Rolnicy gospodarujący zgodnie z wymogami rolnictwa ekologicznego oraz ci, którzy zamierzają tę metodę wdrożyć, mają możliwość co roku uczestniczyć w Sesji ekologicznej organizowanej przez WODR w Poznaniu dział EOŚ. Tegoroczna sesja, po raz kolejny, odbyła się w Grzegorzewie w gościnnym gospodarstwie „Pasieka”. W swej problematyce tematycznej ujmowała następujące zagadnienia: Podstawowe informacje o materiale siewnym dla gospodarstw ekologicznych; Prezentacje Dobrych praktyk rolnośrodowiskowych w województwie wielkopolskim; Rolnictwo ekologiczne w świetle aktualnych regulacji prawnych; Wsparcie RE w krajach UE – wysokość, różnice, wymagania, zmiany; Płatności rolnośrodowiskowo-klimatyczne po 2013; Czego możemy spodziewać się w programie rolnośrodowiskowym w nowym PROW 2014-2020?
Szerzej porozmawiano o konkursie dla gospodarstw ekologicznych, zapoznano uczestników z prezentacjami przedstawiającymi gospodarstwa ekologiczne tegorocznych laureatów konkursu: Najlepsze gospodarstwo ekologiczne w kategorii: „ekologia – środowisko” – I miejsce w kraju w 2012 roku oraz w kategorii „ekologiczne gospodarstwo towarowe”. Pan Mirosław Serafinowicz – laureat wojewódzki podzielił się wrażeniami z gali rozdania nagród, która odbyła się podczas Targów Natura Food w Łodzi.
Jak co roku nie brakowało pytań, uwag i obaw o przyszłość rolnictwa ekologicznego, szczególnie teraz, kiedy w kolejnym PROW planuje się wsparcie dla rolnictwa ekologicznego poza programem rolnośrodowiskowym.
W ciepłym klimacie sali kominkowej gospodarstwa agroturystycznego rolnicy zgłębiali tajniki produkcji ekologicznej, zapoznawali się z planowaną Wspólną Polityką Rolną po 2013 roku. Niektóre założenia zmian wzbudziły niepokój jak np.: Obszary o naturalnych utrudnieniach (ONU) – nowe kryteria delimitacji obszarów inne niż górskie o znaczących utrudnieniach naturalnych, wymóg zazielenienia płatności bezpośrednich a zobowiązania w ramach programów rolnośrodowiskowych, planowana znikoma zwyżka płatności bezpośrednich; planowany poziom płatności za poszczególne pakiety w nowym programie rolnośrodowiskowym na tym samym poziomie, aktualny brak wiedzy o naborze wniosków na programy rolnośrodowiskowe w roku 2013, brak jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czy zobowiązania dla beneficjentów wygasną w roku 2014 i konieczne będzie przejście kontynuacyjne na nowych zasadach.
Poruszana problematyka żywo interesowała zebrane grono producentów metodami ekologicznymi. Poświęcono wiele uwagi na temat dostępności ekologicznego materiału siewnego, kiedy można korzystać z odstępstwa i wystąpić z wnioskiem do WIORiN o pozwolenie na zastosowanie materiału konwencjonalnego w rolnictwie ekologicznym, jak te wnioski uzasadniać i w jakim terminie składać. Rolnik gospodarujący zgodnie z wymogami rolnictwa ekologicznego do siewu może używać materiału siewnego uzyskanego tylko z rozmnożeń ekologicznych. Może wysiewać własny bądź zakupiony kwalifikowany materiał siewny. Jeśli nie posiada własnego a na liście oferentów ekologicznego materiału siewnego nie ma potrzebnego materiału, w drodze odstępstwa można wysiać materiał z rozmnożeń konwencjonalnych pod warunkiem uzyskania pozwolenia od WIORiN. Na 30 dni przed planowanym terminem wysiewu (nie wcześniej i nie po zasiewie) należy złożyć wniosek o pozwolenie na zastosowanie konwencjonalnego materiału siewnego, nasion lub wegetatywnego materiału rozmnożeniowego w rolnictwie ekologicznym do WIORiN w Poznaniu. We wniosku należy bezwzględnie podać: gatunek lub rodzaj mieszanki, odmianę lub typ użytkowane mieszanki, wnioskowaną ilość materiału (kg, szt) i planowany termin siewu bądź sadzenia. Trzeba uzasadnić wniosek i podać lokalizację miejsca uprawy. Dopiero po
uzyskaniu pozytywnej odpowiedzi można materiał zakupić i wysiać, w innym przypadku Jednostka Certyfikująca podczas kontroli na miejscu stwierdzi niezgodność. Niezależnie czy to jest zasiew międzyplonu czy plonu głównego nasiona muszą być z rozmnożeń ekologicznych. Jeśli mamy własny materiał siewny i nim obsiewamy pola, należy pamiętać o tzw. odstępstwie rolnym. Odstępstwo rolne ma zastosowanie, gdy rolnik decyduje się na siew nasion odmian chronionych z własnego zbioru. By móc skorzystać z odstępstwa rolnego gatunek, który został wysiany, winien być prawnie dopuszczony do korzystania z odstępstwa rolnego (jest to m.in. pszenica zwyczajna, żyto, jęczmień, pszenżyto, rzepak ozimy ) i winien pochodzić z własnego zbioru - czyli nie został nabyty „na targu”, z ogłoszenia, od innego rolnika lub w ramach wymiany sąsiedzkiej.
Należy wiedzieć i pamiętać, że: siew niekwalifikowanego materiału odmiany chronionej jest nielegalny oraz że nie wolno wysiewać materiału ze zbioru odmian syntetycznych i mieszańcowych (F1)! W ciągu 30 dni od wysiewu materiału z własnego zbioru rolnik ma obowiązek uiścić na rzecz hodowcy opłatę wg obowiązujących stawek za 1 kg materiału wykorzystanego do siewu (50% opłaty licencyjnej dla danej odmiany w danym roku).
Obowiązkowi uiszczania opłaty za odstępstwo rolne podlegają wszyscy rolnicy, którzy wysiewają nasiona odmian chronionych z własnego zbioru. Posiadacze gruntów rolnych do 10 ha są zwolnieni z obowiązku opłaty.
Opłatę za odstępstwo rolne uiszczają:
- w przypadku chronionych odmian ziemniaków: posiadacze gruntów rolnych o powierzchni 10 ha i więcej;
- w przypadku pozostałych odmian roślin chronionych na poziomie krajowym (PL) i dopuszczonych do odstępstwa rolnego: posiadacze gruntów rolnych o powierzchni 25 ha i więcej;
- w przypadku pozostałych odmian roślin chronionych na poziomie wspólnotowym (UE) i dopuszczonych do odstępstwa rolnego: posiadacze gruntów rolnych o powierzchni 30 ha i więcej.
Hodowca lub organizacja hodowców (w tym przypadku - Agencja Nasienna Sp. z o.o. w Lesznie) ma prawo zwrócić się do rolnika z zapytaniem, czy i w jakim zakresie korzystał on z odmian chronionych. W tym celu Agencja Nasienna regularnie wysyła do wybranych rolników wniosek o udzielenie informacji wraz z formularzem AGNAS. Zgodnie z przepisami, rolnik ma obowiązek na taki wniosek odpowiedzieć (we właściwy sposób wypełniając formularz), nawet jeśli w danym roku nie wysiewał materiału kwalifikowanego lub nie korzystał z odstępstwa rolnego. Do odesłania wypełnionego formularza AGNAS zobowiązani są wszyscy rolnicy, którzy otrzymali wniosek o jego wypełnienie. Realizują oni w ten sposób ustawowy obowiązek udzielania hodowcy informacji o wykorzystaniu materiału ze zbioru odmian chronionych jako materiał siewny. Obowiązek taki wynika z przepisów ustawy krajowej oraz przepisów wspólnotowych i obowiązuje od 1995 r. Posiadacze gruntów rolnych o powierzchni poniżej 10 ha nie mają obowiązku udzielania informacji na formularzu AGNAS. Istnieje jednak obowiązek pisemnego powiadomienia Agencji Nasiennej o zwolnieniu z obowiązku opłaty. Dodać należy, że wyłącznie od hodowcy (lub organizacji hodowców) zależy, do których rolników wystąpi on z wnioskiem o udzielenie informacji.
Przypomniano, że użycie do siewu nasion niekwalifikowanych z zakupu (np. materiał paszowy, konsumpcyjny, przemysłowy) odmiany chronionej wymaga pisemnej zgody hodowcy. Jeżeli rolnik taką zgodę otrzyma, opłata należna dla hodowcy jest określona w warunkach tej pisemnej zgody (a nie ustawowych 50%, jak ma to miejsce w przypadku siewu nasion zebranych z posiadanych przez siebie gruntów).
Nie zabrakło też pokazu produktów ekologicznych. Można było poznać szeroką gamę producentów i przetwórców ekologicznych, sposób pakowania, znakowania oraz smak różnych gotowych produktów. Najsmaczniejsze są zawsze te, które wytworzyli nasi producenci ekologiczni, gdyż pochodzą prosto z ogrodu, przydomowej spiżarni, czy z domowego wyrobu – masło, twaróg, wędlina. Mogliśmy skosztować wiele smakowitych potraw i przetworów sporządzonych przez naszych rolników. Jak zawsze najbardziej smakowało masło ziołowe, twaróg, konfitury i ogórki kwaszone. Gospodarze gościnnego gospodarstwa agroturystycznego otrzymali od uczestników podziękowanie za udostępnienie pięknego lokum. Państwo Gwiaździńscy zadeklarowali swą gotowość użyczenia sali na następne spotkania ekologów, a rolnicy ekologiczni jednogłośnie mówili, że czują się tutaj już jak u siebie. W ożywionej dyskusji, trwającej do późnych godzin popołudniowych, rolnicy zgłosili potrzebę utworzenia na stronie www.wodr.poznan.pl utworzenia bazy producentów ekologicznych na wzór bazy o gospodarstwach agroturystycznych. Oczekują pomocy w promocji ich gospodarstw, ich produktów, by łatwiej im było sprzedawać swój produkt a jednocześnie poszukującym takiej żywości ułatwić drogę dostępu po tenże produkt. Wymiana doświadczeń między producentami ekologicznymi, jest pierwszym krokiem w kierunku ich konsolidacji i być może w przyszłości pozwoli na zrzeszenie się wielkopolskich rolników ekologicznych w grupę producentów.
Opracowanie: Elżbieta Dryjańska WODR w Poznaniu