Co to jest działalność gospodarcza?

Przez działalność gospodarczą rozumie się zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Prowadzona jest we własnym imieniu, bez względu na rezultat, a uzyskane z niej przychody nie są zaliczane do innych przychodów.

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się – co do zasady – z opodatkowaniem osiągniętych z tego tytułu dochodów podatkiem dochodowym od osób fizycznych, tzw. podatek PIT.

Osoby fizyczne w 2014 r. mogły wybrać lub zmienić formę rozliczenia podatku od dochodów (przychodów) z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Przepisy prawa podatkowego wyróżniają cztery formy opodatkowania:

• według skali podatkowej,
• podatkiem liniowym,
• ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,
• kartą podatkową.

Kogo dotyczy wybór formy opodatkowania przychodów?

Podatników podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzących lub rozpoczynających indywidualną działalność gospodarczą oraz działalność w formie spółki cywilnej lub jednej z osobowych spółek prawa handlowego, tj. spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej lub komandytowo-akcyjnej. Nie dotyczy to spółek kapitałowych, tj. spółki z o.o. i spółki akcyjnej, które posiadając osobowość prawną są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych.

Jaki jest tryb składania dokumentów?

Oświadczenie (dotyczy podatników kontynuujących prowadzenie działalności gospodarczej) można złożyć w formie:

• pisma w siedzibie urzędu skarbowego lub za pośrednictwem poczty,
• lub dokumentu elektronicznego uwierzytelnionego przy użyciu certyfikatu kwalifikowanego lub profilu zaufanego ePUAP:
  • za pomocą środków komunikacji elektronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu podatkowego (dostępną na platformie ePUAP) – www.e-puap.gov.pl,
  • lub na informatycznych nośnikach danych w siedzibie urzędu skarbowego.

Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:

• nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego albo złożone w polskim urzędzie konsularnym,
• wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu podatkowego, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru.

Zasady opisane powyżej dotyczą również podatników rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej, jednak wyłącznie w sytuacji, gdy we wniosku o wpis do CEIDG nie wypełnili oświadczenia o wyborze formy opodatkowania.

Jakie dokumenty należy złożyć?

Podatnik, który wybrał określoną formę opodatkowania, powinien złożyć:

• oświadczenie o wyborze formy opodatkowania przychodów uzyskiwanych z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych) albo
• oświadczenie o wyborze formy opodatkowania dochodów uzyskiwanych z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej (zasady ogólne – podatek wg skali lub podatek liniowy) albo
• wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej PIT-16.

Który naczelnik urzędu skarbowego jest właściwy?

Przy opodatkowaniu dochodów według skali podatkowej lub wyboru opodatkowania według jednolitej 19% stawki podatku oraz ryczałtu – naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika. W przypadku prowadzenia działalności w formie spółki niebędącej osobą prawną – naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania każdego ze wspólników. 

W przypadku karty podatkowej – naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca położenia zorganizowanego zakładu, wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji działalności gospodarczej, a w przypadku wykonywania działalności bez posiadania zorganizowanego zakładu – według miejsca zamieszkania podatnika lub siedziby spółki niebędącej osobą prawną, a jeżeli nie można ustalić siedziby tej spółki – według miejsca zamieszkania jednego ze wspólników. Jeżeli działalność jest prowadzona w kilku zorganizowanych zakładach na terenie objętym właściwością miejscową kilku naczelników urzędów skarbowych, właściwość ustala się według miejsca wskazanego przez podatnika jako siedzibę działalności.

Przychodu opodatkowanego w formach zryczałtowanych oraz dochodu opodatkowanego według 19% stawki nie łączy się z przychodami z innych źródeł podlegającymi opodatkowaniu podatkiem PIT.

Jaki jest termin złożenia dokumentów?

Podatnik rozpoczynający działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego – do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.

Jeżeli do dnia 20 stycznia roku podatkowego podatnik nie dokonał wyboru innej formy opodatkowania, uważa się, że nadal prowadzi działalność opodatkowaną w tej samej formie.

Formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej podatkiem dochodowym od osób fizycznych

Podejmując decyzję w sprawie rozpoczęcia określonej działalności gospodarczej, należy dokonać w pierwszej kolejności wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym. Wybór ten wpływa nie tylko na wysokość przyszłego podatku, ale też na rodzaj i zakres prowadzonych ewidencji księgowych.

Decydując się na wybór formy rozliczenia bierzemy pod uwagę:

• rodzaj działalności, którą zamierzamy uruchomić,
• jej rozmiar,
• wysokość spodziewanych przychodów i kosztów.

Trzeba dokładnie przemyśleć swój wybór, gdyż zmiana formy opodatkowania w trakcie roku podatkowego nie jest możliwa. Można to zrobić dopiero od następnego roku podatkowego.

Zasady ogólne, czyli podatek według skali podatkowej, to podstawowa forma opodatkowania. Przepisy nie zawierają warunków ograniczających możliwość opodatkowania w tej formie, co oznacza, że może ją wybrać każda osoba fizyczna, która zdecyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej. Wysokość podatku dochodowego płaconego według skali progresywnej zależy od faktycznie uzyskanych dochodów. Podstawę opodatkowania stanowi dochód, czyli nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania. Ustalenie podstawy opodatkowania (ustalenie dochodu) odbywa się na podstawie zapisów dokonywanych w prowadzonej podatkowej księdze przychodów i rozchodów lub w księgach rachunkowych.

W tej formie opodatkowania podatnik opłaca miesięczne lub kwartalne zaliczki na podatek dochodowy wg skali. Do momentu nie przekroczenia pierwszego progu przedsiębiorca podlega pod stawkę 18%, natomiast uzyskany dochód powyżej progu skutkuje opodatkowaniem (nadwyżki) dochodu 32% stawką. Metodę wpłaty zaliczki, tj. czy miesięcznie czy kwartalnie, wybieramy już we wniosku CEIDG-1 przy zakładaniu działalności. Przy podatku wg skali istnieje jeszcze tzw. kwota wolna od podatku. Jest to 556 zł do wykorzystania w ciągu roku. Dopiero po przekroczeniu kwoty wolnej zapłacimy podatek.

Przy zastosowaniu podatku liniowego podstawą opodatkowania będzie dochód, czyli nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania. Podatek wynosi 19% od dochodu (bez względu na wysokość uzyskanego dochodu). Zaznaczyć należy, iż wybór podatku liniowego oznacza, że będzie on miał zastosowanie do wszystkich form działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika, do których mają zastosowanie przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podatek ten nie ulega zmniejszeniu o kwotę zmniejszającą podatek. Podatnik nie może również rozliczać się wspólnie z małżonkiem, ani na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. W przypadku gdy jedynym źródłem przychodu jest działalność gospodarcza, nie można też skorzystać z większości ulg i odliczeń (w tym ulgi na dzieci). Prawo do rozliczenia podatkiem liniowym nie przysługuje podatnikom, którzy uzyskali z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnicy lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.

Przy wyborze opodatkowania w formie ryczałtu podatek jest naliczany od przychodów, a nie dochodów, jak ma to miejsce w odniesieniu do skali podatkowej oraz do podatku liniowego. Koszty uzyskania przychodu nie mają więc wpływu na wysokość podatku. Przychód może być pomniejszony o straty z działalności gospodarczej, jakie zostały poniesione przez przedsiębiorcę w okresie opodatkowania dochodów na zasadach ogólnych, nie zaś o koszty uzyskania przychodów. Przychód przed opodatkowaniem pomniejsza się także o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne w rozumieniu ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Ta forma opodatkowania będzie korzystna dla przedsiębiorców ponoszących niskie koszty prowadzenia działalności. Wysokość opodatkowania uzależniona jest od rodzaju prowadzonej działalności.

W 2014 r. ryczałt mogli wybrać podatnicy, którzy w 2013 r. roku uzyskali przychody nie większe niż równowartość 150 tys. euro, tj. 633 450 zł. W przypadku spółki cywilnej lub jawnej dotyczy to przychodów wszystkich wspólników (liczy się ich suma). Przy tej formie opodatkowania należy prowadzić ewidencję przychodów z prowadzonej działalności. Ryczałt oblicza się samodzielnie i wpłaca co miesiąc (a w określonych warunkach co kwartał) do urzędu skarbowego.

Przy opodatkowaniu kartą podatkową na wysokość podatku nie ma wpływu ani wysokość przychodu, ani koszty jego uzyskania, gdyż podatek ustalany jest decyzją organu podatkowego. Stawki karty podatkowej są określane kwotowo, a ich wysokość jest uzależniona od:

• rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,
• liczby zatrudnionych pracowników,
• liczby mieszkańców miejscowości, w której jest prowadzona działalność gospodarcza.

Karta podatkowa przeznaczona jest dla podatników prowadzących ściśle określone rodzaje działalności gospodarczej: usługowej, wytwórczo-usługowej i handlowej wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Można nią opodatkować m.in. usługi zegarmistrzowskie, usługi tapicerskie czy usługi krawieckie, handel detaliczny, działalność gastronomiczną (bez możliwości sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%), rozrywkową, usługi transportowe (prowadzenie taksówki), wolny zawód.

Aby rozliczać się w formie karty podatkowej, należy spełnić przede wszystkim następujące warunki:

•  prowadząc działalność nie można korzystać z usług innych firm (z wyjątkiem usług specjalistycznych), a także zatrudniać osób na umowę zlecenia i umowę o dzieło do wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością; można natomiast zatrudniać osoby na umowę o pracę, należy tylko pamiętać o limitach zatrudnienia przy poszczególnych rodzajach działalności;
• współmałżonek nie może prowadzić działalności gospodarczej w tym samym zakresie co właściciel; dozwolone jest natomiast, aby współmałżonek pracował razem z nim.

Opracowanie: Salomea Antoniak – Dział Ekonomiki, WODR w Poznaniu

Na podstawie:

1. Ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 1998 r. nr 144, poz. 930 z późn. zm.).
2. Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307; ost. zm. w Dz.U. z 2011 r. nr 234, poz. 1391).
3. Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
4. Ulotki Ministerstwa Finansów „Działalność gospodarcza. Formy opodatkowania”.