Jak pokazują wyniki badań opinii publicznej, Polacy wiedzą, że stan powietrza ma zasadniczy wpływ na jakość ich życia. W sondażu przeprowadzonym na zlecenie Ministerstwa Środowiska w sierpniu 2015 r. czystość powietrza była wymieniana jako jedna z trzech – obok bezpieczeństwa na drogach i poziomu przestępczości – najważniejszych kwestii, od których zależy komfort życia w danej miejscowości.

Z drugiej strony te i wcześniejsze badania opinii pokazują, że zanieczyszczenie powietrza traktowane jest przez ankietowanych jako problem abstrakcyjny, niedotyczący ich bezpośrednio. Aż 81% osób biorących udział w badaniu uważa, że w ich miejscu zamieszkania nie ma problemu zanieczyszczenia powietrza. I choć rzeczywiście jego jakość w poszczególnych częściach kraju jest różna, fakty nie dają podstaw do tak optymistycznej oceny sytuacji.

Poziom zanieczyszczenia powietrza w Polsce jest jednym z najwyższych w Unii Europejskiej. Przykładowo – pod względem stężenia pyłu zawieszonego PM10 wywołującego m.in. astmę, alergię i niewydolność układu oddechowego – gorsza sytuacja jest tylko w Bułgarii.

Wbrew obiegowym opiniom, głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w kraju nie jest przemysł, ale sektor komunalno-bytowy (indywidualne ogrzewanie domów i mieszkań) oraz transport drogowy.

Zanieczyszczenia powietrza, takie jak np. pyły i metale ciężkie, wywołują schorzenia układu oddechowego, krwionośnego i nerwowego, a także powodują raka. Pyły to różnego rodzaju substancje (m.in. krople wody, piasek, pyłki roślin, cząsteczki węgla) o średnicy do 10 mikrometrów (pył PM10) lub do 2,5 mikrometra (pył PM2,5). Przez to, że mają niewielkie rozmiary (mikrometr to jedna tysięczna milimetra), przenikają głęboko do układu oddechowego, transportując tam niebezpieczne związki chemiczne przyklejone do powierzchni pyłu lub same tworzą pył.

Koszty chorób spowodowanych zanieczyszczeniami powietrza wynoszą w UE 940 mld euro rocznie.

Przyjmuje się, że z powodu zanieczyszczenia powietrza umiera w Polsce ponad 40 tys. osób rocznie. Jest to ponad 12 razy więcej niż ginie wskutek wypadków drogowych (w 2014 r. liczba śmiertelnych ofiar wypadków komunikacyjnych w Polsce wyniosła 3170).

Grupami szczególnie narażonymi na choroby związane z zanieczyszczeniami powietrza są:

Dzieci: zanieczyszczenia oddziałują negatywnie na rozwój dziecka już w okresie płodowym. Badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych i Polsce przez Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum wskazują, że dzieci, których matki w okresie ciąży przebywały na terenach o dużym zanieczyszczeniu powietrza, miały mniejszą masę urodzeniową, były bardziej podatne na zapalenia dolnych i górnych dróg oddechowych i nawracające zapalenie płuc w okresie niemowlęcym i późniejszym, a nawet wykazywały gorszy rozwój umysłowy.

Osoby starsze: substancje przenoszone przez pyły zawieszone (PM), takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne oraz metale ciężkie, mają tendencje do akumulowania się w organizmie. Im dłużej dana osoba była narażona na oddychanie zanieczyszczonym powietrzem, tym więcej szkodliwych substancji przeniknęło do jej organizmu i tym większe ryzyko wystąpienia u niej chorób powodowanych przez te substancje. Przykładowo – w przypadku benzo(a)pirenu przeciętny okres między pierwszym kontaktem z czynnikiem rakotwórczym a powstaniem zmian nowotworowych wynosi przeciętnie 15 lat. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest ogólne pogorszenie stanu zdrowia i sprawności organizmu w wieku podeszłym.

Osoby już chorujące na choroby układu oddechowego czy krwionośnego: ekspozycja na zanieczyszczenia będzie nasilać objawy tych chorób. Z badań wynika, że u dzieci, których matki w okresie ciąży były narażone na wysokie stężenia PM2,5, prawdopodobieństwo nawracającego zapalenia płuc było średnio 3 razy większe niż w grupie dzieci z grupy kontrolnej. Jednak wśród dzieci astmatycznych prawdopodobieństwo wystąpienia nawrotowego zapalenia oskrzeli było już pięciokrotnie wyższe niż w grupie dzieci nieastmatycznych.

Wpływ poszczególnych substancji zanieczyszczających powietrze na zdrowie przedstawia poniższa tabela.

Klucz do poprawy sytuacji znajduje się zatem w naszych rękach. To my podejmujemy decyzję, w jaki sposób ogrzewamy swoje domy i jak korzystamy z samochodów. Znaczenie mają nawet niewielkie zmiany – kupno węgla o odpowiednich parametrach, dbanie o sprawność domowego kotła grzewczego, rezygnacja z używania samochodu, gdy można skorzystać z transportu publicznego lub roweru. Co ważne – większość działań ograniczających emisję zanieczyszczeń nie wiąże się z dodatkowymi kosztami. Przeciwnie – może przełożyć się na istotne oszczędności w domowym budżecie.

To nasze wybory mają istotny wpływ na jakość powietrza, a co za tym idzie – stan zdrowia i komfort życia nas samych i naszych najbliższych. Pamiętajmy o tym na progu nowego sezonu grzewczego!

Źródło informacji: Ministerstwo Środowiska