Opracowany Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020) stwarza szansę na rozwój i unowocześnienie gospodarstw rolnych. Ostatnie lata pokazują jak duże zainteresowanie budzi wśród rolników taki program, gdyż skorzystać z niego może każde gospodarstwo oczywiście pod pewnymi warunkami, które musi spełnić. Zatem realizowane w ramach tego programu projekty inwestycyjne powinny przyczynić się do poprawy wyników gospodarstw rolnych, czyli między innymi: poprawy konkurencyjności i zwiększenia ich rentowności. Realizacja takich celów wiąże się oczywiście z koniecznością modernizacji posiadanych zasobów, jak np. poprzez zakup nowoczesnych maszyn niekiedy specjalistycznych dla danej produkcji, którą zamierzają wprowadzić lub rozwinąć w swoim gospodarstwie, czy ciągników i innych urządzeń rolniczych.

Oczywiście planowany zakup maszyn rolniczych powinien być dokładnie przemyślany i przeanalizowany przez beneficjenta gdyż ARiMR wszystkie złożone wnioski o dofinansowanie do zakupu sprzętu rolniczego szczegółowo analizuje zarówno pod względem merytorycznym jak i ekonomicznym oraz celowym co do zakupu planowanych maszyn rolniczych. Analizowana jest oczywiście przydatność maszyny do stosowanych w gospodarstwie technologii produkcji rolniczej. Natomiast w przypadku kryterium ekonomicznego sprawdzane jest dostosowanie wydajności maszyny lub mocy ciągnika do skali i intensywności prowadzonej działalności produkcyjnej w gospodarstwie. Jeśli gospodarstwo spełni oba wymagania to może liczyć na pozytywną ocenę planowanego projektu.

Wprowadzenie do gospodarstwa nowej maszyny, szczególnie specjalistycznej np. sadzarki do warzyw powinno przyczynić się między innymi do poprawy organizacji produkcji, oraz spowodować zmianę profilu produkcji oraz oczywiście przyczynić się do terminowości realizacji zabiegów polowych i wielu innych. Możemy wtedy stwierdzić, że zakup planowanej maszyny jest jak najbardziej racjonalny dla naszego gospodarstwa.

Ogłoszone aktualnie przez ARiMR równolegle dwa nabory w dniach 31 marca -29 maj 2020r tj.: Modernizacja gospodarstw rolnych i Restrukturyzacja małych gospodarstw wiążą się najczęściej dla większości beneficjentów z zakupem niezbędnych dla ich gospodarstw maszyn rolniczych.

Racjonalnie oraz optymalnie dobrany i użytkowany park ciągnikowo-maszynowy to sukces każdego gospodarstwa, który powinien usprawnić realizację założonych celów produkcyjnych oraz oczywiście finansowych. Planowana do zakupu maszyna powinna w naszym gospodarstwie być wykorzystana i oczywiście wpłynąć na uzyskane efekty finansowe. Ilość zabiegów produkcyjnych wykonanych zakupioną maszyną powinien być zgodny z wymaganiami agrotechnicznymi, natomiast koszty jego posiadania nie mogą obciążać gospodarstwa ponad możliwości bieżącego odtwarzania sprzętu. Dobrze jest jeśli kupowana maszyna może być wykorzystana w uprawie kilku upraw a nie tylko jednej, niemniej również zakup maszyn ściśle specjalistycznych jest nie wykluczony jeżeli uprawa będzie prowadzona na odpowiednim areale.

W produkcji roślinnej bardzo ważne jest dostosowanie terminu i czasu wykonania poszczególnych prac maszynowych do wymagań roślin. Każda uprawiana roślina ma optymalny termin wykonania kolejnych zabiegów, którego niedotrzymanie powoduje obniżkę plonu lub jego jakości. Dotyczy to głównie podstawowych zabiegów tj. terminów zbiorów i siewów, ale też innych zabiegów agrotechnicznych.

Musimy pamiętać kierując się zamiarem zakupu maszyn, że przy ich doborze musimy pamiętać o zasadzie dostosowania inwestycji do skali produkcji – maszyny i ciągniki powinny umożliwić wykonanie prac polowych w optymalnych terminach agrotechnicznych, w możliwie jak najkrótszym czasie, a z drugiej strony zarówno liczba i wydajność posiadanych zestawów maszynowych nie może być zbyt duża, z uwagi na ryzyko przeinwestowania gospodarstwa ponad możliwości jego odtwarzania posiadanych zasobów. Przeinwestowanie możemy zaobserwować jeżeli w naszym gospodarstwie jest brak możliwości racjonalnego wykorzystania maszyny, co przekłada się oczywiście na wzrost kosztów mechanizacji i spadek opłacalności produkcji.

Czynnikiem, który powinien wyróżnić gospodarstwa w wyposażenia w środki mechanizacji jest jego areał. Jest on głównym wyróżnikiem skali produkcji.

Różnice w poziomie wyposażenia w ciągniki i maszyny rolnicze powinno wynikać z areału poszczególnych upraw, a szczególnie tych które są pracochłonne i właśnie maszyny pomagają w znaczny sposób usprawnić prace w polu i zmniejszyć ilość godzić poświęconych danej uprawie. Przy dużym areale szczególnie warzyw udział maszyn jest nieunikniony a wręcz konieczny w gospodarstwie. Gospodarstwa o określonej specjalizacji, istniejące na rynku w mocnej pozycji, które wcześnie osiągnęły etap zaawansowanej mechanizacji, wyróżniają się dzisiaj bogatym zestawem sprzętu rolniczego. Takie gospodarstwa są w stanie racjonalnie wykorzystać planowany do zakupu park maszynowy. Ukierunkowanie produkcji gospodarstwa przy zakupie specjalistycznych maszyn jest zasadne i konieczne.

Gospodarstwo o niewielkiej skali produkcji czyli powierzchni zwykle nie jest w stanie wypracować dochodów, które umożliwią sfinansowanie bogatego zestawu maszyn. Mała skala produkcji ogranicza także możliwości racjonalnego wykorzystania maszyn co prowadzi do niskiej opłacalności prowadzonej działalności. Dlatego małe gospodarstwa  powinny wybierać prostsze, mniej wydajne, i stosunkowo tańsze maszyny. Często jeśli decydują się na zakup maszyn specjalistycznych, to jest to sprzęt używany, czyli tańszy.

Poszczególne potrzeby gospodarstw, ze względu na liczbę i wydajność maszyn oraz moc ciągników wynikają z indywidualnych warunków gospodarowania. Są one charakteryzowane między innymi przez:

- Czynniki przyrodnicze, czyli typ gleb oraz warunki klimatyczne

- Czynniki topograficzne: ukształtowanie (rzeźba) terenu, liczba działek wchodzących w skład gospodarstwa oraz ich odległość od siedliska (rozłóg)

- Czynniki ekonomiczne: stan dotychczasowego wyposażenia gospodarstwa w środki mechanizacji oraz możliwość realizacji inwestycji maszynowych

Ogół tych czynników, a można by ich wymienić znacznie więcej, wpływa na racjonalność doboru środków mechanizacji do poszczególnych indywidualnych gospodarstw rolnych. Trzeba przy tym podkreślić, że podstawowe znaczenie z punktu widzenia racjonalnego doboru i wykorzystania sprzętu rolniczego, ma skala produkcji, związana z powierzchnią gospodarstwa oraz intensywnością produkcji (udział upraw pracochłonnych).

Poszczególne rodzaje maszyn charakteryzują się określoną wydajnością pracy, która zależy od szerokości i prędkości roboczej.

Jednak przy określaniu potrzeb w zakresie umaszynowienia gospodarstwa celowe jest uwzględnienie tzw. wydajności eksploatacyjnej poszczególnych maszyn. Oznacza ona zdolność do wykonania określonej ilości pracy w ciągu dnia roboczego, w warunkach konkretnego gospodarstwa.

            Planując zatem zakup nowych maszyn w gospodarstwie rolnym musimy wziąć pod uwagę wszystkie czynniki aby móc prowadzić ekonomiczne mocne gospodarstwo i mieć satysfakcję z wykonywanej pracy.

Źródło: Zasady doboru maszyn rolniczych w ramach PROW na lata 2014-2020, Aleksander Muzalewski

Opracowanie: Izabela Grzesiak PZDR nr 7 w Jarocinie

Zdjęcia: gospodarstwo demonstracyjne Piotra Łukaszewskiego - Potarzyce, powiat jarociński

Fot: Izabela Grzesiak