Każdy rolnik ma inne zdanie na temat jesiennego odchwaszczania plantacji zbóż. Wielu pozostawia ten zabieg do wykonania dopiero na wiosnę, m.in. w obawie przed wymarznięciem zasiewów i kłopotami z doborem rośliny następczej w przypadku konieczności przesiania plantacji. Z wielu względów jednak  jesienne odchwaszczanie jest zdecydowanie korzystniejsze zarówno dla wzrostu roślin, a także przezimowania i ich późniejszego plonowania. Chwasty do rozwoju potrzebują tego samego co rośliny uprawne: światła, wody i składników pokarmowych. Badania wskazują, że pobierają one z gleby znacznie więcej składników pokarmowych, niż uprawiane na tym samym polu rośliny plonu głównego. Wczesne ich zwalczenie stwarza korzystne warunki dla roślin uprawnych, co sprawia, że w okres spoczynku zimowego wejdą w lepszej kondycji - dobrze ukorzenione i dokarmione. Chwasty niezwalczone jesienią będą konkurowały ze zbożami aż do rozpoczęcia wiosennej wegetacji, zwłaszcza jeśli wystąpi stosunkowo ciepła jesień i zima. Wiosną często nie można terminowo wykonać zabiegu, ze względu na nadmierne uwilgotnienie gleby, opady, niską temperaturę. Po okresie zimy chwasty mogą być mocno zaawansowane w rozwoju, co utrudni ich zwalczenie. Jest więc wiele powodów przemawiających za tym, aby podstawowy zabieg odchwaszczania wykonać jesienią. Większość uciążliwych chwastów zbóż ozimych to rośliny zimujące, np. miotła zbożowa, tomka oścista, przytulia czepna, chaber bławatek, mak, rumianowate, bodziszek. Chwasty te wschodzą jesienią, dobrze ukorzeniają się i niezależnie od przebiegu pogody przechodzą kolejne fazy rozwojowe przy niewielkiej masie liści. Zimą chwasty przeważnie nie wymarzają, a w razie zimowych ociepleń, gdy zboża jeszcze nie rozpoczynają wegetacji, chwasty potrafią szybko się rozwijać, jednocześnie pobierając składniki pokarmowe. Nie powinno się więc niepotrzebnie zwlekać do wiosny, z wykonaniem zabiegu agrotechnicznego zwalczania chwastów. Zabieg jesienny jest bardziej odpowiedni, oraz uzasadniony biologicznie i ekonomicznie.
      

  Podsumowując o tym, dlaczego lepiej zwalczać chwasty w zbożach już jesienią, a nie dopiero wiosną, decyduje kilka czynników. Otóż stosując herbicydy jesienią:

• zwalcza się chwasty wschodzące i/lub będące w początkowych stadiach rozwojowych, czyli w okresie największej wrażliwości na substancje aktywne herbicydów;
• konkurencja chwastów (o składniki pokarmowe, wodę i światło) dla rośliny uprawnej zostaje wcześnie wyeliminowana, co jest tym ważniejsze, że zwykle przed zasiewem stosuje się nawożenie przedsiewne, z którego w przypadku braku odchwaszczenia jesiennego, chwasty mogłyby do woli korzystać aż do wiosny;
• zbyt wielka ilość niektórych gat. chwastów, jeśli nie zostaną zwalczone jesienią, w efekcie konkurencji (o składniki pokarmowe, wodę i światło) może pogarszać zimotrwałość zbóż;
• ewentualny wiosenny termin zwalczania chwastów w zbożach powinno się traktować tylko wyłącznie jako konieczną alternatywę, w takich przypadkach jak:
  • złe warunki agrotechniczne dla przeprowadzenia zabiegu zwalczania chwastów jesienią (np. długotrwałe opady utrudniające, a nawet uniemożliwiające wyjazd maszyn na pole, oraz mogące obniżać skuteczność zwalczania chwastów, za to negatywnie wpływać na środowisko naturalne;
  • nadmierne zbrylenie gleby na skutek długotrwałych susz w okresie siewu i jesiennego terminu aplikacji herbicydów w zboża ozime;
  • mocno spóźniony termin siewu, przez co nie ma gwarancji na uzyskanie odpowiednio długiego okresu po zastosowaniu herbicydu, do pierwszych mrozów.
• w okresie wczesnowiosennym bardzo prawdopodobnie mogą wystąpić niekorzystne czynniki pogodowe, skutecznie opóźniające lub utrudniające zabiegi odchwaszczające, takie jak: długo utrzymujące się niskie temperatury, długotrwałe opady, cykliczne poranne przymrozki. To z kolei decydująco wpływa na uzyskanie zadowalającej skuteczności zwalczania chwastów;
• większość herbicydów zalecanych do odchwaszczania zbóż w okresie wiosennym, staje się mniej skuteczna wraz ze wzrostem faz rozwojowych chwastów. By wtedy w pełni zwalczyć chwasty, konieczne jest stosowanie najwyższych zalecanych dawek, lub mieszaniny kilku herbicydów, co nie jest korzystne ekonomicznie oraz ma ujemny wpływ na rośliny uprawne i środowisko;
• herbicydy jesienne mają lepsze mechanizmy działania niż wiosenne. Środki ochrony roślin zwalczające chwasty wiosenną w większości działają tylko nalistnie. Natomiast herbicydy jesienne działają nalistnie i doglebowo na chwasty, dzięki czemu są o wiele skuteczniejsze. Pozwala to na większą elastyczność w doborze terminu jesiennej aplikacji herbicydów.
• herbicydy wiosenne dla osiągnięcia pełnej skuteczności chwastobójczej wymagają wyższych temperatur w okresie aplikacji i po aplikacji (zwykle powyżej 10⁰C), co w praktyce rzadko się zdarza. Charakteryzują się też bardzo powolną skutecznością chwastobójczą (3-4 tyg.).

Przykładowe herbicydy i ich dawki do jesiennego zwalczania chwastów.

Krystian Karnicki

Podczas opracowywania artykułu wykorzystano: Zalecenia Instytutu Ochrony Roślin na rok 2010/2011, Integrowana metoda ograniczenia zachwaszczenia. A Paradowski (Integrowana produkcja pszenicy ozimej i jarej pod redakcją M. Korbasa i M. Mrówczyńskiego), integrowana ochrona upraw rolniczych pod redakcją Marka Mrówczyńskiego