HISZPAŃSKIE DOŚWIADCZENIA W ZAKRESIE DYWERSYFIKACJI OBSZARÓW WIEJSKICH

W dniach 4.-12. października 2010 roku grupa 10 doradców Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Poznaniu uczestniczyła w wyjeździe szkoleniowym do Hiszpanii przeprowadzonym na Minorce, które odbyło się w ramach projektu Leonardo da Vinci 2010-1-PL1-LEO03-10794, pt „DODATKOWE DOCHODY – ŹRÓDŁO DLA MIESZKAŃCÓW WSI”.. Projekt został zrealizowany we współpracy z partnerem hiszpańskim, który przygotował 5-dniowy program szkoleniowy obejmujący wizyty w gospodarstwach rolnych, szkołach rolniczych, zakładach przetwórstwa oraz różnego rodzaju instytucjach i jednostkach wspierających rozwój obszarów wiejskich. Podstawowym celem było zapoznanie z ciekawymi rozwiązaniami wspierającymi proces przemian na wsi, w tym sposobami na znalezienie dodatkowych dochodów dla mieszkańców obszarów wiejskich. Programowi towarzyszyła wymiana doświadczeń z hiszpańskimi specjalistami, która szczególnie owocny wymiar przybrała podczas wizyty w Centrum Doświadczalnictwa Rolniczego, gdzie przeprowadzono merytoryczną dyskusję na temat problemów i zadań stojących przed doradztwem. Podkreślano istotną rolę doradcy w procesie stymulacji przemian na wsi.  

Dobrym przykładem jako alternatywa dla małych rolników może posłużyć sprzedaż bezpośrednia  funkcjonująca w szeroko upowszechnionej formie zarówno wśród gospodarstw konwencjonalnych, jak i ekologicznych. Wiodącymi produktami cieszącymi się dużym zainteresowaniem klientów w tym zakresie były sery i mleko, olej z oliwek, owoce i warzywa oraz wina.

Doradcy WODR mieli okazję zapoznać się również z wysoko zorganizowanymi formami współpracy gospodarstw, w tym w szczególności z spółdzielniami, które w Hiszpanii mają historię sięgająca lat 50-tych naszego stulecia, a w chwili obecnej funkcjonują w postaci rozbudowanych struktur szczególnie aktywnych w sektorze skupu i przetwórstwa mleka oraz produkcji galanterii mlecznej, w tym szeroko zakrojonej produkcji sera.

Minorka nazywana jest mleczarnią Hiszpanii, jest tu najwięcej krów mlecznych na kilometr kwadratowy. Ser lub mleko na ser produkuje ponad 500 gospodarstw. W niektórych organizuje się degustację i sprzedaż miejscowych wyrobów (cena sera zaczyna się od 10 euro za kilogram). Jeden z największych producentów (Firma Subaida) mieści się w centrum wyspy, na północ od Alaior. W 1980 roku przyznano serowi znak pochodzenia "denominacion de origen". Ser Mahon wysyłany jest do wielu krajów świata, trafia nawet na stoły smakoszy w Japonii.

Podczas tygodniowego pobytu doradców zaprezentowano szeroką gamę możliwych działań i poszukiwań prowadzonych właścicieli gospodarstw rolnych, celem pozyskania nowych alternatyw poprawiających sytuację finansową w gospodarstwie. Większość z nich dotyczyła ograniczania sprzedaży nieprzetworzonych produktów z gospodarstwa na rzecz gotowych wyrobów towarowych w postaci, np. różnych gatunków sera, szerokiej pod względem gatunkowym, jak i smakowym gamy oliwy z oliwek sprzedaż wyrobów mięsnych, w tym słynnej „sobrasady”, czyli odpowiednika polskiej metki konserwowanej znaczną ilością papryki do tego stopnia, iż wytrzymuje ona przechowywanie w temperaturze pokojowej bez użycia lodówki. Zazwyczaj działaniom aktywnych właścicieli gospodarstw towarzyszą próby organizacji i grupowego zbytu, np. sprzedaż  wyrobów ekologicznych we wspólnym sklepie, sprzedaż oliwy od kilku zrzeszonych producentów poprzez zorganizowane kanały zbytu wyszukujące nisze na produkty bardzo wysokiej jakości, a co za tym idzie pozwalające na uzyskanie bardzo dobrej ceny. Skrajnym przypadkiem było przekształcenie gospodarstwa mlecznego w winnicę z własnym magazynem win. Doradcy spotkali się także z przykładami rozwijającymi się w Polsce, tj. działalność agroturystyczna prowadzona w oparciu o członków rodziny, towarzysząca produkcji rolnej, która z biegiem lat powiększa swój udział w dochodach gospodarstwa (w chwili obecnej przynosi blisko 40% dochodów gospodarstwa).

Przykładem poszukiwań prowadzonych przez mieszkańców wsi poza rolnictwem są próby odtwarzania ginących zawodów. W konkretnym przypadku doradcy mieli okazję poznać pracę rzemieślnika zajmującego się wytwarzaniem tradycyjnych drewnianych bram wjazdowych na teren gospodarstwa, bardzo poszukiwanych przez rolników i chętnie użytkowanych dla podkreślenia tradycji.

Szczególnie interesującym przykładem podtrzymywania tradycji a zarazem promocji regionów była prezentacja regionów Hiszpanii (kuchni oraz śpiewu i tańca) organizowana corocznie w różnych miejscach Hiszpanii, celem zapoznania  z kulturą regionów w całym kraju. W roku 2010 taka impreza odbyła się na Minorce.

Program szkoleniowy doradców obfitował także w szereg innych interesujących wizyt, dzięki którym doradcy mogli zapoznać się z systemem szkolenia młodej kadry rolniczej oraz wymienić doświadczenia z innymi specjalistami z branży rolnej. Doradcy poznali różne przykłady dywersyfikacji działań na obszarach wiejskich. Zdobyte doświadczenia i pozyskana wiedza będą służyły im pomocą w dalszej pracy doradczej.

Opracował: Krzysztof Graf