Sprawnie działający układ odpornościowy zabezpiecza przed wtargnięciem i rozprzestrzenianiem się w organizmie bakterii, wirusów i chorobotwórczych grzybów. Wahania temperatury, wilgotności i ciśnienia powodują pogorszenie kondycji fizycznej i psychicznej. Istnieje wiele czynników wywierających ujemny wpływ na system odpornościowy organizmu, w tym: nadużywanie alkoholu, kofeiny, teiny; przyjmowanie pożywienia zanieczyszczonego metalami ciężkimi, takimi jak kadm, ołów, rtęć; dym tytoniowy oraz inne substancje skażające powietrze, którym oddychamy.
O szkodliwości dla zdrowia substancji lub trucizn wdychanych przez człowieka rozstrzyga fakt, że obniżają one skuteczność działania składników mineralnych i witamin. Znana jest rola systemu immunologicznego w zapobieganiu rakowi. Sądzi się, że specjalny rodzaj białych ciałek krwi, stanowiących element systemu odpornościowego i określanych jako „komórki bójcze", zdolny jest - na podstawie charakterystycznych zmian zachodzących w ich błonie komórkowej - do identyfikacji komórek nowotworowych. Inny rodzaj białych ciałek „komórki pomocy" wspiera „komórki bójcze" podczas procesów podziału. Jeżeli „komórek bójczych" jest dostatecznie dużo, opanowują one komórki nowotworowe i niszczą je.
Aby podnieść naturalną odporność organizmu, dzienna racja pokarmowa powinna zawierać duże ilości witamin i składników mineralnych, w tym przeciwutleniaczy, oraz naturalnych substancji ochronnych występujących w roślinach - bioflawonidów. Przeciwutleniacze - tzw. antyoksydanty - pomagają neutralizować nadmiar wolnych rodników wytwarzanych w ramach naturalnego mechanizmu obronnego organizmu. Najważniejsze z nich to beta-karoten, witaminy E i C oraz selen. Warzywa, takie jak: dynia, cukinia, brukselka, cykoria, szpinak, czerwona papryka oraz szpinak, bataty i marchew są dobrymi źródłami beta-karotenu. Beta-karoten w organizmie przekształcany jest w powszechnie znaną witaminę A, która nie tylko usuwa wolne rodniki, ale także jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania skóry i narządu wzorku. Produkty takie jak ser, jaja i wątroba, które dostarczają prowitaminę A, powinno się jeść codziennie. Ryby, drób, chude mięso, produkty mleczne o małej zawartości tłuszczu, produkty zbożowe i warzywa strączkowe (groch, soczewica i fasola) są dobrymi źródłami składników mineralnych (cynku, żelaza, magnezu, selenu) i błonnika.
Witamina B12 dostarczana jest do organizmu w produktach pochodzenia zwierzęcego - w mięsie, jajach, rybach i wzbogaconych przetworach zbożowych. Niedobory witaminy B12 zwiększają zagrożenie zachorowania na choroby np. gruźlicę, wywołują zmęczenie czy zwyrodnienie układu nerwowego.
Niezwykle istotna z punktu widzenia efektywności systemu immunologicznego jest witamina D (z tłustych ryb) i witamina E (z oliwy z oliwek, orzechów, awokado, pełnoziarnistych produktów zbożowych). Podobnie niezbędne dla organizmu są kwasy tłuszczowe występujące w olejach roślinnych oraz olejach rybnych.
Większość owoców (wśród dostępnych przez cały rok na pierwszym miejscu wymieniane są cytrusy, np. pomarańcze, grejpfruty, cytryny i kiwi) i warzyw (np. papryka, szpinak, brukselka, kalafior i brokuły) dostarcza witaminę C. Umiarkowanie duże ilości tej witaminy, czyli do 200 mg dziennie, przyczyniają się do zwiększenia poziomu immunoglobulin - białek krwi działających jako przeciwciała, których funkcją jest zwalczanie choroby. Witamina C ułatwia też gojenie się ran i wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, ponadto zwiększa przyswajanie żelaza. Niedobory żelaza mogą powodować zmęczenie, anemię i brak odporności na infekcje. Podroby szczególnie wątroba i nerki, to najlepsze źródło żelaza. Występuje ono również w różnych rodzajach mięs, sardynkach, żółtkach oraz ciemnozielonych warzywach liściastych.
Jednym z najczęściej spotykanych niedoborów składników odżywczych, wywierających wpływ na układ immunologiczny jest niedobór cynku. Cynk występuje we wszystkich tkankach ciała i jest nieodzownym składnikiem bardzo wielu enzymów. Potrzebujemy go do prawidłowego działania systemu odpornościowego. Nawet umiarkowany niedobór cynku grozi infekcjami. Najlepszym jego źródłem są skorupiaki, szczególnie ostrygi. Cynk występuje w ziarnach zbóż, ale najwięcej tego pierwiastka pobiera organizm z białkowych produktów zwierzęcych (czerwone mięso, drób, jaja i produkty mleczne). Związane jest to przede wszystkim z tym, że składniki mineralne w zbożach występują przeważanie w zewnętrznych warstwach ziarna, eliminowanych w procesie przemiału, a częściowo również z tym, że w błonniku zbóż obecne są fityniany znane ze swej zdolności hamowania absorpcji niektórych składników mineralnych łącznie z cynkiem i żelazem.
Profilaktyczne działanie cebuli, czosnku i miodu
Nie zapominajmy, że wiele warzyw pełni rolę terapeutyczną dzięki zawartości związków o charakterze bakteriobójczym i grzybobójczym. Na uwagę zasługują zwłaszcza cebula i czosnek. Uważa się że dzięki związkom siarki nadającym cebuli i czosnkowi ostry smak i zapach sok z tych roślin zapobiega infekcjom. Dodatkowo mają one działanie odtruwające, obniżają ciśnienie krwi, zapobiegają miażdżycy. Właściwości antybakteryjne ma również miód. Godny polecenia jest miód: lipowy, gryczany i rzepakowy ale najlepszy jest miód spadziowy. Należy pamiętać, że wysoka temperatura niszczy dobroczynne związki zawarte w miodzie, dlatego miód należy pić rozpuszczony w letniej wodzie.
Aby uchronić się przed infekcjami w okresie jesienno-zimowym, warto myśleć o tym przez cały rok, im bardziej organizm jest zahartowany, tym mniejsze prawdopodobieństwo zachorowania. Warto jednak wiedzieć, że właściwa dieta może znacznie wzmocnić układ odpornościowy, a tym samym ustrzec przed chorobami.