Kontrole beneficjentów
W ramach przeprowadzanych kontroli ARiMR sprawdza przestrzeganie przez beneficjentów warunków, zgodnie z którymi przyznana im została pomoc finansowa. Służą temu kontrole administracyjne złożonych wniosków, wizytacje na miejscu w gospodarstwie bądź w firmie beneficjenta.
Dopłaty bezpośrednie, płatności rolnośrodowiskowe, płatności z tytułu ONW oraz z tytułu zalesienia odgrywają bardzo dużą rolę w dochodach polskich gospodarstw rolnych, szczególnie w sytuacji niskiej opłacalności produkcji.
Niezależnie od kwoty Euro wpływających rokrocznie na konto każdego rolnika, na całym obszarze UE w tym w Polsce, obowiązują przepisy obligujące odbiorców dopłat do wprowadzenia, a następnie przestrzegania na terenie całego gospodarstwa rolnego norm i wymogów tworzących tzw. Minimalne Wymagania Wzajemnej Zgodności w Gospodarstwie Rolnym .
Ponieważ dopłaty nie mogą mieć znamion czystego dotowania rolnego, a wynika to z umów globalnych wprowadzona została zasada coś za coś. Rolnik dostaje wsparcie, ale w zamian za to produkuje bezpieczną, wysokiej jakości żywność dla ludzi, będąc jednocześnie w obowiązku dbałości o środowisko naturalne (odziaływanie produkcji na otoczenie przyrodnicze co najmniej w sposób neutralny, czyli niepowodujący jego degradacji).
Dla przypomnienia, dla Polski wyznaczone zostały okresy przejściowe i harmonogram dostosowania w poszczególnych obszarach. Powinien on być już rolnikom ogólnie znany, chociażby z bogatej akcji informacyjnej prowadzonej przez Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, a także z broszur rozsyłanych wraz ze spersonalizowanymi wnioskami o dopłaty bezpośrednie przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
*Od 1 stycznia 2009 r. każde gospodarstwo rolne winno spełniać wymogi dla obszaru A obejmuje: identyfikację i rejestrację zwierząt oraz zagadnienia ochrony środowiska naturalnego.
*Od 1 stycznia 2011 r. obowiązują wymogi określone dla obszaru B. Obszar B obejmuje: zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt, zgłaszanie niektórych chorób, zdrowotność roślin.
*Od 1 stycznia 2013 r. obowiązują wymogi określone dla obszaru C. obejmuje: dobrostan zwierząt.
Ponieważ korzystanie z pomocy publicznej, jaką niewątpliwie stanowią dopłaty bezpośrednie i inne wymienione tytułami na wstępie artykułu jest dobrowolne, to każdy z nich korzystający musi być przygotowany na kontrolę z zakresu przestrzegania wyżej wspomnianych norm i wymogów z obszarów obowiązujących od określonego roku.
Ponadto rolnicy korzystający z płatności rolnośrodowiskowych muszą spełniać dodatkowe warunki wynikające z przepisów określonych dla poszczególnych pakietów Programu RS i to również jest sprawdzane.
Zostały wyznaczone instytucje upoważnione do kontroli gospodarstw rolnych:
W obszarze A w części „Zagadnienia ochrony środowiska naturalnego” urzędową kontrolę na miejscu prowadzi regionalna Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Za kontrolę w zakresie „Identyfikacja i rejestracja zwierząt” odpowiedzialna jest Inspekcja Weterynaryjna (dalej IW).
W obszarze B w części „Zdrowie publiczne” odpowiedzialne są ARiMR, Ispekcja Weterynaryjna (IW) oraz Wojewódzka Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN). Spełnianie wymogów przez producentów rolnych w zakresie „Zdrowie zwierząt, zgłaszanie niektórych chorób” kontroluje IW, a z zakresu „Zdrowotność roślin” – WIORiN.
W obszarze C kontrole na miejscu przeprowadzane będą przez IW i ARiMR.
Każdego roku do sprawdzenia w obszarach, za które odpowiedzialny jest ARiMR typowany jest 1% gospodarstw w województwie. W zeszłym roku przeprowadzone zostały kontrole w nieco ponad 16 tysiącach gospodarstw rolnych. Do puli podmiotów przeznaczonych do kontroli można trafić w sposób losowy (25% przypadków) oraz na podstawie analizy ryzyka, tj. w sytuacji, gdy gospodarstwo rolne z różnych powodów może być przypisane do kategorii podwyższonego ryzyka (75% przypadków).
Dodatkowo zarówno IW, jak i WIORiN mają obowiązek każdego roku typować do kontroli z zakresu obszarów, które zostały im wyznaczone również ściśle określony % gospodarstw w województwie. Może się zdarzyć, że jedno gospodarstwo rolne zostanie wytypowanie do kontroli przez więcej niż jedną instytucję.
Natomiast istotna jest sztywna reguła, polegająca na tym, że kontrola na miejscu musi być przeprowadzona i zakończona do końca roku, w którym rolnik złożył wniosek o płatności (do końca grudnia każdego roku), bowiem dotyczy ona ewentualnych sankcji obniżenia dopłat, o które rolnik występował w danym roku.
Poziom obniżenia płatności zależy od kilku ważnych przesłanek. Po pierwsze, analizowane jest czy wykryta niezgodność wynika z zaniedbania rolnika (uznaje się nieumyślność) czy też z jego winy (uznaje się celowość). Różnica jest oczywista, jak i oczywiste jest to, że sankcje w drugim przypadku są wyższe (minimalny 15%, ale maksymalny nawet 100-procentowy przepadek płatności, podczas gdy w przypadku zaniedbania 1% do 5% maksymalnie). Niemniej ważnym kryterium oceny kalibru naruszenia ważącym o poziomie sankcji jest skala jego negatywnego oddziaływania na otoczenie środowiska naturalnego, na zdrowie publiczne itd. pod względem zasięgu (jak daleko, jak głęboko itd.), dotkliwości (jak mocno) i trwałości (jak długo). Oceniany jest negatywny skutek, którego przyczyną było naruszenie. Poza tym na obcinanie wysokości dopłat ma także wpływ powtarzalność naruszeń
Kontrole mogą być zapowiedziane lub nie. ARiMR z reguły nie zapowiada, a na przykład WIORiN jak najbardziej tak. Kontrolujący gospodarstwo rolne pracują według ściśle określonych procedur eliminujących zjawisko dowolności oceny, interpretacji, posługują się przy ocenie precyzyjnymi tabelami i opisują stan faktyczny w protokole. Kontrola dotyczy ściśle miejsc gospodarstwa i dokumentacji, które mają być sprawdzone w zakresie danego obszaru Zasad Wzajemnej Zgodności .Trzeba pamiętać o tym, że obok przepisów dotyczących wymogów CC funkcjonują przepisy wynikające z prawa krajowego, dotyczące tej samej materii i które powodują, że można w jednej sprawie być ukaranym z dwóch różnych tytułów. Przykładowo, kontrola obszaru B w zakresie zdrowotności roślin dotyczy, między innymi, dokumentacji stosowania środków ochrony roślin.
Sprawdzający z WIORiN przejrzy i oceni rejestr stosowanych środków ochrony z danego roku kalendarzowego. Innymi słowy, jeżeli kontrola w ramach ZWZ przeprowadzana była w 2011 roku sprawdzano zapisy z 2011 r. Wystarczą więc zapisy jednego i tylko jednego roku. Ich brak to powód do wnioskowania o obniżenie wymiaru dopłat.
Niestety, przepisy krajowej Ustawy o ochronie roślin zobowiązują rolnika stosującego środki ochrony roślin do prowadzenia dokumentacji, w której naniesione oraz zachowane zostały zapisy z dwóch poprzednich lat, a więc dwa lata wstecz. Regułą jest, że sprawdzający WIORiN po zakończeniu kontroli z zakresu przestrzegania wymagań wzajemnej zgodności przeprowadza obligatoryjną kontrolę związaną z przestrzeganiem przepisów ustawy. Brak zapisów w rejestrze w poprzednim roku i dwa lata wstecz skutkuje nałożeniem mandatu. Ten przykład powinien dać każdemu producentowi rolnemu sporo do myślenia. Liczy się znajomość nie tylko wymogów związanych z Zasadami Wzajemnej Zgodności, ale również innych przepisów ustawowych prawa krajowego.
Zespół Doradczy w powiecie wolsztyńskim systematycznie prowadzi szkolenia dla rolników i przekazuje im niezbędne informacje. Poza tym każdy rolnik otrzymał od ARiMR wspomnianą wyżej broszurę informacyjną. Miał więc dostęp do szerokiej informacji. Wszyscy producenci rolni mają okazję przystąpić do programu PROW „Korzystanie z usług przez rolników i posiadaczy lasów”. W ramach uczestnictwa w programie jego gospodarstwo zostanie kompleksowo ocenione przez doradców naszego ośrodka.
Pomożemy prawidłowo wypełnić wnioski obszarowe , napisać plan rolnośrodowiskowy , uzupełnić rejestry działalności rolnośrodowiskowej, plany nawozowe ,założyć i wyprowadzić dokumentację. Doradzimy, jak dostosować gospodarstwo do wymagań wzajemnej zgodności.
Przypominam na koniec raz jeszcze, że pozostał tylko rok do dostosowania gospodarstw rolnych w obszarze C – dobrostan zwierząt.
Zapraszamy do naszych biur!
Zespół Doradczy w Wolsztynie, ul. Żeromskiego 16 oraz biuro w UG Przemęt
Dodała: Katarzyna Kaczmarek ZD Wolsztyn- Starszy Doradca