Niebawem półmetek realizacji programów działań dla OSN na lata 2012-2016. Warto więc przypomnieć o obowiązkach wynikających z programów „naprawczych” przygotowanych do realizacji na tych obszarach. Informacje o zasadach gospodarowania na OSN można uzyskać w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego, w urzędach gmin i na stronach internetowych.

OSN to obszary szczególnie narażone na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzącego ze źródeł rolniczych, na których występują wody zanieczyszczone lub wody zagrożone zanieczyszczeniem. Wyznaczane są one zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 91/676/EWG z 12 grudnia 1991 r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami azotanami pochodzenia rolniczego, zwanej Dyrektywą Azotanową. Aby zapobiegać pogorszeniu stanu wód, jak i poprawić stan wód, w których pogorszenie już nastąpiło – ich jakość spadła poniżej określonych prawem norm, należy przede wszystkim dążyć do poprawy praktyki rolniczej. Dlatego też dla OSN opracowywane są Programy działań mające na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Wprowadzane są one rozporządzeniami dyrektorów RZGW, dla Wielkopolski – RZGW w Poznaniu i we Wrocławiu. Programy działań realizowane są przez 4 lata, począwszy od dnia ich wejścia w życie. Obecnie obowiązujące Programy, na lata 2012-2016, są takie same dla wszystkich OSN w całej Polsce. Od lipca 2012 r. obowiązują też w naszym kraju nowe obszary OSN.

Obowiązki dla osób prowadzących działalność rolniczą na OSN w zakresie poprawy praktyki rolniczej, określone zostały jako ogólne zasady – wynikające z przepisów prawa krajowego oraz wymogi szczegółowe dla OSN. Zgodnie z Programem nawozy naturalne i organiczne stosuje się na gruntach ornych w okresie od dnia 1 marca do dnia 15 listopada, a nawozy płynne naturalne na łąkach trwałych i pastwiskach trwałych – od dnia 1 marca do dnia 15 sierpnia. Natomiast nawozy stałe naturalne stosuje się na łąkach trwałych od dnia 1 marca do dnia 30 listopada, a na pastwiskach trwałych od dnia 1 marca do dnia 15 kwietnia i od dnia 15 października do dnia 30 listopada. Nawożenia nie stosuje się przez cały rok na glebach nieuprawianych, w tym na ugorach. Natomiast nawozy azotowe mineralne stosuje się na gruntach ornych i w uprawach wieloletnich od dnia 1 marca do dnia 15 listopada. Termin 15 listopada nie dotyczy producentów buraków i kukurydzy, którzy zawarli umowę kontraktacyjną na dostawę buraków i kukurydzy po dniu 15 listopada. Dla nich jesienny termin graniczny stosowania nawozów azotowych mineralnych oblicza się dodając 14 dni do terminu dostawy produktów rolnych objętych umową kontraktacyjną, jednak nie później niż po zakończeniu okresu wegetacyjnego w danym regionie. Na łąkach trwałych i pastwiskach trwałych nawozy azotowe mineralne stosuje się od dnia 1 marca do dnia 15 sierpnia.

W 2016 roku, czyli na koniec obowiązywania obecnego Programu, rolnicy muszą posiadać zbiorniki na płynne nawozy naturalne, szczelne i o pojemności umożliwiającej gromadzenie nawozów przez co najmniej 6 miesięcy. Nie ma obowiązku posiadania płyty obornikowej, ale obornik należy przechowywać w sposób, który uchroni przed przenikaniem odcieków do wód lub do gruntu, lub w przypadku utrzymywania zwierząt na głębokiej ściółce, w budynku inwentarskim o nieprzepuszczalnym podłożu. Miejsca do przechowywania musi wystarczyć na co najmniej 6 miesięcy. Sposób obliczania pojemności płyty i zbiorników precyzuje załącznik nr 3 do Programu. W okresie od dnia 1 marca do dnia 31 października, jednak nie dłużej niż przez 12 tygodni, dopuszcza się złożenie obornika na pryzmie bezpośrednio na gruncie przy zachowaniu następujących wymagań:

1. pryzmy lokalizuje się poza zagłębieniami terenu na możliwie płaskim terenie o dopuszczalnym spadku do 3%, na terenie nie piaszczystym i nie podmokłym, w odległości większej niż 20 m od linii brzegu wód powierzchniowych;
2. w przypadku potrzeby ponownego złożenia obornika na pryzmie w kolejnym sezonie wegetacyjnym, pryzmy muszą być lokalizowane w innym miejscu;
3. lokalizację pryzmy oraz datę złożenia obornika w danym roku na danej działce prowadzący działalność rolniczą na OSN zaznacza na mapie lub szkicu działki, które przechowuje przez okres obowiązywania Programu i rok po jego zakończeniu.

Pasze soczyste przechowuje się na zabezpieczonym gruncie w taki sposób, aby wycieki nie przedostawały się do gruntu i wód, w szczególności w silosach, na płytach lub na podkładzie z foli i sieczki oraz pod przykryciem foliowym. Kiszonki składuje się w odległości większej niż 20 m od linii brzegu wód powierzchniowych oraz źródeł i ujęć wody.

Nawozy stosuje się oraz rolniczo wykorzystuje ścieki na glebach nie zamarzniętych powierzchniowo. Zapis nie dotyczy pierwszej wiosennej dawki nawozów azotowych na uprawach roślin ozimych na glebach zamarzniętych powierzchniowo (nocne przymrozki i odwilże w dzień), jeżeli uzasadniają to względy agrotechniczne. Ilość zastosowanych w ciągu roku nawozów naturalnych w każdym gospodarstwie nie może przekroczyć dawki 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych.

Do opracowania planu nawożenia zobowiązani są wszyscy prowadzący działalność rolniczą na OSN gospodarujący na powierzchni powyżej 100 ha użytków rolnych na OSN (stanowiących własność prowadzącego działalność rolniczą na OSN, dzierżawionych przez niego lub będących w jego użytkowaniu lub w użytkowaniu wieczystym). W gospodarstwie takim nie można stosować wyższych dawek nawożenia niż dawki wynikające z planu nawożenia, nawet jeżeli dawki określone w załączniku nr 5 do Programu są wyższe. Załącznik nr 5 zawiera informacje o maksymalnych dawkach nawożenia azotem (ze wszystkich źródeł) dla poszczególnych upraw w plonie głównym N w kg/ha składnika działającego. Bilans azotu na potrzeby opracowania planu nawożenia sporządza się metodą „na powierzchni pola”. Plan nawożenia należy przechowywać przez okres obowiązywania Programu i rok po jego zakończeniu. Z kolei prowadzący działalność rolniczą na OSN gospodarujący na powierzchni do 100 ha użytków rolnych na OSN (stanowiących własność prowadzącego działalność rolniczą na OSN, dzierżawionych przez niego lub będących w jego użytkowaniu lub w użytkowaniu wieczystym) stosują dawki nieprzekraczające maksymalnych dawek nawożenia azotem dla upraw w plonie głównym, o których mowa w wymienianym już załączniku nr 5 do Programu.

Ilość dostępnego dla roślin azotu zawartego w nawozach naturalnych ustala się według zawartości w nich tzw. azotu działającego, który wylicza się w oparciu o równoważnik nawozowy – załącznik nr 6 do Programu.

Prowadzący działalność rolniczą na OSN zobowiązani są do prowadzenia dokumentacji wszystkich zabiegów agrotechnicznych, a w szczególności związanych z nawożeniem (termin, rodzaj, zastosowana dawka pod daną uprawę). Dokumentację należy przechowywać przez okres obowiązywania Programu i rok po jego zakończeniu.

W zdecydowanej większości wymogi powyższe obowiązują od dnia 1 marca 2013 roku. Od dnia wejścia w życie Programu, tj. od września 2012 r. obowiązują przepisy, które mówią o konieczności przechowywania nawozów płynnych naturalnych w taki sposób, aby wycieki nie przedostawały się do gruntu i wód oraz o warunkach przechowywania pasz soczystych. Z kolei na koniec obowiązywania Programu, tj. w 2016 r. należy zapewnić odpowiednią pojemność miejsc gromadzenia nawozów naturalnych.

Wioletta Kmiećkowiak
Dział EOŚ WODR w Poznaniu

Źródło:

1. ROZPORZĄDZENIE DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ w Poznaniu z dnia 17.08.2012 r. w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.  U. Woj. Wlkp., Poznań, 20.08.2012r., poz. 3601).
2. ROZPORZĄDZENIE NR 5/2012 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ we Wrocławiu z dnia 13 września 2012 r. w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (DZIENNIK URZEDOWY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO, Wrocław, dnia 17 września 2012 r., poz. 3157 i DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO, Poznań, dnia 14 września 2012 r., poz. 3847).