Koła gospodyń wiejskich pełniły bardzo ważną rolę w środowisku wiejskim. Pierwsze koła gospodyń wiejskich powstały ponad 130 lat temu i to kobiety chciały je zakładać. Koła organizowały kursy szycia, gotowania, pieczenia, uczyły zagadnień dotyczących prowadzenia domu. Zajmowały się również współorganizowaniem szkół, ochotniczych straży pożarnych, a także uczyły wzajemnej pomocy i wspomagały ludzi w trudnej sytuacji. Kultywowały tradycje ludowe- rękodzieło, pieśni, tańce, muzyka. Koła gospodyń wiejskich  krzewiły życie kulturalne  na wsiach – organizowały festiwale, spektakle ludowe, obrzędy, różnego rodzaju biesiady. To na przestrzeni lat koła gospodyń wiejskich pielęgnowały polską tradycję i wywierały ogromny wpływ na rozwój polskiej wsi. Okres gospodarki wolnorynkowej  , szczególnie początkowe lata, to poważne zmiany w funkcjonowaniu kół gospodyń wiejskich spowodowane upadkiem i likwidacją wielu  kółek rolniczych na wsi. W większości koła gospodyń wiejskich istniały jako jednostka organizacyjna kółka rolniczego i w związku z likwidacją kółka rolniczego również musiały zakończyć  działalność. Dopiero od paru lat obserwuje się wzrost aktywności kół gospodyń wiejskich, gdyż kobiety , których mamy czy babcie działały w takich kołach, chcą kontynuować tradycje ludowe, dorobek kulturowy i społeczny . Ale również  chcą wspólnie działać, żeby na obszarach wiejskich pracowało i żyło się coraz lepiej. Kobiety widzą potrzebę modernizacji wsi, jej odnowy , korzystania z możliwości finansowych jakie istnieją z funduszy unijnych. Dzięki wspólnemu działaniu mają szansę polepszyć  wizerunek wsi i stworzyć przyjazne miejsce do życia dla swoich rodzin. W nowych kołach gospodyń wiejskich zdecydowaną większość stanowią rolniczki, ale są również panie, które pracują w środowisku wiejskim, czyli nauczycielki, urzędniczki, pielęgniarki czy prowadzące własne firmy.  Chcą działać wspólnie po to, żeby wieś była atrakcyjnym miejscem do pracy i mieszkania, kojarzyła się z pięknym krajobrazem , ale posiadała całą infrastrukturę ułatwiającą codzienne życie-sieć wodno- kanalizacyjną, sklepy, punkty usługowe, połączenia drogowe itd.

Dlatego, jeżeli są panie chętne do podejmowania wspólnego działania i utworzenia kgw to warto zastanowić się jaką formę prawną wybrać, żeby zrealizować  swoje plany.

Koła gospodyń wiejskich mogą mieć status organizacji społeczno – zawodowej rolników lub stowarzyszenia. Mogą również ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego. Jeżeli posiadają osobowość prawną mogą zostać , po złożeniu wniosku, wpisane do rejestru podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

Koła gospodyń wiejskich jako jednostka organizacyjna kółka rolniczego

Koło gospodyń wiejskich jako jednostka organizacyjna kółka rolniczego działa w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 8 października 1982 roku o społeczno – zawodowych organizacjach rolników. Jest dobrowolną, samorządną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego, organizacją społeczno – zawodową rolników. Takie koło działa w oparciu o własny regulamin ( nie może być sprzeczny ze statutem kółka  rolniczego) i demokratycznie wybrane organy władzy .

Jak założyć takie kgw? Należy   opierać się na przepisach dotyczących zakładania kółek rolniczych, czyli zorganizować spotkanie  co najmniej 10. osób, spośród których przynajmniej 8 powinno być rolniczkami lub pełnoletnimi członkami rodzin rolników.  Kobiety, które są członkami założycielami koła, wybierają komitet założycielski i uchwalają regulamin działalności koła. Potem wybierają władze  ( zgodnie z zapisem w regulaminie)- zarząd koła, przewodniczącą, wiceprzewodniczącą, sekretarza, skarbnika oraz komisję rewizyjną.

Regulamin koła powinien określać:

• cele i zadania koła
• prawa i obowiązki członków
• tryb podejmowania uchwał przez organy koła
• uprawnienia i obowiązki tych organów

Jakie powinny być cele zawarte w regulaminie?

Cele programowe to :

*obrona praw i reprezentowanie interesów kobiet wiejskich i ich rodzin

*działania na rzecz poprawy warunków życia i pracy kobiet wiejskich

* upowszechnianie postępu w gospodarstwach domowych i w rolnictwie

*dążenie do poprawy ochrony zdrowia

* rozwój przedsiębiorczości kobiet

* kultywowanie kultury ludowej, w tym głównie regionalnej

*wychowanie młodego pokolenia w duchu tolerancji, patriotyzmu i poszanowania tradycyjnych wartości

Również w regulaminie powinien znaleźć się zapis, że w działalności koła będą brać udział kobiety, które nie są członkami kółka rolniczego, ale związane ze względu na charakter pracy ze środowiskiem wiejskim. Takie nowe koło gospodyń wiejskich powinno powstać przy najbliższym działającym kółku rolniczym. Kiedy we wsi, gminie nie ma kółka rolniczego to można założyć samodzielne koło gospodyń wiejskich i wtedy działa ono na podstawie regulaminu rejestrowanego w wojewódzkim lub regionalnym związku rolników, kółek i organizacji rolniczych.

Zgodnie z przepisami prawa organizacje rolnicze mogą prowadzić działalność gospodarczą na warunkach dotyczących spółdzielni kółek rolniczych. Tak więc kgw, które nie posiada osobowości prawnej  może prowadzić  działalność gospodarczą, socjalną i handlową tylko w zakresie określonym w statucie kółka rolniczego lub/ i regulaminie koła. Nie może być natomiast założycielem i członkiem spółdzielni powołanej w celu świadczenia usług dla rolnictwa oraz innych rodzajów usług wynikających z potrzeb środowiska wiejskiego. Jest to uregulowane przepisami Ustawy o społeczno – zawodowych organizacjach rolników z dnia 8 października 1982 roku oraz Rozporządzenia Rady Ministrów  w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o społeczno – zawodowych organizacjach rolników.

Podstawowym źródłem finansowania koła gospodyń wiejskich – jednostki organizacyjnej kółka rolniczego są składki członkowskie. Koło gospodyń wiejskich nie może zawierać umów, a w jego imieniu wszelkie umowy cywilnoprawne zawiera kółko rolnicze. Ale takie koło ma zdolność sądową i procesową. Może uzyskać status organizacji pożytku publicznego - wymaga to dokonania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego – jeśli zostaną spełnione warunki określone Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Koło gospodyń wiejskich jako samodzielne kółko rolnicze

Koło gospodyń wiejskich może działać jako samodzielne kółko rolnicze zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 8 października 1982 roku o społeczno – zawodowych organizacjach rolników. Jest wtedy dobrowolną, samorządną, niezależną od administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego organizacją społeczno – zawodową rolników. Działa na podstawie statutu i wybiera demokratycznie władze.  Podlega rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym ( KRS) i kiedy będzie zarejestrowane nabywa osobowość prawną. Koło gospodyń wiejskich  jako samodzielne kółko rolnicze może prowadzić działalność gospodarczą  na warunkach dotyczących spółdzielni kółek rolniczych. Może być założycielem i członkiem spółdzielni powołanej w celu świadczenia usług dla rolnictwa oraz innych rodzajów usług wynikających z potrzeb środowiska wiejskiego. Wtedy musi dokonać wpisu do rejestru przedsiębiorców w KRS.

Z inicjatywą założenia koła gospodyń wiejskich jako samodzielnego kółka rolniczego może wystąpić co najmniej 10 osób,  z czego 8 musi prowadzić gospodarstwa rolne jako ich właściciele, posiadacze lub użytkownicy. Członkowie założyciele wybierają spośród siebie komitet założycielski oraz uchwalają statut kółka rolniczego- zebranie musi być protokołowane.

Statut koła gospodyń wiejskich jako samodzielnego kółka rolniczego powinien określać:

• nazwę i siedzibę kółka,
• podmiotowy i terytorialny zakres działania,
• cele i zadania kółka,
• zakres i przedmiot działalności gospodarczej,
• sposób występowania członków i utraty członkostwa,
• prawa i obowiązki członków,
• zasady ustalania składek,
• strukturę organizacyjną kółka,
• organy kółka, ich kompetencje, czas trwania kadencji, tryb wyboru i odwoływania przed upływem kadencji,
• zasady podejmowania i ważności uchwał i organów kółka,
• sposób reprezentowania kółka na zewnątrz,
• majątek kółka oraz kwestie dysponowania tym majątkiem,
• zasady zaciągania zobowiązań majątkowych,
• sposób podziału nadwyżki z prowadzonej działalności gospodarczej,
• sposób zmiany statutu,
• tryb likwidacji kółka

Kolejny krok to rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym. Koło gospodyń wiejskich jako kółko rolnicze może uzyskać status organizacji pożytku publicznego - po spełnieniu warunków Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Jakie są źródła finansowania koła gospodyń wiejskich jako samodzielnego kółka rolniczego:

*składki członkowskie,

*darowizny,

* zapisy,

* dotacje,

*odsetki od lokat bankowych,

*dochody z działalności odpłatnej,

*dochody z działalności gospodarczej,

*odpis 1% ( tylko dla organizacji zarejestrowanych w KRS jako organizacje pożytku publicznego).

Koło gospodyń wiejskich jako stowarzyszenie

Koła gospodyń wiejskich mogą również działać w oparciu o Ustawę prawo o stowarzyszeniach. Czyli nie są wtedy organizacją społeczno – zawodową rolników . Mają status organizacji pozarządowej- stowarzyszenia zwykłego lub rejestrowanego. Wtedy zazwyczaj w nazwie pojawia się słowo  „stowarzyszenie”. Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych. Cele stowarzyszenia powinny służyć bardzo szeroko pojmowanym celom społecznym – kulturalnym, oświatowym, ochronie środowiska, itd. Koło gospodyń wiejskich może powstać jako stowarzyszenie zwykłe lub rejestrowane.

Koło gospodyń wiejskich jako stowarzyszenie zwykłe

Jest to uproszczona forma stowarzyszenia ,ale nie posiada osobowości prawnej.

Stowarzyszenie zwykłe;

*wystarczą 3 osoby fizyczne ( muszą to być obywatele polscy posiadający pełną zdolność do czynności prawnych, prawa publiczne, ukończone 18 lat),

*działa w oparciu o pisemny uproszczony regulamin,

*składa się wniosek do organu nadzorującego - starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia, prezydenta miasta w przypadku miasta na prawach powiatu- w którym informuje się o utworzeniu stowarzyszenia zwykłego

Takiemu stowarzyszeniu przysługuje zdolność sądowa, gdyż brak osobowości prawnej oznacza m.in. brak zdolności do czynności prawnych i brak własnego majątku.

Stowarzyszenie zwykłe nie może :

-prowadzić działalności gospodarczej

-powoływać w terenie jednostek organizacyjnych

-zrzeszać osób prawnych

- łączyć się w związki stowarzyszeń

-przyjmować darowizn, spadków, zapisów

- otrzymywać dotacji i korzystać  z ofiarności publicznej

Dla stowarzyszenia podstawowym źródłem dochodu są składki członkowskie.

Do wniosku o powstaniu stowarzyszenia należy dołączyć : regulamin stowarzyszenia, informacje o siedzibie, dane osobowe założycieli,  wyznaczenie przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie. Organ nadzorujący ( starosta, prezydent) ma 30 dni na dokonanie oceny zgodności z prawem. Jeżeli po tym terminie nie trafi do sądu rejestrowego wniosek o wydaniu postanowienia zakazującego działalności to znaczy, że stowarzyszenie zwykłe może działać.

Stowarzyszenie  zwykle może również ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego- po spełnieniu warunków Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Koło gospodyń wiejskich jako stowarzyszenie działające na zasadach ogólnych tzw. rejestrowane

Chcąc utworzyć takie stowarzyszenie to z inicjatywą musi wystąpić co najmniej15 osób, które wybiorą komitet założycielski i uchwalą statut stowarzyszenia.

Statut stowarzyszenia określa ;

1. nazwę stowarzyszenia – powinna odróżniać od innych organizacji , instytucji,
2. teren działania i siedzibę,
3. cele i sposoby ich realizacji,
4. sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa,, prawa i obowiązki członka,
5. władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełnianie  składu, kompetencje ,
6. sposób reprezentowania stowarzyszenia, zaciąganie zobowiązań majątkowych, ważność uchwał,
7. sposoby uzyskiwania środków finansowych, ustanawianie składek członkowskich,
8. zasady dokonywania zmian statutu,
9. sposób rozwiązania się stowarzyszenia

Koło gospodyń wiejskich działające na zasadach ogólnych podlega rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym . Komitet założycielski musi złożyć do KRS następujące dokumenty:

*wniosek o rejestrację

*statut

*listę założycieli – wykaz zawierający imiona, nazwiska, daty i miejsca urodzenia, miejsca  zamieszkania, własnoręczny podpis

* protokół z wyboru komitetu założycielskiego

*adres siedziby stowarzyszenia

Po uprawomocnieniu się postanowienia o rejestracji stowarzyszenia w KRS uzyskuje ono osobowość prawną, czyli prawo bycia stroną bierną i czynną wszelkiego rodzaju postępowań - sądowych, administracyjnych  itp.

Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków stowarzyszenia. Władzę wykonawczą stanowią zarząd i komisja rewizyjna, czyli  organ kontroli wewnętrznej.

Stowarzyszenie rejestrowane może prowadzić działalność gospodarczą, ale całkowity dochód z niej musi być przeznaczony na działalność statutową stowarzyszenia. Również może ubiegać się o pomoc publiczną, czyli dotacje z budżetu państwa, z budżetów jednostek samorządu terytorialnego na realizację przedsięwzięć zaliczanych do zadań  własnych państwa  albo jednostek samorządowych. Stowarzyszenie rejestrowane może uzyskać status  organizacji pożytku publicznego – po spełnieniu określonych warunków.

Majątek koła gospodyń wiejskich powstaje głównie z:

-składek członkowskich

- darowizn

- spadków

-zapisów

-dochodów z własnej działalności

- dochodów z majątku stowarzyszenia

-środków uzyskanych dzięki zbiórkom publicznym

-odpis podatku 1% ( gdy stowarzyszenie posiada status organizacji pożytku publicznego)

Opracowanie Alicja Nowak, WODR w Poznaniu

Literatura:

Ustawa z 7 kwietnia 1989 roku Prawo o stowarzyszeniach (DzU 20/1989, poz.104)

Ustawa z 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU 96/2003, poz. 873 z późn. zmianami)

Ustawa z 8 października 1982 r.  o społeczno – zawodowych organizacjach rolników ( DzU 32/1982, poz. 217 z póź. zm.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z 5 maja 1983 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o społeczno – zawodowych organizacjach rolników ( Dz U 27/1983, poz. 132 z późn. zm. )

http://bip.ms.gov.pl/pl/formularze/- dla ubiegających się o status organizacji pożytku publicznego i o wolontariacie

materiały z witryny wiejskiej