Topinambur czyli słonecznik bulwiasty, to roślina blisko spokrewniona ze słonecznikiem zwyczajnym. Jest to roślina uprawna należąca do roślin astrowatych. Jej nazwa wywodzi się od nazwy plemienia Indian Tupinamba, którzy żyli na terenach Ameryki Północnej. Do Europy został sprowadzony przez Krzysztofa Kolumba.
Topinambur- roślina uprawna, wysoka na 2-4 m. Ma szerokie, ponad dwudziestocentymetrowe, owalno-sercowate liście i rozległy system korzeniowy, zakończony bulwami różnego kształtu i koloru. W Polsce zarejestrowane są dwie odmiany: Albik, o białych, maczugowatych bulwach i Rubik, wytwarzający nieregularnie owalne bulwy barwy fioletowej. Od koloru bulw topinamburu zależy ich zastosowanie. Ludzie wykorzystują do celów kulinarnych bulwy żółtawobiałe, czerwone służą prawie wyłącznie jako pasza.
Topinambur jest rośliną wieloletnią, posiada małe wymagania siedliskowe (pod jego uprawę nadają się wszystkie gleby) a jego uprawa może być prowadzona na jednym stanowisku przez 15 – 20 lat. Najlepiej nadają się ziemie średnio zwięzłe, przewiewne, zasobne w składniki pokarmowe, o dostatecznej wilgotności. Może być uprawiany po każdej innej roślinie. Jest odporny nie tylko na suszę, ale na mrozy dochodzące nawet do - 30°C. Zimujące bulwy pod ziemią nabierają lepszego, bardziej słodkiego smaku, potrafią ukorzenić się i zakiełkować nawet przy temperaturze 4°C. Choroby i szkodniki w warunkach polskich, nie atakują topinamburu.

Topinambur rozmnaża się wyłącznie wegetatywnie. Bulwy umieszcza się w glebie za pomocą sadzarki do ziemniaków lub sadzi ręcznie pod znacznik. Korzystniejsze jest sadzenie jesienne, pozwala uzyskać dodatkowo nawet 50 dni, a co za tym idzie uzyskanie większego plonu.
Przedzimowa uprawa roli uzależniona jest od przedplonu. Po zbożach należy wykonać podorywkę, po kukurydzy lub słoneczniku, dobrze pociąć łodygi. Po okopowych wystarczy tylko wyrównanie pola. Przy nasadzeniach jesiennych (listopad, grudzień) należy wykonać płytką podorywkę, a na stanowiskach o znacznym zachwaszczeniu można zastosować herbicyd totalny (np. Roundup). Po upływie 2 – 3 tygodni można wykonać orkę głęboką, najlepiej z przedpłużkiem. Zaleca się, aby na glebach cięższych miała ona głębokość ok. 30 cm, natomiast na glebach lżejszych (piaszczystych) do 25 cm, ale pług powinien posiadać pogłębiacz. Przed planowanym terminem sadzenia stosuje się nawożenie organiczne i mineralne – fosforowo - potasowe (przeciętnie 60-80 kg/ha P2O5 i 120-160 kg/ha K2O), a pole poddaje kultywatorowaniu.
Za optymalną rozstawę uznaje się szerokość międzyrzędzia wynoszącą 70-100 cm, odległość w rzędzie powinna wynosić 50-60 cm. Bulwy umieszcza się na głębokości 10-15 cm. Przy nasadzeniach wiosennych (marzec – czerwiec) zaorane pole pozostawia się na zimę w ostrej skibie. Wiosną należy przeprowadzić bronowanie, nawożenie mineralne łącznie z pierwszą dawką azotu oraz kultywatorowanie. Bulwy sadzi się płycej (na 5-10 cm). Do założenia 1 ha plantacji zużywanych jest ok. 2 ton bulw.
Wiosną po ruszeniu wegetacji stosuje się pierwszą dawkę azotu (40-60 kg/ha – w formie saletry amonowej). Na plantacjach znacznie zachwaszczonych można wykonać oprysk na chwasty. Gdy rośliny osiągną 50 cm, można zastosować drugą dawkę azotu (również 40-60 kg/ha – w formie mocznika).
Topinambur uprawia się na zieloną masę oraz bulwy. Z plantacji można uzyskać 3 pokosy: w lipcu, sierpniu i listopadzie. Bulwy zbiera się najczęściej jesienią (wrzesień- październik), ale można go wykopywać tak długo, aż ziemia nie zamarznie (smaczniejsze są po przymrozkach) lub w okresie odwilży oraz wiosną. Po zbiorze bulw należy rozsiać nawozy mineralne i obsypnikiem wyznaczyć nowe rzędy.

Przed planowanym zbiorem łodygi się ścina i rozdrabnia. Pozostałości mogą być zbierane lub pozostawione na polu jako zielony nawóz, dla uzyskania lepszych plonów.
Obecnie bulwy topinambura cieszą się ogromnym zainteresowaniem. Rośliny znajdują szerokie zastosowanie jako karma dla zwierząt, podłoże do produkcji grzybów jadalnych, m.in: boczniaków, jako rośliny dekoracyjne, przeciwerozyjne, a nawet energetyczne.
Topinambur jest również cennym surowcem zielarskim, bogatym w wielocukry, białka, kwasy organiczne i witamin: A, B1, B2, B6, C, i E, makro- i mikroelementów: krzemu, potasu, wapnia, fosforu, żelaza i cynku. Nie zawiera tłuszczu ani cholesterolu.
Wykorzystuje się go, również do celów kulinarnych.
Przykładowy przepis zastosowania topinambura.

Zimowy mus z jabłek i topinambura.
Składniki:
- ½ kg topinambura
- 2 duże słodkie jabłka
- 1-2 łyżki miodu
- ½ łyżeczki cynamonu
- garść rodzynek
Wykonanie:
Obrany i zakwaszony topinambur suszymy na ściereczce. Bulwy i jabłka kroimy na małe kawałki. Na dno garnka wlewamy ok 2 cm wody, wrzucamy topinambur i prużymy pod przykryciem ok. 15 min, aż całkowicie zmięknie, następnie na wierzch dodajemy pokrojone jabłka i cynamon. Dusić około 5 min. Całość miksujemy. Dodajemy rodzynki. Mus można poprzekładać do małych słoiczków i pasteryzować. Idealnie nadaje się jako dodatek do owsianki, kaszy jaglanej , gofrów czy jako nadzienie do babeczek.

Materiały :
- red.P.Gradziuk , Biopaliwa , 2003
- www.raportrolny.pl
- www.topinambur- meiwes.de
-www.apra.pl
- Encyklopedia roślin – kwiaty letnie
Opracowała – Barbara Skrzypniak ZD Pleszew

​