Uzyskanie stabilnych, zadowalających plonów  w rolnictwie ekologicznym zależy od wielu czynników, ale na pewno umożliwi to stosowanie elitarnego lub kwalifikowanego materiału siewnego. Materiał siewny – oznacza rośliny lub ich części przeznaczone do siewu, sadzenia, szczepienia, okulizacji. Wielkopolska jest od lat największym w kraju producentem materiału siewnego. Jest niekwestionowanym liderem w skali kraju zarówno pod względem ilości, jak i powierzchni produkowanego i certyfikowanego materiału siewnego. Każdego roku na terenie  województwa wielkopolskiego wytwarza się i certyfikuje ok. 25% materiału siewnego produkowanego w kraju. Na terenie Wielkopolski mają swoje siedziby hodowcy większości gatunków i odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru odmian, m. in. Hodowla Roślin Smolice, Hodowla Roślin Danko, Poznańska Hodowla Roślin z/s w Tulcach, Hodowla Roślin Szelejewo. Rolnicy ekologiczni nie mogą w pełni korzystać z tego dobrodziejstwa, gdyż w/w hodowcy nie oferują materiału siewnego wyprodukowanego przy zastosowaniu metod ekologicznych a materiał siewny rolnicy ekologiczni muszą mieć wyprodukowany metodą ekologiczną. Mogą wysiewać własny materiał ale należy wiedzieć, że stosowanie do siewu nasion pochodzących z wieloletniego ich rozmnażania we własnym gospodarstwie powoduje degradację odmian, a w konsekwencji spadek wysokości i jakości plonu. Najczęstszą przyczyną spadku wartości użytkowej nasion jest przekrzyżowanie występujące w przypadku roślin obcopylnych, a u gatunków samopylnych - mechaniczne zamieszanie nasion różnych odmian. Spadek plenności lub innych cech decydujących o wartości odmiany jest także spowodowany porażeniem nasion przez choroby i szkodniki, stąd tylko materiał siewny dobrej jakości stanowi gwarancję wysokiego plonu. Najpewniejszym sposobem uzyskania wzrostu plonu w granicach 10-30% jest wysiew elitarnego bądź kwalifikowanego materiału siewnego. Duże znaczenie ma także dobór właściwej odmiany, z uwzględnieniem kierunku produkcji danego gospodarstwa i występujących w nim warunków glebowo – klimatycznych. Doboru odpowiedniej odmiany najłatwiej jest dokonać w oparciu o wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych prowadzonych w Wielkopolsce. Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe (PDO) jest wojewódzkim systemem badań odmianowo – agrotechnicznych, mającym na celu dostarczenie rolnikom informacji o przydatności zarejestrowanych odmian do uprawy w ich rejonie. Warto też korzystać z zaleceń dla gospodarstw ekologicznych, gdyż nie wszystkie odmiany polecane do upraw konwencjonalnych sprawdzają się w systemie produkcji ekologicznej.

Zadania Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa z zakresu nasiennictwa:

•          kontrola przestrzegania warunków wytwarzania i przechowywania materiału siewnego

•          kontrola materiału siewnego w przygotowaniu do obrotu i w obrocie,

•          wydawanie pozwoleń na zastosowanie w rolnictwie ekologicznym konwencjonalnego materiału siewnego,

Materiał siewny – kategorie i stopnie kwalifikacji (z wył. sadzeniaków ziemniaka)

Kategoria Elitarny :

-  Przedbazowy  - PB / III  ;   PB / II

-  Bazowy          - B

Kategoria Kwalifikowany

-  C /1   ;   C / 2    ;     C/ 3

Kategoria  Standard / warzywa/

Kategorie i stopnie kwalifikacji - sadzeniaki ziemniaka

Kategoria Elitarne

-  Przedbazowy  :  PB/M  ;  PB / III  ;  PB / II

-  Bazowy           :   B / I     ;  B / II

Kategoria Kwalifikowane

-   C / A

-   C / B

Materiał siewny roślin rolniczych

• zgłaszanie plantacji nasiennych do oceny polowej

/ dokumentacja, etykiety, próby/

• ocena polowa plantacji nasiennych wykonywana przez PIORiN bądź pod nadzorem PIORiN

• przerób, przygotowanie materiału siewnego do obrotu – kontrola przerobu, pobieranie prób do oceny laboratoryjnej

• ocena laboratoryjna – wydanie świadectwa , informacji / dyskwalifikacja/

Materiał siewny roślin warzywnych:

Kategoria Elitarny i Kwalifikowany –

wytwarzanie materiału siewnego pod nadzorem  PIORiN ( urzędowa ocena polowa)

Kategoria Standard – materiał siewny wytwarzany  przez hodowcę odmiany i przez niego oceniany.

Kontrola tożsamości i jakości materiału siewnego warzyw wykonywana jest przez PIORiN

Kategorie i stopnie kwalifikacji mat. szkółkarskiego  roślin sadowniczych

Kategoria Elitarny

-           przedbazowy  /PB/-superelita/SE/agrest, malina, porzeczka,  truskawka/

-           bazowy     / B / - elita 1   / E 1 /     -    „     -

Kategoria Kwalifikowany / C/ - oryginał /O /  „

Materiał szkółkarski  CAC – inny niż materiał kategorii elitarny i kategorii kwalifikowany

Materiał szkółkarski roślin sadowniczych

Kategoria Elitarny i Kwalifikowany – urzędowa ocena, wykonywana przez PIORiN (odmiany wpisane do krajowego rejestru, odpowiednich państw członkowskich albo państw trzecich  lub chronionych)

Obrót – wypis ze świadectwa oceny polowej materiału szkółkarskiego, paszporty a etykiety dla borówki, żurawiny,  leszczyny, orzecha włoskiego, porzeczki, agrestu

Materiał szkółkarski roślin sadowniczych

Kategoria CAC – ocena polowa i ocena cech zewnętrznych dokonywana przez dostawcę tego materiału (odmiany wpisane do rejestrów lub listy tego dostawcy i opisanej przez niego)

Do obrotu dopuszcza się wyłącznie materiał siewny w zamkniętych opakowaniach, zaopatrzony w urzędowe etykiety lub etykiety przedsiębiorców. Kolory etykiet określają kategorię i stopień materiału siewnego. W grupie roślin zbożowych, pastewnych i oleistych w obrocie występuje materiał siewny zaopatrzony w etykiety:

- białe z ukośnym fioletowym paskiem, oznaczające materiał kategorii elitarny w stopniu PB/III lub PB/II, czyli materiał przedbazowy pierwszego lub drugiego rozmnożenia,

- białe – dla materiału siewnego kategorii elitarny w stopniu B (bazowy),

- niebieskie – materiał kategorii kwalifikowany C/1 (kwalifikowany pierwszego rozmnożenia),

- czerwone - materiał siewny kategorii kwalifikowany C/2 (kwalifikowany drugiego rozmnożenia) i C/3 ( kwalifikowany 3 rozmnożenia)

Etykiety urzędowe lub etykiety przedsiębiorcy gwarantują, iż materiał siewny został oceniony urzędowo lub jego ocena odbywała się pod urzędowym nadzorem. Obecność etykiety gwarantuje również, że materiał siewny spełnia wymagania jakościowe, dotyczące zdolności kiełkowania, czystości i obecności nasion innych gatunków. Po wysianiu zakupionego materiału siewnego, rolnik powinien zachować etykietę i fakturę zakupu. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 lipca 2007 roku w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia dokumentacji materiału siewnego oraz zakresu i terminów składania informacji o obrocie materiałem siewnym (Dz. U. z 2007 r. Nr 133, poz. 928, akt zmieniający - Rozporządzenie MRiRW 30.06.2009 DZ.U.nr 114 poz.951), na fakturze powinny znaleźć się informacje dotyczące tego materiału: nazwa gatunku i odmiany, kategoria lub stopień kwalifikacji oraz numer partii. Znajdujące się na etykiecie informacje w pełni identyfikują materiał siewny tj. wskazują gatunek, odmianę, stopień kwalifikacji i numer partii. Podają również nazwę przedsiębiorcy, jego numer z rejestru przedsiębiorców oraz informują o masie materiału siewnego w opakowaniu oraz dacie zamknięcia opakowania. Znajdująca się na etykiecie informacja „Jakość WE” oznacza, że materiał siewny spełnia wymagania unijne. Etykiety i dokumenty sprzedaży w postaci faktur zakupu potwierdzają wysiew materiału siewnego z określonej partii. Prawidłowo wypełniona faktura jest dokumentem niezbędnym przy ubieganiu się o udzielenie dotacji do zakupionego materiału siewnego, natomiast etykieta stanowi dowód w przypadku reklamacji.

W rolnictwie ekologicznym należy stosować przede wszystkim materiał siewny, nasiona lub wegetatywny materiał nasadzeniowy wyprodukowany metodami ekologicznymi, a ponadto w przypadku materiału siewnego musi on spełniać wymagania dotyczące wytwarzania, jakości oraz obrotu określone w ustawie o nasiennictwie z dnia 9 listopada 2012 r.( została ogłoszona 28 grudnia 2012 r. w Dzienniku Ustaw pod pozycją 1512) oraz rozporządzeniach wykonawczych do tej ustawy.

Główny Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa prowadzi:

- wykaz dostępnego materiału siewnego, nasion i wegetatywnego materiału nasadzeniowego wyprodukowanego metodami ekologicznymi

- wykaz dostawców ekologicznego materiału siewnego nasion i wegetatywnego materiału nasadzeniowego wyprodukowanego metodami ekologicznymi (Bio Seed; Bejo Zaden Poland; CN Pietrzak; Biosfera; DSV Polska)

Wykaz dostępnego materiału siewnego, nasion i wegetatywnego materiału nasadzeniowego wyprodukowanego metodami ekologicznymi jest aktualizowany na podstawie zgłoszeń dostawców 10 dnia każdego miesiąca.

W przypadku braku w wyżej wymienionym Wykazie materiału, którym zainteresowany jest rolnik prowadzący produkcję ekologiczną może on wystąpić z wnioskiem do Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa o pozwolenie na zastosowanie materiału niewyprodukowanego metodami ekologicznymi (konwencjonalnego).Wszystkie niezbędne informacje dotyczące materiału siewnego i druki do pobrania są na stronie www.piorin.gov.pl

Jeśli na rynku brak jest /wykaz GIORiN/  ekologicznego materiału siewnego – producent składa wniosek o pozwolenie zakupu materiału konwencjonalnego (druk wniosku – strona GIORiN www.piorin.gov.pl .)

Wniosek o wydanie zezwolenia należy złożyć przed wysiewem nasion albo posadzeniem sadzonek lub  sadzeniaków ziemniaka (30 dni, nie wcześniej)

Wniosek powinien zawierać:

Zezwolenie wydawane przez WIORiN dotyczy materiału siewnego dopuszczonego do obrotu na podst. przepisów ustawy o nasiennictwie (kat. elitarny, kwalifikowany, standard, CAC). Zakup mat. siewnego – informacja dotyczy odmiany, kategorii, stopnia kwalifikacji materiału siewnego  powinna być wyszczególniona na etykiecie, paszporcie oraz na dokumencie zakupu ( f-ra, r-k, wypis ze świadectwa kwalifikacji, dokument dostawcy).

Złożenie wniosku po terminie siewu – zezwolenie nie może być wydane. Zezwolenia mogą być wydane też dla mat. siewnego gatunków, które nie podlegają kwalifikacji – odmiany wówczas nie są obowiązkowe.

Dotyczy to:

- roślin ozdobnych, zielarskich, przyprawowych i lekarskich,

- niektórych gatunków roślin sad., np. aronia, winorośl,

- niektórych gat. roślin rolniczych, np. seradeli, gryki, prosa

Nasiona i sadzonki tych gatunków mogą pochodzić z dowolnego źródła.

Wydanie zezwolenia  przez WIORIN na wysiew materiału z produkcji konwencjonalnej nie podlega opłacie skarbowej.

Elżbieta Dryjańska  EOŚ, WODR w Poznaniu