Metody ograniczenia strat biogenów w gospodarstwach rolnych

(wybrane metody stosowane przez laureatów nagrody WWF w konkursie na Rolnika Roku Regionu Morza Bałtyckiego, w ramach programu na rzecz Ochrony Ekoregionu Bałtyckiego)

Biogeny to związki niezbędne do budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Krążą one w biosferze między organizmami a środowiskiem. Biogenami są związki azotu i fosforu, których poważnym „dostawcą” jest rolnictwo. Azot i fosfor to pierwiastki niezbędne w produkcji rolniczej, ale są też niebezpieczne dla środowiska naturalnego, szczególnie dla środowisk wodnych. Poważnie przyczyniają się do eutrofizacji, czyli przeżyźnienia zbiorników wodnych. Skutkiem tego zbiorniki wodne „zakwitają”, zarastają i zmniejsza się wartość użytkowa wód. Konieczne jest więc podejmowanie działań, które ograniczą ten negatywny wpływ pierwiastków biogennych na środowisko. Obok względów środowiskowych niezwykle ważny jest czynnik ekonomiczny – nieprawidłowa gospodarka nawozowa to „uciekające” pieniądze rolnika. Sposobów na rozwiązanie problemu biogenów może być wiele, często prostszych do zastosowania niż nam się wydaje. Oto kilka przykładów dobrych praktyk rolniczych zmierzających do ograniczenia strat biogenów:

1. Nasadzanie drzew i krzewów między polami – wspomaga ograniczanie strat biogenów i pomaga zachowywać bioróżnorodność. Obniżają spływ z pól uprawnych spowodowany opadami atmosferycznymi.
2. Odtwarzanie i tworzenie mokradeł – chłoną one biogeny i pozwalają na ich retencję w rosnącej biomasie i osadach dennych.
3. Obornik powinien być przechowywany w sposób uniemożliwiający przedostawanie się odcieków do gruntu, zanim zostanie rozprowadzony na pola (płyta obornikowa, ściółka głęboka).
4. Gospodarka nawozami naturalnymi (obornik, gnojowica, gnojówka) – wiedza na temat tego, w jakich ilościach, kiedy i jak rozprowadzać nawozy, na jakiej powierzchni oraz jak przygotować glebę jest kluczowa.
5. Ograniczanie ilości amoniaku w powietrzu, poprzez odpowiednie ilości białka w paszy dla zwierząt.
6. Utrzymywanie trwałych użytków zielonych – zatrzymuje biogeny oraz większe ilości węgla, pozwala zachowywać bioróżnorodność.
7. Płodozmian, wsiewki, międzyplony pozwalają na utrzymanie właściwych proporcji biogenów w glebie. Stosowanie w płodozmianie roślin wiążących azot pozwala na dostarczenie biologicznie wiązanego azotu roślinom następnym.
8. Utrzymywanie okrywy roślinnej na glebie przez cały rok – pozwala na utrzymanie biogenów na powierzchni gleby.
9. Trwała trawiasta strefa buforowa wzdłuż głównych zbiorników drenażowych, rzek i jezior obniża straty biogenów z upraw rolniczych.
10. Przeprowadzanie analizy chemicznej gleb, sporządzanie bilansu biogenów oraz planów nawozowych pozwala na stosowanie właściwych ilości nawozów.
11. Miernik azotu – pomaga dobrać właściwą ilość nawozu, zgodnie z zapotrzebowaniem roślin, według pomiarów prowadzonych bezpośrednio na polu uprawnym.
12. Uprawy bezorkowe – przy użyciu innowacyjnych maszyn do siewu, rozprowadzania nawozów i zbioru, pozwalają na utrzymanie trwale okrytej gleby oraz precyzyjne dawkowanie nawozu.
13. Wapnowanie gleby zwiększa przenikalność wody, a przez to zmniejsza spływy powierzchniowe i obniża straty składników biogennych, szczególnie fosforu. Lepsza struktura gleby ułatwia jej uprawę, co pozwala zmniejszyć zużycie paliwa.
14. Współpraca i wymiana doświadczeń pomiędzy rolnikami – pozwala szerzyć dobre inicjatywy i praktyki.
15. Prowadzenie dokumentacji praktyk rolniczych stosowanych w gospodarstwie – pozwala na przeprowadzenie analizy i ocenę.

Opracowano na podstawie broszury WWF „Zalecane praktyki rolnicze w rejonie Morza Bałtyckiego - Najlepsze praktyki rolnicze przyjazne Bałtykowi”.

Wioletta Kmiećkowiak
Dział EOŚ WODR w Poznaniu