot (bobowate).
Międzyplony lub okrywa zielona – to wsiewki trawy w uprawę główną albo wysiew mieszanek co najmniej z 2 gatunków roślin z grup roślin uprawnych, tj. zboża, rośliny oleiste, rośliny pastewne, rośliny miododajne, rośliny bobowate drobnonasienne (motylkowate drobnonasienne) i grubonasienne (strączkowe). Mieszanki z samych gatunków zbóż nie są uznawane za obszar proekologiczny.
Międzyplony i pokrywa zielona muszą być wysiane w następujących terminach:
- międzyplony ścierniskowe – od 1 lipca do 20 sierpnia,
- międzyplony ozime – od 1 lipca do 1 października,
i utrzymywane na polu:
- międzyplony ścierniskowe – do 1 października,
- międzyplony ozime – do 15 lutego następnego roku.
Rośliny ozime, zwykle wysiewane jesienią, z przeznaczeniem do zbioru lub wypasu, nie mogą być jednocześnie deklarowane jako EFA. Gatunek rośliny uprawiany w mieszance nie może być następnie uprawiany jako plon główny.
W przypadku międzyplonów i pokrywy zielonej należy pamiętać, że wskaźnik przeliczeniowy wynosi raptem 0,3. Tak więc, faktyczna powierzchnia uprawy musi być ponad trzykrotnie większa, aniżeli wymagany obszar EFA.
UWAGA! Międzyplony z programów rolnośrodowiskowych nie mogą być jednocześnie międzyplonami EFA.
Międzyplon ścierniskowy będzie rozwiązaniem stosunkowo prostym. Pozwoli na zachowanie dotychczasowej struktury zasiewów. Natomiast z agrotechnicznego i przyrodniczego punktu widzenia wysiany latem w okresie suszy może w ogóle nie wyrosnąć, a nawet nie wzejść, przez co nie poprawi wartości stanowiska.
Uprawy wiążące azot (bobowate) – to rośliny uprawiane w plonie głównym, tj. bób, bobik, ciecierzyca, fasola zwykła, fasola wielokwiatowa, groch siewny, groch siewny cukrowy, soczewica jadalna, soja zwyczajna, łubin biały, łubin wąskolistny, łubin żółty, peluszka, seradela uprawna, wyka siewna, koniczyna czerwona, koniczyna biała, koniczyna białoróżowa, koniczyna perska, koniczyna krwistoczerwona, komonica zwyczajna, esparceta siewna, lucerna siewna, lucerna mieszańcowa, lucerna chmielowa, lędźwian, wyka kosmata, nostrzyk.
Rośliny te muszą być wysiewane w siewie czystym lub w mieszance z innym gatunkiem z grupy bobowatych. Jako rośliny podporowej nie można stosować takiej, która nie jest rośliną z grupy bobowatych.
Uprawy wiążące azot mogą być zaliczone, jako uprawa w ramach dywersyfikacji upraw oraz jako obszar proekologiczny. Poza tym kwalifikują się również do uzyskania płatności związanej z produkcją, tj. płatności do roślin wysokobiałkowych. Jest jeszcze bardzo istotna korzyść agrotechniczna – rośliny bobowate wpływają pozytywnie na strukturę gleby.
Współczynnik ważenia dla upraw wiążących azot wynosi 0,7.
Źródło:
- „Zazielenienie. Rolniku! Sprawdź, co to dla Ciebie oznacza”, broszura ARiMR. Warszawa, 2016.
- „Greening, tak zrobisz to najlepiej”, dodatek specjalny Top Agrar Polska, 2015 r.