Kontrole inspekcji ochrony środowiska – rzecz normalna. Pytanie tylko, czy inspektor takiej inspekcji może wejść na teren prywatnej posesji w celu dokonania kontroli? Tak, może. Z kolei uniemożliwienie inspekcji ochrony środowiska przeprowadzenia kontroli jest karalne na mocy przepisów Kodeksu karnego.

Uprawnienia kontrolerów inspekcji ochrony środowiska reguluje ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2013 r., poz. 686 ze zm.). Zadaniem tej instytucji jest m.in. kontrola przestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska.

W myśl zapisów powyższej ustawy:

1. Przy wykonywaniu kontroli przestrzegania wymagań ochrony środowiska inspektor uprawniony jest do:
   • wstępu z niezbędnym sprzętem:
     • na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na którym prowadzona jest działalność gospodarcza,
     • do środków transportu;
   • wstępu przez całą dobę wraz z niezbędnym sprzętem na teren niezwiązany z prowadzeniem działalności gospodarczej;
   • przeprowadzania niezbędnych pomiarów lub badań, w tym pobierania próbek, lub wykonywania innych czynności kontrolnych w celu ustalenia na terenie kontrolowanej nieruchomości, w obiekcie lub jego części, stanu środowiska oraz oceny tego stanu w świetle przepisów o ochronie środowiska, a także indywidualnie określonych w decyzjach administracyjnych warunków wykonywania działalności wpływającej na środowisko;
   • żądania wstrzymania ruchu instalacji lub urządzeń oraz powstrzymania się od wykonywania innych czynności w zakresie, w jakim jest to niezbędne do pobrania próbek oraz przeprowadzenia badań i pomiarów;
   • oceny sposobu eksploatacji instalacji lub urządzeń, w tym środków transportu;
   • oceny stosowanych technologii i rozwiązań technicznych;
   • żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego;
   • żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyką kontroli;
   • żądania okazania dokumentów niezbędnych do wymierzenia mandatu lub kary grzywny;
   • oceny sposobu wykonywania pomiarów emisji, ilości pobranej wody oraz odprowadzanych ścieków przez jednostkę prowadzącą pomiary, w tym poprawności sposobu pobierania i analizy próbek.
2. Jeżeli przeprowadzenie niezbędnych pomiarów, w tym pobieranie próbek lub wykonanie innych czynności kontrolnych, wymaga specjalistycznej wiedzy lub umiejętności, Główny Inspektor Ochrony Środowiska lub wojewódzki inspektor ochrony środowiska może upoważnić do udziału w kontroli osobę niebędącą inspektorem, posiadającą taką wiedzę lub takie umiejętności.
3. Upoważniony do kontroli inspektor jest uprawniony do poruszania się po terenie nieruchomości, obiektu lub ich części oraz środków transportu, bez potrzeby uzyskiwania przepustki oraz nie podlega rewizji osobistej przewidzianej w regulaminie wewnętrznym kontrolowanej jednostki organizacyjnej; podlega on przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującym w kontrolowanej jednostce organizacyjnej.

Na podstawie zapisów Ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, Inspekcja ta kontroluje podmioty korzystające ze środowiska. Podmiotem korzystającym ze środowiska, jest:

• przedsiębiorca w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej;
• osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego oraz osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki;
•  jednostka organizacyjna niebędąca przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej;
• osoba fizyczna niebędąca podmiotem, o którym mowa w lit. a, korzystająca ze środowiska w zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia.

Kontrola osoby fizycznej (np. rolnika indywidualnego) lub jednostki organizacyjnej niebędącej przedsiębiorcą prowadzona jest wyłącznie na podstawie przepisów Ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska.

Inspektorzy nie mają obowiązku informowania osób fizycznych o zamiarze przeprowadzenia kontroli. Osoba fizyczna (np. rolnik) lub kierownik kontrolowanej jednostki organizacyjnej mają obowiązek przeprowadzenia kontroli. Z przeprowadzonej kontroli inspektor sporządza protokół, którego egzemplarz otrzymuje też osoba/jednostka kontrolowana. Do protokołu można wnieść umotywowane uwagi i zastrzeżenia. W razie konieczności kontrola odbywa się z udziałem policji.

Różnica w procedurze kontroli osoby fizycznej lub jednostki organizacyjnej niebędącej przedsiębiorcą a przedsiębiorcy polega na tym, że w przypadku kontroli pierwszej grupy podmiotów zastosowanie mają tylko przepisy Ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska.

W związku z tym w przypadku kontroli osoby fizycznej lub jednostki organizacyjnej niebędącej przedsiębiorcą nie mają zastosowania przepisy Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, tj.:

• zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli,
• jednorazowe upoważnienie do kontroli konkretnego podmiotu,
• wpis do książki kontroli,
• czas trwania kontroli,
• odstąpienie od kontroli, jeżeli w gospodarstwie trwa kontrola innego organu.

Źródło:

1. TopAgrar Polska, 10/2016.
2. Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2013 r., poz. 686 ze zm.).
3. Anna Jagodzik „Kontrole gospodarstw rolnych na OSN”, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu Delegatura w Lesznie. Gołaszyn, 18 luty 2016 r.