Zazielenienie - nowa praktyka w ramach płatności bezpośrednich na lata 2015-2020 (PROJEKT)

Unia Europejska w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), dbając o rozwój produkcji żywności w państwach członkowskich, opłacalność produkcji i jej konkurencyjność, podejmuje różnorodne działania, aby chronić środowisko naturalne. W nowej WPR na lata 2014-2020 cel ten stał się priorytetowy. Dlatego zaplanowano wzrost wsparcia finansowego dla działalności rolniczej szanującej środowisko naturalne. Jednocześnie zwiększa się katalog obowiązków nałożonych na rolników w zakresie ochrony środowiska.

W nowym systemie płatności bezpośrednich, który będzie obowiązywał od 1 stycznia 2015 roku, ważnym proekologicznym instrumentem będzie tzw. zazielenienie, czyli obowiązkowe praktyki, od których zależeć będzie otrzymywanie płatności w pełnej wysokości. Na płatności za zazielenienie zostanie skierowane 30% koperty przeznaczonej na płatności bezpośrednie w danym roku. Proponowana stawka płatności to około 74 euro/ha.

Z realizacji praktyk zazielenienia zwolnione będą gospodarstwa uczestniczące w systemie dla małych gospodarstw rolnych, zachowując jednocześnie prawo do płatności za zazielenienie. Płatność tę, w sposób automatyczny, otrzymywać mają rolnicy prowadzący produkcję zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego (dotyczy to tej części gospodarstwa, która wykorzystywana jest do produkcji ekologicznej).

Zazielenienie to trzy praktyki obowiązkowe, tj.:

1. Dywersyfikacja (różnicowanie) upraw – dotyczy rolników, którzy posiadają powyżej 10 ha gruntów ornych.
   
   Rolnicy posiadający od 10,01 do 30,00 ha gruntów ornych muszą na nich prowadzić co najmniej 2 uprawy, a uprawa główna nie może zajmować więcej niż 75% tych gruntów. W gospodarstwach o powierzchni powyżej 30 ha gruntów ornych trzeba prowadzić minimum 3 uprawy, z tym że uprawa główna nie może zajmować więcej niż 75% tych gruntów, a dwie uprawy łącznie nie mogą zajmować więcej niż 95% powierzchni gruntów ornych.
   
   Za uprawę w ramach tej praktyki uznawany będzie: rodzaj w klasyfikacji botanicznej upraw, gatunek z rodziny krzyżowych, psiankowatych i dyniowatych, grunt ugorowany, trawa lub inne rośliny zielne (z przeznaczeniem na paszę), forma ozima i jara tego samego rodzaju (np. pszenica jara i pszenica ozima).
   
   Realizacja praktyki dywersyfikacji upraw będzie możliwa także poprzez tzw. praktyki równoważne, przynoszące ten sam albo nawet wyższy poziom korzyści dla środowiska i klimatu co praktyki obowiązkowe.
   
   Do praktyk równoważnych zaproponowano: realizację pakietu rolnictwo zrównoważone w działaniu rolnośrodowiskowo-klimatycznym PROW 2014-2020, pod warunkiem wypełnienia wymogów określonych w ramach tego pakietu.
2. Utrzymywanie znajdujących się w gospodarstwie trwałych użytków zielonych (TUZ) – praktyka obowiązkowa niezależnie od ilości gruntów rolnych w gospodarstwie. Jeżeli rolnik dysponuje cennymi przyrodniczo trwałymi użytkami zielonymi położonymi na obszarach Natura 2000, a informację o tym otrzymał wraz z wnioskiem o płatności bezpośredniej za 2015 rok, to nie może na tych użytkach prowadzić prac, które by te użytki zniszczyły, szczególnie dotyczy to zakazu przekształcania i zaorywania użytków.
   
   Natomiast trwałe użytki zielone położone poza obszarami Natura 2000 również nie mogą być, co do zasady, przekształcane w inne użytkowanie. Będą możliwe niewielkie zmniejszenia powierzchni trwałych użytków zielonych, ponieważ przewidziano, że udział TUZ w całkowitej powierzchni użytków rolnych nie może zmniejszyć się o więcej niż 5%. W 2015 r. zostanie wyliczony wskaźnik referencyjny dla danego kraju (udział powierzchni trwałych użytków zielonych zadeklarowanych w 2012 r. i w 2015 r. – użytki, które nie zostały zadeklarowane jako TUZ w 2012 r., w całkowitej powierzchni użytków rolnych zadeklarowanych w 2015 r.).
3. Utrzymanie obszarów proekologicznych (tzw. EFA) – dotyczy rolników, którzy posiadają powyżej 15 ha gruntów ornych. Gospodarstwa takie będą musiały przeznaczyć co najmniej 5% swoich gruntów ornych właśnie na obszary proekologiczne (EFA), które służyć mają ochronie i poprawie bioróżnorodności na obszarach wiejskich. Obszary, które mogą być kwalifikowane jako EFA to: elementy krajobrazu, grunty ugorowane, strefy buforowe, w tym również pasy z nadbrzeżną roślinnością, pasy gruntów kwalifikujących się do płatności wzdłuż obrzeży lasu, zagajniki o krótkiej rotacji, obszary zalesione (zalesione po 2008 r. w ramach PROW 2007-2013 i PROW 2014-2020, które kwalifikowały się do jednolitej płatności obszarowej w 2008 r.), międzyplony lub pokrywa zielona (wsiewki traw w uprawę główną albo siew mieszanek z co najmniej 2 gatunków roślin z grup roślin uprawnych: zboża, oleiste, pastewne, miododajne, bobowate drobnonasienne i grubonasienne), uprawy wiążące azot (rośliny bobowate).
   
   Do powyższych przepisy unijne przewidują szereg wykluczeń z obowiązku ich spełniania.
   
   Obszary, które będzie można uznać za proekologiczne, nie będą się przekładały wprost proporcjonalnie na powierzchnię obszaru proekologicznego uznawanego na potrzeby dopłat bezpośrednich. Stosuje się tutaj współczynniki przekształcenia i ważenia. Współczynniki te służą do przeliczania faktycznej powierzchni na powierzchnię „proekologiczną”. Ich wartość odzwierciedla zróżnicowane znaczenie poszczególnych obszarów dla różnorodności biologicznej.
   
   Możliwa będzie też wspólna realizacja praktyki utrzymania obszarów EFA przez nie więcej niż 10 rolników, których gospodarstwa położone są w bliskiej odległości, tj. w promieniu 30 km. Muszą to być obszary przylegające do siebie. Każdy rolnik uczestniczący we wspólnej realizacji EFA zapewnia, aby przynajmniej połowa (50%) obowiązującego go obszaru EFA była realizowana indywidualnie i położona na terenie jego gospodarstwa rolnego.

Źródło: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa „Zazielenienie. Rolniku! sprawdź, co to dla Ciebie oznacza”, listopad 2014 r.