Cebula

Cebula jest warzywem o dużym znaczeniu gospodarczym. Spożywana jest na surowo razem ze szczypiorem, w postaci przetworów, gotowana lub smażona. Cebula jest cennym źródłem witamin A, B1, B2 i C, której szczególnie dużo jest w zielonym szczypiorze. W szczypiorze jest bardzo dużo wapnia i potasu, które działają na organizm odkwaszająco. Wszystkie części cebuli zawierają olejki eteryczne, które maja właściwości lecznicze. Cebula ma silne związki o działaniu przeciwutleniającym, oraz przeciwnowotworowym. Cebula zapobiega chorobom serca i nowotworom. Zapobiega odkładaniu się cholesterolu (komórek tłuszczowych) w naczyniach krwionośnych. Cebula ma silne właściwości antyseptyczne. Jest cennym surowcem dla przemysłu farmaceutycznego.

Wymagania glebowe

Cebula może być uprawiana z powodzeniem na różnych glebach. Jedynie na glebach zwięzłych i łatwo zaskorupiające się nie są odpowiednie, ponieważ opóźniają a nawet uniemożliwiają wchody. Gleby powinny być bogate w próchnicę, żyzne i przepuszczalne o dużej pojemności wodnej. Należy pamiętać, iż cebula jest wrażliwa na zakwaszenie gleby, dlatego pH powinno wynosić 5,5 – 6,5 dla gleb torfowych i 6,5 - 7,0 dla gleb mineralnych.

Zmianowanie

Cebulę ze względu na niebezpieczeństwo wzmożonego występowania chorób, szkodników i chwastów, nie powinna być uprawiana na tym samym polu przez 3-4 lata. Wyjątkiem może być sytuacja uprawy cebuli na nowym stanowisku, w takim przypadku dopuszcza się dwukrotną uprawę cebuli. Odpowiedni przedplon dla cebuli to: strączkowe, zboża (za wyjątkiem owsa) oraz dyniowate. Zły przedplon to: kapustne, psiankowate, korzeniowe, kukurydza i rośliny liliowate.

Nawożenie

Cebulę można uprawiać w pierwszym roku po oborniku zastosowanym jesienią w ilości 30-40 t/ha, szczególnie na słabszych glebach. Istnieje również inna metoda nawożenia organicznego tj. stosowanie nawozów zielonych (łubin, gorczyca, peluszka). Jeżeli zależy nam na uzyskaniu dużych plonów roślin uprawianych na zielony nawóz to należy je wspomóc nawożeniem mineralnym. Poziom nawożenia mineralnego powinien być określony na podstawie analizy chemicznej próbek gleby. Orientacyjne dawki dla cebuli uprawowej na glebach mineralnych w pierwszym roku po oborniku wynoszą:
• 80-130 kg/ha N (przedsiewnie ¾ dawki N np. w formie saletry amonowej, saletrzaku lub Can 27, a pozostała dawka N pogłównie – od pierwszego liścia właściwego, nie później niż do 15 czerwca – najlepiej w formie saletry norweskiej gdzie N występuje w formie saletrzanej)
• 110-150 kg/ha P2O5 (bezpośrednio przed siewem w formie superfosfatu potrójnego mieszając z glebą)
• 160-200 kg/ha K2O (bezpośrednio przed siewem w formie siarczanu potasu mieszając z glebą)
• Przybliżone dawki nawozów stosowane na glebach torfowych wynoszą: 50-60 kg/haN,
230-250 kg/ha P2O5, 210-250 kg/ha K2O. Na glebach torfowych mogą wystąpić niedobory mikroelementów (Cu, Mo). Należy wtedy wysiać siarczan miedzi (20 kg/ha) i molibdenian amonu lub sodu (1 kg/ha) mieszając je z superfosfatem.
Należy pamiętać o nawożeniu magnezowym w uprawie cebuli. Niedobory Mg objawiają się podwiędłymi liśćmi z żółtymi paskami. Przeważnie możemy uniknąć tego problemu stosując wapno magnezowe. Istnieje jednak możliwość dostarczenia magnezu w formie oprysku plantacji cebuli 1,5 % roztworem siarczanu magnezu. Oprysk należy dokonać przed zachodem słońca.

Uprawa gleby

Ze względu na słaby system korzeniowy cebuli gleba pod jej uprawę powinna być bardzo starannie przygotowana, tak aby nie dopuścić do zbrylenia i rozpylenia gleby. Gleba powinna mieć idealną strukturę gruzełkowatą.. W przypadku przedplonu należy wykonać podorywkę, a następnie kilkakrotne bronowanie. Jesienią należy wykonać głęboką orkę przedzimową. A przed samym siewem spulchniamy i wyrównujemy płytko glebę najlepiej agregatem przedsiewnym.

Siew

Nasiona cebuli wysiewa się w pierwszej połowie kwietnia.. Zalecana ilość wysiewanych nasion na 1 ha to ok. 3 -4 kg. Głębokość wysiewu: 1,5 - 2 cm. Najbardziej praktyczną metodą siewu, z punktu widzenia mechanizacji prac pielęgnacyjnych jest siew w układzie pasowo – rzędowym (4-6rzędy) Zabieg zaprawiania jest najtańszym, a zarazem najskuteczniejszym sposobem zwalczania chorób i szkodników w cebuli. Zaprawianie jest pierwszym zabiegiem ochrony roślin stosowanym w uprawie roślin z siewu. Najlepiej zaprawiać nasiona bezpośrednio przed siewem. Gdy konieczne jest przechowywanie zaprawionych nasion, należy je umieścić w chłodnym, suchym i dobrze wietrzonym magazynie.
Jeżeli konieczne jest zaprawianie nasion fungicydami i insektycydem, to pierwszą warstwę stanowi fungicyd, a ostatnią insektycyd, przy czym na mokro zaprawiamy na początku. Gdy zabieg zaprawia wiania na mokro w późniejszym okresie następuje przynajmniej częściowe zmycie środka. Wilgotność nasion przed zaprawianiem nie może być większa od 16%. Im wilgotniejsze są nasiona podczas ich przechowywania po zaprawieniu i im dłuższy jest czas ich magazynowania, tym większe jest ryzyko fitotoksycznego oddziaływania zapraw. Nasiona warto zaprawić, ponieważ:
• kiełkowanie i wschody odbywają się w niekorzystnych warunkach termiczno-wilgotnościowych
• zabezpieczamy młode rośliny przed szkodnikami
• zabezpieczamy rośliny przed zgorzelą siewek i innymi chorobami
Podstawowym sposobem zaprawiania nasion to zaprawianie cienkowarstwowe, inkrustakcja i otoczkowanie. We własnym zakresie można przeprowadzić przede wszystkim zaprawianie cienkowarstwowe. Zaprawianie nasion można przeprowadzić na trzy sposoby: sucho, na półsucho i mokro.

Ochrona chemiczna przed chwastami

Większość herbicydów to herbicydy selektywne zwalczające określone grupy roślin a nieniszczące rośliny uprawnej. Stosuje się też nieselektywne herbicydy zawierające glifosat np. Roundup zwalczający wszystkie rośliny, dlatego może być stosowany przed założeniem plantacji roślin, a stosowany jest w celu zwalczenia uciążliwych chwastów.
Herbicydy stosowane w uprawie cebuli
• Stomp 330 EC/ Panida 330 EC po siewie (3-5 l/ha), najlepiej na wilgotną glebę,
• Reglone 200 SL stosujemy przedwschodowo
• Ramrod Flo 480 S.C. stosujemy przedwschodowo lub po wschodach po przejściu fazy zgiętego kolanka
• przedwschodowo stosujemy preparaty oparte na glifosacie np. Roundap, Klinik, Awans, Gallup, Tajfun, i inne.
• Galigan 240 EC/ Goal 240 EC koniecznie w dawkach dzielonych (w stadium 3-4 liści
• Criptic 400 EC /Aliacine 400 EC - stosujemy powschodowo
• Opryski przeciwko chwastom jednoliściennym: Fusilade, Targa, Agil, Select i inne.

W praktyce często nieumiejętne stosowanie herbicydów w pierwszej kolejności, spośród środków ochrony roślin, jest czynnikiem ograniczającym wzrost cebuli. Herbicydy doglebowe jak Stomp i Ramrod Flo z powodzeniem można stosować bezpośrednio po siewie cebuli, z zachowaniem następujących warunków:
- dawka uzależniona jest od rodzaju gleby - na ciężkich i organicznych glebach wyższa, na lekkich i mineralnych niższa,
- głębokość siewu - im głębiej siejemy tym dawka stosowanych herbicydów może być wyższa.
Najczęściej stosowany - w późniejszych fazach wzrostu cebuli - Goal to herbicyd o właściwościach parzących, stąd wymagana jest szczególna ostrożność w jego stosowaniu. Dawka herbicydu uzależniona jest od fazy wzrostu cebuli oraz od warunków uprawowych. Obowiązuje zasada: im większa cebula tym wyższa dawka herbicydu, a więc lepsza skuteczność zabiegu. Dla zminimalizowania skutków ubocznych (poparzenia cebuli i zahamowanie wzrostu) Goal stosuje się w dawkach dzielonych. Na wysokość dawki wpływa również obecność wosku na liściach cebuli. Przyjmuje się, że występująca po 3-4 słonecznych dniach ilość wosku skutecznie chroni szczypior przed poparzeniami. Niezwykle istotne jest również, aby opryskiwane rośliny cebuli były suche. Z doświadczeń wynika, że stosowanie Goalu można rozpocząć od fazy półtora liścia właściwego i dawki od 50 ml/ha. Ważne jest, aby pamiętać o zastosowaniu odpowiedniej ilości wody, która nie powinna przekraczać 250 l/ha. Praktyka wskazuje, że Goal najlepiej jest zastosować przed spodziewanym deszczem (po 3-4 dniach słonecznych). Deszcz 2-3 godziny po zastosowanym zabiegu powoduje bardzo dobre działanie herbicydu, bez poparzeń cebuli. Powtórny zabieg należy wykonać 5-7 dni później.

Krzysztof Roguszczak