Od roku 2015 wymogi wzajemnej zgodności (cross-compliance) zostały podzielone na następujące obszary:

• środowisko, zmiana klimatu oraz utrzymanie gruntów w dobrej kulturze rolnej (DKR);
• zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowie roślin;
• dobrostan zwierząt.

Ze zbioru zasad usunięto wymogi dotyczące stosowania osadów ściekowych oraz chorób zwierząt, tj. pryszczycy, choroby pęcherzykowej świń i choroby niebieskiego języka. W zakresie norm DKR najistotniejsza zmiana dotyczy obowiązku utrzymania gruntów rolnych, dotychczas realizowanego przez normy m.in. ochronę trwałych użytków zielonych i przeciwdziałanie wkraczaniu niepożądanej roślinności na grunty rolne. Obowiązek ten został wzmocniony i stanowi teraz kryterium kwalifikowalności do płatności bezpośrednich gruntów, na których nie jest prowadzona produkcja.

Kontrole na miejscu mają na celu zweryfikowanie przestrzegania norm i wymogów wzajemnej zgodności, o których mowa w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 marca 2015 r. w sprawie norm w zakresie dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (Dz.U. poz. 344) oraz w Obwieszczeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 marca 2015 r. w sprawie wykazu wymogów określonych w przepisach Unii Europejskiej z uwzględnieniem przepisów krajowych wdrażających te przepisy (M.P. poz. 329), i są przeprowadzane u rolników, którzy ubiegają się o:

• Jednolitą płatność obszarową (JPO);
• Płatność z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska (tzw. płatność za zazielenienie);
• Płatność dla młodych rolników;
• Płatność dodatkową (redystrybucyjną);
• Płatności związane z produkcją;
• Płatności w ramach przejściowego wsparcia krajowego (bez płatności niezwiązanej do tytoniu);
• Pomoc na zalesianie gruntów rolnych;
• Płatności rolnośrodowiskowe;
• Płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne;
• Płatności ekologiczne;
• Płatności do obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW).

Za przeprowadzanie kontroli w zakresie norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska oraz wymogów z obszarów: środowisko, zdrowie publiczne w zakresie produkcji żywności pochodzenia roślinnego i zdrowie roślin odpowiada Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Natomiast kontrole w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego, zdrowia zwierząt oraz dobrostanu zwierząt są prowadzone przez Inspekcję Weterynaryjną.

Kontrole na miejscu w zakresie wzajemnej zgodności odnoszą się do całego gospodarstwa, tzn. że dotyczą działek rolnych zgłoszonych i niezgłoszonych we wniosku o płatność czy pomoc oraz siedziby gospodarstwa.

Rolnicy, którzy od 2015 roku przystąpili do systemu dla małych gospodarstw są zwolnieni z kontroli w ramach zasady wzajemnej zgodności.

Jeżeli na obszarze kontrolowanego gospodarstwa zostanie stwierdzone nieprzestrzeganie norm i wymogów w zakresie zarządzania w obszarze środowisko, zmiana klimatu, utrzymanie gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej lub wymogów w obszarze zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowie roślin oraz dobrostan zwierząt, wówczas jest przeprowadzana ocena wagi stwierdzonych naruszeń pod względem kryteriów: „zasięgu”, „dotkliwości”, „trwałości” i „celowości”, łącznie z przypisaniem odpowiedniej liczby punktów. Liczbę punktów, jaką przypisuje się stwierdzonej niezgodności, określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 maja 2015 r. w sprawie liczby punktów, jaką przypisuje się stwierdzonej niezgodności, oraz procentowej wielkości kary administracyjnej w zależności od liczby punktów przypisanych stwierdzonym niezgodnościom (Dz.U. poz. 743).

„Zasięg” – kryterium oceny stwierdzonej niezgodności uwzględniające w szczególności, czy dana niezgodność ma konsekwencje wykraczające poza obszar gospodarstwa, czy też ogranicza się wyłącznie do danego gospodarstwa.

„Dotkliwość” – kryterium oceny stwierdzonej niezgodności pod względem znaczenia jej konsekwencji, z uwzględnieniem celów wymogu lub normy, których przedmiotowa niezgodność dotyczy.

„Trwałość” – kryterium oceny stwierdzonej niezgodności pod względem długości okresu, w którym występują jej skutki lub możliwości wyeliminowania tych skutków za pomocą racjonalnych środków.

„Celowość” – czy niezgodność zależy w szczególności od umyślnej, świadomej intencji rolnika, który narusza obowiązujące przepisy.

„Powtarzająca się niezgodność” – kryterium oceny stwierdzonej niezgodności oznaczające niezgodność z tym samym wymogiem lub normą, wykrytą więcej niż raz w ciągu trzech kolejnych lat kalendarzowych, o ile rolnika poinformowano o poprzednich przypadkach niezgodności, oraz zależnie od okoliczności dano mu możliwość podjęcia środków niezbędnych do wyeliminowania poprzedniej niezgodności.

„Drobna niezgodność” – zaniedbanie powstałe zazwyczaj w wyniku nieumyślnego działania rolnika, które nie skutkuje zagrożeniem dla środowiska, zdrowia ludzi czy zwierząt. W tej sytuacji rolnik powinien podjąć natychmiastowe działania zmierzającego do usunięcia tej niezgodności, nie później jednak niż w terminie określonym w raporcie z czynności kontrolnych. Po wykonaniu działań naprawczych rolnik jest zobowiązany złożyć do kierownika biura powiatowego ARiMR oświadczenie o zrealizowaniu tych działań, na formularzu udostępnionym przez ARiMR. W przypadku stwierdzenia drobnej niezgodności i podjęcia przez rolnika działań naprawczych nie stosuje się kary administracyjnej z tytułu nieprzestrzegania zasady wzajemnej zgodności. Jeśli beneficjent nie usunie niezgodności w określonym terminie, stosuje się wstecznie zmniejszenie płatności.

Każde państwo członkowskie samo ustala katalog „drobnych niezgodności”.

Jeżeli kwota sankcji nie przekracza równowartości 100 euro, sankcje nie są naliczane, ale rolnik ma obowiązek usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. U rolnika może zostać przeprowadzona kontrola na miejscu sprawdzająca zrealizowanie przez niego działań naprawczych. Niedostosowanie się do tych zaleceń spowoduje, że płatność w roku następnym będzie podlegała odzyskaniu.

Kontrole w zakresie przestrzegania norm i wymogów wzajemnej zgodności są przeprowadzane w tym samym roku kalendarzowym, w którym został złożony wniosek o płatność.

Jeżeli stwierdzona niezgodność wynika z zaniedbania ze strony rolnika, obniżka płatności będzie z zasady stanowić 3% całkowitej kwoty płatności, ale na podstawie raportu z kontroli może zostać wydana decyzja o obniżeniu wielkości potrącenia do 1% lub zwiększeniu go do 5% całkowitej kwoty albo w określonych przypadkach odstąpienia od nałożenia jakichkolwiek obniżek.

Natomiast, gdy rolnik celowo dopuścił się stwierdzonej niezgodności, obniżka będzie z zasady wynosić 20% całkowitej kwoty płatności. Jednakże Agencja Płatnicza może na podstawie oceny przedłożonej przez właściwy organ kontroli, w raporcie z czynności kontrolnych, wydać decyzję o obniżeniu procentu do wysokości nie mniejszej niż 15% lub, tam gdzie ma to zastosowanie, zwiększyć ten procent nawet do 100% całkowitej wnioskowanej kwoty. W przypadku stwierdzenia powtarzającej się niezgodności, procent sankcji zostanie pomnożony przez 3, ale maksymalna wysokość sankcji nie może przekroczyć 15% całkowitej kwoty dopłat bezpośrednich.

Gdy zostanie stwierdzone więcej niż jedno naruszenie w ramach jednej niezgodności, przypisuje się tej niezgodności liczbę przypisaną naruszeniu, które uzyskało największą liczbę punktów, a w przypadku równej liczby punktów – liczbę punktów przypisaną jednemu z tych naruszeń. W przypadku stwierdzenia więcej niż jednego naruszenia w ramach jednej niezgodności, przy czym gdy co najmniej jedno z tych naruszeń zostało uznane za celowe, niezgodności przypisuje się taką liczbę punktów, jaką przypisano naruszeniu celowemu z najwyższą liczbą punktów, a w przypadku równej liczby punktów – liczbę punktów przypisaną jednemu z tych celowych naruszeń.

Źródło: www.arimr.gov.pl