Zagadnienia związane z ubezpieczeniem zdrowotnym rolników są regulowane przez Ustawę z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników z późn. Zm. oraz Ustawę z dnia 13 stycznia 2012 r. o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 r. Warto wiedzieć, kto jest objęty takim ubezpieczeniem i jak wyglądają kwestie związane z opłacaniem składek.

Kto podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu rolników?

Ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają m.in.:

• osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników, będące rolnikami lub ich domownikami w rozumieniu przepisów Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
• rolnicy i ich domownicy, którzy nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy i nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu,
• osoby pobierające emeryturę rolniczą lub rentę,
• członkowie rodzin ww. rolników, domowników, emerytów i rencistów, którzy zostali zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego.

Kto jest zobowiązany do opłacania składki zdrowotnej?

W przypadku rolników objętych ubezpieczeniem zdrowotnym, którzy prowadzą działalność rolniczą na gruntach rolnych poniżej 6 ha przeliczeniowych oraz domowników, składki na ubezpieczenie zdrowotne finansowane są przez budżet państwa.

Rolnicy, którzy prowadzą działalność rolniczą w ramach działów specjalnych, zobowiązani są do opłacania składki zdrowotnej indywidualnie od zadeklarowanej podstawy wymiaru składki odpowiadającej:

• dochodowi ustalonemu dla opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, w kwocie nie niższej jednak niż kwota odpowiadająca wysokości minimalnego wynagrodzenia bądź
• minimalnemu wynagrodzeniu – w przypadku prowadzenia działalności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Składka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna. Rolnicy i domownicy, którzy mimo prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników, podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu wyłącznie z tytułu wykonywanej działalności rolniczej i wyłącznie z tytułu działalności rolniczej opłacana jest składka na to ubezpieczenie.

Zasady potrącania zaliczek na podatek dochodowy i składek na ubezpieczenie zdrowotne

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego informuje, że zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, zobowiązana jest (jako płatnik świadczeń) do pobierania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od wypłacanych emerytur i rent. Zaliczki te ustala się na podstawie art. 32 ustawy, z uwzględnieniem skali podatkowej określonej w art. 27 ust. 1 ustawy.

Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy w roku podatkowym 2014 obowiązywała będzie analogiczna, jak w roku 2013 skala podatkowa tj.:

• do kwoty 85.528 zł - podatek wynosi 18% podstawy obliczenia podatku minus kwota zmniejszająca podatek 556 zł 02 gr,
• ponad 85.528 zł - podatek wynosi 14.839 zł 02 gr + 32% nadwyżki ponad 85.528 zł.

Miesięczna kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek wynosić będzie 46 zł 33 gr, a roczny dochód niepowodujący obowiązku zapłaty podatku – 3.091 zł.

Prezentowana skala podatkowa oznacza, że od 1 stycznia 2014 r. – analogicznie, jak przed tą datą - jednostki terenowe KRUS będą pobierać miesięczne zaliczki na podatek dochodowy od  wypłacanych świadczeń emerytalno-rentowych w kwocie równej 18% dochodu uzyskanego w danym miesiącu minus miesięczna kwota zmniejszająca podatek tj. 46 zł 33 gr. Wyjątek od tej zasady stanowią emeryci/renciści uzyskujący bardzo niskie dochody (do 3.091 zł) oraz bardzo wysokie dochody (powyżej 85.528 zł) w skali roku.
Dochody do 3.091 zł nie powodują obowiązku opłacania podatku dochodowego i nie są z nich potrącane żadne zaliczki na ten podatek. Natomiast, jeżeli emeryt/rencista (licząc od początku roku) przekroczy dochód 85.528 zł, wówczas od miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie, zaliczka będzie wynosiła nie 18% lecz 32% dochodu uzyskanego w danym miesiącu. 
Ponadto zgodnie z art. 85 ust. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) KRUS oblicza i pobiera z wypłacanych świadczeń emerytalno-rentowych składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% podstawy wymiaru składki; z tym, że 7,75% podstawy wymiaru składki pokrywane jest z zaliczki na podatek dochodowy, a pozostałe 1,25% podstawy wymiaru składki potrącane jest z kwoty netto emerytury lub renty.

Przykłady obliczania zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne. 

Przykład 1
Świadczeniobiorca uprawniony do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy o wskaźniku wymiaru 1,00 tj. w kwocie 831 zł 15 gr brutto do wypłaty otrzyma 717 zł 15 gr.  Z kwoty renty rolniczej KRUS potrąci zaliczkę na podatek dochodowy i składkę na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie 114 zł (tj. 103,25 zł + 10,59 zł; po zaokrągleniu do pełnego złotego).

Sposób wyliczenia potrąceń:
831 zł x 18% - 46,33 zł = 103,25 zł – zaliczka na podatek dochodowy
831,15 zł x 9% = 74,80 zł tj. po zaokrągleniu 75 zł – składka na ubezpieczenie zdrowotne
831,15 zł x 7,75% = 64,41 zł – składka na ubezpieczenie zdrowotne pokrywana z zaliczki na podatek dochodowy, natomiast pozostała składka na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 10,59 zł potrącana jest ze świadczenia rentowego

Przykład 2
Emeryt uprawniony do emerytury rolniczej o wskaźniku wymiaru 1,16 tj. w kwocie 964,13 zł brutto do wypłaty otrzyma emeryturę rolniczą w kwocie 825,13 zł. Z kwoty emerytury rolniczej KRUS potrąci zaliczkę na podatek dochodowy i składkę na ubezpieczenie zdrowotne w łącznej kwocie 139 zł (tj. 127,19 zł + 12,28 zł; po zaokrągleniu do pełnego złotego).

Sposób wyliczenia potrąceń:
964 zł x 18% - 46,33 zł = 127,19 zł – zaliczka na podatek dochodowy
964,13 zł x 9% = 86,77 zł tj. po zaokrągleniu 87 zł - składka na ubezpieczenie zdrowotne 
964,13 zł x 7,75% = 74,72 zł – składka na ubezpieczenie zdrowotne pokrywana z zaliczki na podatek dochodowy, natomiast pozostała składka na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 12,28 zł potrącana jest z emerytury

Odliczenie od podatku ubezpieczenia zdrowotnego w KRUS

Wyjaśnienia organu podatkowego

Wnioskodawczyni prowadzi z mężem gospodarstwo rolne i jednocześnie wynajmuje część gruntu pod wieżę telefonii komórkowej, z którego to wynajmu odprowadza podatek dochodowy w formie ryczałtu ewidencjonowanego (8,5%). Małżonkowie są ubezpieczeni w KRUS. Zgodnie z nowymi przepisami o ubezpieczeniu społecznym rolników od kwietnia 2012 wnioskodawczyni odprowadza do KRUS także składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zadała pytanie, czy wartość tej składki może odliczyć od ryczałtu z tytułu umowy dzierżawy i w jakiej wysokości? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów zwolnionych na podstawie art. 21, 52, 52a i 52c wymienionej ustawy oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Wnioskodawczyni wynajmuje część gruntu pod wieżę telefonii komórkowej. Podatniczka może zmniejszyć zryczałtowany podatek dochodowy z tytułu dzierżawy o zapłacone do KRUS składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Stanowisko takie zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 02.05.2013 r. nr ILPB1/415-150/13-2/AMN

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 6 ww. ustawy, źródłami przychodów są najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą.

Stosownie do treści art. 9a ust. 6 powołanej ustawy dochody osiągane przez podatników ze źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 6, są opodatkowane na zasadach określonych w ustawie, chyba że podatnicy złożą właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego pisemne oświadczenia o wyborze opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, na zasadach określonych w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Zgodnie z art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 ze zm.), ustawa reguluje opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym niektórych przychodów (dochodów) osiąganych przez osoby fizyczne, w tym: osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Osoby fizyczne osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, mogą opłacać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – o czym stanowi art. 2 ust. 1a tej ustawy.

Zgodnie z art. 6 ust. 1a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają również otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze. Dla ustalenia wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń z tytułu tych umów, stosuje się art. 11 ust. 2-2b ustawy o podatku dochodowym.

W myśl art. 12 ust. 1 pkt 3 lit. a) cytowanej ustawy, dla przychodów, o których mowa w art. 6 ust. 1a, stawka ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wynosi 8,5%.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaconej przez podatnika, o której mowa w art. 27b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym, jeżeli nie została odliczona od podatku dochodowego.

Przepis art. 27b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że podatek dochodowy, obliczony zgodnie z art. 27 lub art. 30c, w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę:
1. Składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.):
a) opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
b) pobranej w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
- obniżenie nie dotyczy składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku;
2. Składki zapłaconej w roku podatkowym ze środków podatnika na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne podatnika lub osób z nim współpracujących, zgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego obowiązującymi w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, lub w Konfederacji Szwajcarskiej, z zastrzeżeniem ust. 4.

Zgodnie z art. 27b ust. 2 ww. ustawy, kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki. (…)

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że Wnioskodawczyni może zmniejszyć zryczałtowany podatek dochodowy z tytułu dzierżawy o zapłacone do KRUS składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości określonej w art. 27b ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. w wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy wymiaru tej składki. (…)”

Odliczenie zaległych składek na ubezpieczenie zdrowotne

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych umożliwia odliczenie od obliczonego podatku dochodowego składek na ubezpieczenie zdrowotne. Aby jednak było to możliwe, składki takie muszą zostać faktycznie uregulowane. Warto też pamiętać o ograniczeniu wysokości odliczenia.

Tytułów, z którymi ustawodawca wiąże obowiązek naliczania składek na ubezpieczenie zdrowotne, jest dużo. Wymienić tutaj można przede wszystkim umowę zlecenie (czyli tzw. przychody z działalności wykonywanej osobiście w podatku dochodowym), umowę o pracę, czy pozarolniczą działalność gospodarczą.

W przypadku dwóch pierwszych składkę tę w imieniu podatnika oblicza, pobiera oraz odprowadza do ZUS płatnik w postaci pracodawcy/zleceniodawcy. Co się z kolei tyczy działalności gospodarczej, tę przedsiębiorca musi obliczyć i odprowadzić sam. Przypomnijmy, że na rok 2014 roku podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej stanowi kwota 3004,48 zł. Do ZUS-u należy przekazać 9% podstawy wymiaru składki, czyli 270,40 zł. W roku 2013 składka z tego tytułu wynosiła 261,73 zł. Możliwe jest także dobrowolne płacenie tej składki.

Na gruncie podatku dochodowego, zgodnie z art. 27b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, obliczony podatek ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, o której mowa w ustawie o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych:

a) opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika,

b) pobranej w roku podatkowym przez płatnika.

Wartość tego odliczenia nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tejże składki (mimo, że do ZUS-u przekazywana jest kwota w wysokości 9% podstawy wymiaru tej składki) i to zarówno w przypadku jej samodzielnego opłacania, jak i gdy pobiera ją płatnik.

Odliczyć nie można również składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy o podatku dochodowym oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Przytoczona regulacja wskazuje wprost, że odliczeniu podlegają jedynie te składki, które zostały opłacone przez podatnika lub pobrane przez płatnika w danym roku podatkowym. Co ważne, przepis nie mówi nic o tym, którego roku podatkowego dana składka powinna dotyczyć. Warto zwrócić na to szczególną uwagę przy wypełnianiu zeznania za rok 2013. Podczas sporządzania PIT-a podatnik powinien zsumować wartość wszystkich opłaconych samodzielnie oraz pobranych przez płatnika składek i to także tych, które zostały w tym roku zapłacone (pobrane), a które dotyczą lat wcześniejszych, a w tych latach z różnych względów nieuregulowanych.

Nie jest możliwe „przesunięcie” odliczenia na inny rok podatkowy. Jeżeli z jakichś względów podatnik nie uwzględnił pełnego odliczenia tychże składek (np. zabrakło mu na to podatku), niewykorzystanej części nie może odliczyć w latach następnych.

Opracowała: Salomea Antoniak

Dział Ekonomiki

WODR Poznań

Na podstawie:

- strona internetowa –zielonalinia.gov.pl –art. Agnieszka Banasik- „ubezpieczenia zdrowotne rolników”

- strona internetowa – krus.pl- art.- „Zasady potrącania zaliczek na podatek dochodowy i składek na ubezpieczenie zdrowotne”

- strona internetowa- www.mf.gov.pl art. –„ Odliczenie od podatku ubezpieczenia zdrowotnego w KRUS” -wyjaśnienia organu podatkowego

- strona internetowa- www.egospodarka.pl   - art. Krzysztof Skrzypek. „Odliczenie zaległych składek na ubezpieczenie zdrowotne”