Międzyplon jednogatunkowy zasiew lub mieszanka kilku gatunków roślin, uprawiane pomiędzy dwoma plonami głównymi. Definicja ta pochodzi ze słowniczka terminów Biblioteczki programu rolnośrodowiskowego - Ochrona gleb i wód. W tej samej publikacji znajdujemy następujące stwierdzenie: "Wszystkie formy międzyplonów wzbogacają różnorodność botaniczną regionów z dominacją pól ornych, chronią glebę przed degradacją, zapobiegają wymywaniu składników mineralnych do wód podziemnych, w szczególności azotanów, są żerowiskiem i miejscem schronienia dla wielu gatunków zwierząt”.

Korzyści z uprawy roślin międzyplonowych są dość powszechnie znane ale nie zawsze doceniane zwłaszcza, że środowiskowe efekty uprawy międzyplonów, są trudne do oszacowania ponieważ zauważalne mogą być dopiero po dłuższym okresie ich stosowania. Dawniej celem uprawy międzyplonów (nazywanych poplonami lub śródplonami) było pozyskanie dodatkowej paszy, natomiast obecnie mają one spełniać głównie wyżej wymienione funkcje prośrodowiskowe.

Nowy system płatności bezpośrednich wprowadził w 2015 roku Płatność z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla środowiska, czyli zazielenienie. Wszyscy rolnicy uprawnieni do jednolitej płatności obszarowej w zależności od ilości posiadanych w gospodarstwie gruntów oraz udziału trwałych użytków zielonych, zobowiązani są do realizacji zazielenienia tj. przestrzegania jednej, dwóch lub trzech jego praktyk takich jak: dywersyfikacja upraw, utrzymanie TUZ, utrzymanie obszarów proekologicznych. W tym kontekście międzyplony są jednym z wielu elementów z Listy obszarów proekologicznych wśród których są elementy krajobrazu chronione w ramach Dobrej Kultury Rolnej np. drzewa będące pomnikami przyrody oraz inne elementy spełniające określone kryteria.

Warto dodać, że utrzymanie obszarów proekologicznych (EFA) dotyczy tylko gospodarstw o powierzchni powyżej 15 ha gruntów ornych. Takie gospodarstwa zobowiązane są do posiadania obszarów proekologicznych na powierzchni co najmniej 5% gruntów ornych. Jeżeli stabilne obszary (takie które nie ulegają zmianie) nie zapewniają spełnienia praktyki EFA należy brakującą powierzchnię uzupełnić zmiennymi elementami tj. gruntami ugorowanymi lub międzyplonami lub wsiewkami traw w uprawę główną lub uprawą roślin wiążących azot.

Za obszary proekologiczne – EFA uznawane są międzyplony lub okrywa zielona, rozumiane jako wsiewki trawy w uprawę główną lub mieszanki gatunków uprawnych wysiewane  terminie: od 1 lipca do 20 sierpnia danego roku, w przypadku międzyplonów ścierniskowych; od 1 lipca do 1 października danego roku, w przypadku międzyplonów ozimych. Ponadto rolnik zobowiązany jest do utrzymania na gruncie: międzyplonów ścierniskowych: do 1 października danego roku, międzyplonów ozimych do 15 lutego kolejnego roku. Za międzyplony w ramach EFA uznawane są mieszanki utworzone z co najmniej dwóch gatunków roślin uprawnych, tj. zboża, oleiste, pastewne, miododajne, bobowate grubonasienne. Wykluczone są mieszanki z samych zbóż. Pamiętać trzeba też o tym, że mieszanka uprawiana jako międzyplon nie może być następnie uprawiana jako plon główny w roku następującym po roku jej wsiania, lecz zakaz ten nie dotyczy poszczególnych gatunków, z których utworzona została mieszanka.

Międzyplony są również elementem „Programu rolnośrodowiskowego” PROW 2007-2013  Pakiet 8. Ochrona gleb i wód wariant 8.2 Międzyplon ozimy, wariant 8.3 Międzyplon ścierniskowy oraz  „Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego” PROW 2014-2020  Pakiet 2. Ochrona gleb i wód wariant 2.1 Międzyplony. Udział rolników w tych działaniach jest dobrowolny ale za realizację zobowiązań z nich wynikających rolnicy otrzymują dodatkowe (poza bezpośrednimi) płatności -stawka płatności 650 zł /ha obsianego międzyplonem.

W związku z koniecznością dostosowania poszczególnych wariantów Pakietu 8 Ochrona gleb i wód (PROW 2007- 2014) do ram prawnych nowego okresu programowania dla beneficjentów, którzy rozpoczęli zobowiązanie po roku 2011 wprowadzono poniższe wymogi, które są wymogami Pakietu 2. Ochrona gleb i wód (PROW 2014-2020) dla Wariantu 2.1. Międzyplony.

• siew roślin międzyplonowych w terminie do 15 września;

• zakaz wznawiania zabiegów agrotechnicznych przed 1 marca;

• siew jako międzyplonu wyłącznie mieszanki złożonej z minimum 3 gatunków roślin, przy czym gatunek dominujący w mieszance lub gatunki zbóż wykorzystywane w mieszance nie mogą przekroczyć 70% jej składu;

• zakaz stosowania mieszanki składającej się wyłącznie z gatunków zbóż;

• zakaz nawożenia międzyplonu;

• zakaz stosowania pestycydów w międzyplonie;

• niestosowanie komunalnych osadów ściekowych;

• przyoranie biomasy międzyplonu z wyłączeniem uprawy gleby w systemie bezorkowym;

• zakaz uprawy w plonie głównym mieszanki tych samych roślin ( w przypadku międzyplonu ozimego również form jarych);

• dopuszczalny wypas mieszanek roślin jarych jesienią, a mieszanek roślin ozimych wiosną.

 

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa informuje, że jeżeli rolnik realizuje wariant 8.2 Międzyplon ozimy lub wariant 8.3 Międzyplon ścierniskowy Pakietu 8. Ochrona gleb i wód „Programu rolnośrodowiskowego” PROW 2007- 2013 albo wariant2.1 Międzyplony Pakietu 2. Ochrona gleb i wód w ramach „Działania  rolno-środowiskowo-klimatycznego” PROW 2014-2020 to międzyplonów uprawianych w celu realizacji ww. zobowiązań nie może jednocześnie zadeklarować jako  obszar EFA. Jeżeli w gospodarstwie wprawia się więcej międzyplonów (ponad powierzchnię wynikającą ze zobowiązania i nie deklaruje się ich ddo ww. wariantów w ramach programu rolnośrodowiskowego PROW 2007-2013 albo działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020, wtedy międzyplony te można zadeklarować jako obszar EFA.

 

W programie rolno-środowiskowo-klimatycznym występuje jeszcze jeden rodzaj międzyplonu, który w ramach Pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone jest tzn. praktyką dodatkową  i tak wymagane jest aby zastosować na działce rolnej (każdej) w jednym roku realizacji zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, lecz nie później niż w 4 roku realizowanego zobowiązania, następującej praktyki dodatkowej międzyplon (wysiewany w terminie do dnia 1 października, przy jednoczesnym zakazie wznawiania zabiegów agrotechnicznych przed dniem 15 lutego);w innym niż określony wyżej roku realizacji zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, lecz nie później niż w 4 roku realizacji tego zobowiązania, jednej z poniższych praktyk dodatkowych: a) międzyplon (wysiany w terminie do dnia 1 października, przy jednoczesnym zakazie wznawiania zabiegów agrotechnicznych przed dniem 15 lutego), b) przyoranie słomy, c) przyoranie obornika.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa informuje, że : Jeżeli rolnik realizuje Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone w ramach „Działania rolno- środowiskowo- klimatycznego” PROW 2014-2020 i w swoim gospodarstwie posiada międzyplony, których w danym roku i na danej działce nie wykazuje jako praktykę dodatkową, to taki obszar może jednocześnie zadeklarować jako obszar EFA, pod warunkiem spełnienia wymogów dotyczących międzyplonów uznawanych jako obszar EFA. Jeżeli międzyplon w danym roku zostanie zadeklarowany jako praktyka dodatkowa, to w takim przypadku nie może być on jednocześnie zadeklarowany jako obszar EFA.

Podsumowując należy stwierdzić że, siew międzyplonów nie jest obowiązkiem dopóki rolnik nie podejmie się - dobrowolnie zobowiązania w ramach programu rolno – środowiskowo – klimatycznego i nie zadeklaruje go we wniosku o dopłaty bezpośrednie czy to w związku z tym zobowiązaniem czy też posiadając ponad 15 ha gruntów ornych i realizując obowiązek zazielenienia poprzez zadeklarowanie utrzymania na powierzchni 5 % gruntów ornych obszarów proekologicznych np. międzyplonów (EFA 14a; EFA 14b). Szczegółowe zasady realizacji praktyk zazielenienia oraz zasady przystąpienia do realizacji 5-letniego zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego określone są  w odnośnych przepisach.

 

 

Opracowała Danuta Matusiak na podstawie:

• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2015r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Działanie rolno-środowisko-klimatyczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz.U. poz 415 z dn 18marca 2015r. (z późniejszymi zmianami)

• Ochrona gleb i wód – Biblioteczka programu rolnośrodowiskowego Irena Duer W-wa 2011r.

•  www.arimr.gov.pl/fileadmin/pliki/PB_2015/P_WZSO/Kampania_2017/zalaczniki/Broszura_platnosci_bezposrednie_2017.pdf