Jeżeli ochrona przed chwastami okaże się konieczna, to trzeba się zdecydować jaki wariant zastosować tzn. czy zwalczyć należy chwasty dwuliścienne, dwuliścienne i jednoliścienne, a może tylko uciążliwe gatunki jednoliścienne (np. miotła zbożowa, wyczyniec polny, czy też perz właściwy). Na plantacjach zbóż nie odchwaszczonych jesienią należy spodziewać się silnej konkurencji ze strony chwastów, szczególnie tam, gdzie wykonano wczesne siewy zbóż, czyli jęczmienia i żyta.

Terminy wykonywania zabiegów w zbożach
Wybór terminu wiosennego zwalczania chwastów w zbożach jest dość szeroki (od ruszenia wegetacji nawet do fazy liści flagowego), dzięki czemu można wybrać takie herbicydy, które z jednej strony są bezpieczne dla zbóż, z drugiej zaś skutecznie zwalczają wszystkie dominujące na plantacji gatunki chwastów. W tabeli nr 1 wymieniono pojedyncze handlowe herbicydy do stosowania w czterech zbożach ozimych, wraz z zakresem dawek i terminem wiosennego stosowania. W zależności od rodzaju zachwaszczenia pól można wybierać herbicydy zwalczające tylko chwasty jednoliścienne, tylko dwuliścienne lub obie grupy roślin jednocześnie (środkowa cześć tabeli – J, D lub J+D).

Termin stosowania herbicydów nalistnych z reguły określany jest fazą rozwojową rośliny uprawnej i zwalczanych gatunków chwastów. W przypadku bardzo wczesnych wiosennych zabiegów początkowe fazy rozwojowe zbóż ozimych nie są tak bardzo istotne, a czynnikiem wyznaczającym termin zabiegu jest moment ruszenia wegetacji wiosennej. Opóźnianie terminu zabiegu sprawia, że możliwości wyboru skutecznego i bezpiecznego środka stają się bardzo ograniczone. W okresie wiosennym zdecydowana większość herbicydów zalecana jest bezpośrednio po ruszeniu wegetacji, aż do fazy końca krzewienia zbóż, gdyż w tym okresie rośliny zbożowe wykazują największą tolerancję na stosowane środki chwastobójcze. Najbardziej skuteczne zabiegi wykonuje się na młode chwasty. Na glebach zwięzłych szybki wjazd na pole po okresie zimowym może być utrudniony (mokre i grząskie pole). Każdy dzień opóźnienia zabiegu może oznaczać mniej skuteczny zabieg, gdyż rosnące chwasty wykazują mniejszą wrażliwość na podstawowe środki chwastobójcze. W skrajnych wypadkach należy liczyć się z bardzo słabym efektem chwastobójczym i konieczne będzie stosowanie preparatów drożnych i to w górnych zalecanych dawkach.

Zwalczanie chwastów dwuliściennych
Do wiosennego zwalczania chwastów dwuliściennych liczną grupę stanowią preparaty należące do tzw. regulatorów wzrostu (substancje aktywne: 2,4 D, MCPA, mekoprop, dichlorprop, dikamba, fluoroksypyr), a zakres zwalczanych gatunków chwastów uzależniony jest od składu wymienionych komponentów (tabela 1). Herbicydy, które w swoim składzie zawierają tylko 2,4 D (Aminopielik Standard 600 SL, Dicopur 600Sl, Esteron 600 SL) lub MCPA (np. Agroxone Max 750 SL, Chwastox Extra 300 SL, Dicoherb 750 SL) skutecznie niszczą chwasty z rodziny kapustowatych łącznie z samosiewami rzepaku, natomiast nie zwalczają między innymi takich gatunków jak: fiołek polny, gwiazdnica pospolita, rumianowate (maruna bezwonna, rumiany, rumianki), przetaczniki, przytulię czepną i rdesty. Spośród uciążliwych gatunków maki skutecznie niszczone są przez MCPA. Dodatek do 2,4-D lub MCPA pozostałych substancji aktywnych z tej grupy (np. dikamba) znacznie zwiększa zakres wrażliwych gatunków, chociażby o większość wyżej wymienionychw gatunków (np. Aminoplielik D 450 SL, Dicoput Top 464 SL, Agritox Turbo 750 SL, Chwastox Turbo 340 SL). Bardzo uciążliwy gatunek jakim jest przytulia czepna można skutecznie zwalczać w okresie wiosennym za pomocą fluroksypyru (np. Aloksypyr 250 EC, Hudson 200 EC, Starane 250 EC). Herbicydy z grupy tzw. regulatorów wzrostu mogą być stosowane od początku do końca krzewienia zbóż. Chwastox AS 600 SL, który w odróżnieniu od innych preparatów zawierających MCPA może być stosowany nawet do fazy 2-go kolanka zbóż, natomiast taki środek jak np. Starane 250 EC aż do początku fazy liści flagowego zbóż ozimych.

Sulfonylomoczniki to grupa herbicydów, szczególnie zalecanych do wiosennego zwalczania uciążliwych chwastów dwuliściennych w zbożach ozimych. Do tej grupy należą: dobrze znana substancja czynna - tribenuron metylowy (Granstar 75 WG i liczna grupa genetyków), a także amidosulfuron (np. Grodyl 75 WG, Amido 75 WG), czy też środki zawierające różne kombinacje dwóch substancji aktywnych tj. tifensulfuron metylowy i tribenuron metylowy (6 herbicydów np. Aneks SX 50 SG, Granstar Ultra SX 50 SG – o różnej procentowej zawartości tych dwóch substancji czynnych). Mieszaniny zawierające tribenuron metylowy skutecznie zwalczają wieloletni gatunek jakim jest ostrożeń polny, a także chabry, fiołki, czy też chwasty rumianowate.
Zwalczanie chwastów jedno- i dwuliściennych
Skutecznym rozwiązaniem do jednoczesnego zwalczania gatunków jednoliściennych i dwuliściennych jest stosowanie gotowych handlowych herbicydów zawierających dwie lub więcej substancji czynnych (tabela 1). Do grupy preparatów efektywnie zwalczających dużą grupę uciążliwych chwastów dwuliściennych jak i miotłę zbożową zaliczyć należy herbicydy oparte o takie substancje czynne jak: diflufenican + IPU ( Legato Plus 600 SC, Protekt Plus 600 SC), jodosulfuron + 2,4 D (Huzar Aciv 386 OD), amidosulfuron + jodosulfuron + propoksykarbazon (Zeus 208 WG), mezosulfuron + jodosulfuron (Atlantis - formulacji WG i OD), jodosulfuron + propoksykarbazon (Caliban 178 WG), aminopyralid + florasulam + piroksysulam (Lancet Plus 125 WG), amidosulfuron + jodosulfuron (Maczeta OD 125, Sekator 125 OD). Podczas stosowania tych herbicydów w okresie wiosennym należy pamiętać o zachowaniu optymalnych terminów zabiegu, gdyż niektóre z nich skutecznie zwalczają tylko chwasty młodsze (zabieg wykonywać po ruszeniu wegetacji do pełni krzewienia zbóż), inne można używać w fazie początku strzelania w źdźbło czy też do fazy pierwszego kolanka.

Jest także niewielka liczba środków zwierających pojedynczą substancję aktywną, która wykazuje zadawalającą efektywność zniszczenia miotły zbożowej i niektórych gatunków chwastów dwuliściennych. Do tej grupy można zaliczyć chlorotoluron (np. Lentipur Flo 500 SC, Tolurex 500 SC) lub izoproturon (np. Isoguard 500 SC, Protugan 500 SC). W okresie wiosennym zabieg tą substancją aktywną należy wykonać jak najwcześniej, najlepiej tuż po ruszeniu wegetacji.
Do równoczesnego zwalczania miotły zbożowej i innych traw, a także dużej liczby gatunków chwastów dwuliściennych w zbożach ozimych (oprócz jęczmienia) można zastosować sam jodosulfuron (Huzar - formulacja WG i OD). Środek ten zalecany jest do zabiegów wykonywanych od momentu ruszenia wegetacji do końca krzewienia zbóż. Na stanowiskach, na których spodziewamy się dużego nasilenia perzu właściwego można zastosować propoksykarbazon (Attribut 70 SG), najlepiej w wyższej zalecanej dawce -100 g/ha. Herbicyd ten słabo zwalcza chwasty dwuliścienne, stąd najczęściej stosowany jest w mieszaninach.

Graminicydy na jednoliścienne
Do zwalczania tylko chwastów jednoliściennych w zbożach ozimych aktualnie stosowane są 3 substancje czynne tj. fenoksaprop-p-etylu (5 graminicydów: Agria Fenoksaprop 069 EW, Fantom 069 EW, Foxtrot 069 EW, Jaguar 069 EW, Puma Uniwersal 069 EW), tralkoksydym (Grasp 400 SC) i pinoksaden (Axial 100 EC) (tabela 1). Graminicydy oparte na fenoksapropie-p-etylu i tralkoksydymie zalecane są do zwalczania miotły zbożowej oraz owsa głuchego, natomiast pinoksaden dodatkowo stosuje się do niszczenia wyczyńca polnego. W momencie zabiegu chwasty jednoliścienne nie powinny przekraczać fazę końca krzewienia. Środek Axial 100 EC, zalecany do stosowania łącznie z adiuwantem Adigir 440 EC, może być stosowany od fazy 3 liści do fazy początku liścia flagowego zbóż, natomiast preparat Grasp 400 SC może być stosowany do fazy początku strzelania w źdźbło.
Mieszaniny zbiornikowe na chwasty jedno- i dwuliścienne
Bardzo skutecznym rozwiązaniem do jednoczesnego zwalczania chwastów dwuliściennych i np. miotły zbożowej jest łączne stosowanie herbicydów w postaci mieszanin zbiornikowych (tabela 2). Takim rozwiązaniem może być stosowanie graminicydów (Fantom 069 EW, Puma Uniwersal 069 EW,) łącznie ze środkami Granstar 75 WG lub Sekator 125 OD, przy czym mieszaniny te nie należy aplikować później niż w fazie 4-6 liści miotły zbożowej. W przypadku masowego występowania przytuli czepnej i innych uciążliwych gatunków można zastosować mieszaninę środka Atlantis 12 OD z herbicydami Granstar 75 WG, Grodyl 75 WG, Mustang 306 SE lub Sekator 125 OD. Szerokim spektrum zwalczanych gatunków dwuliściennych a także miotły zbożowej odznaczają się mieszaniny zbiornikowe herbicydu Dragon 450 SG z takimi środkami jak: Apyros 75 WG, Atlanis 04 WG i Attribut 70 WG. Mieszaniny te można stosować od początku krzewienia do fazy pierwszego kolana pszenicy ozimej. Należy pamiętać, że wyższe dawki herbicydów wymienionych w tabelach należy stosować przy zwalczaniu chwastów znajdujących się w późniejszych fazach rozwojowych.

Mieszaniny zbiornikowe na chwasty dwuliścienne
W okresie wiosennym w celu poprawy efektywności chwastobójczej lub uzyskania dodatkowego zniszczenia uciążliwych gatunków dwuliściennych można stosować mieszaniny zbiornikowe dwóch handlowych herbicydów. Przykładem może być skuteczna mieszanina herbicydu Granstar 75 WG łącznie ze środkami Starane 250 EC lub Starane Super 101 SE, szczególnie przeciw przytuli czepnej. Inne efektywne mieszaniny zwiększające zakres zwalczanych gatunków zawarto w tabeli 3. Duża różnorodność w występowaniu gatunków dwuliściennych sprawia, że dobór herbicydów do zabiegu należy wykonać w oparciu o dokładną analizę stanu zachwaszczenia na plantacji, a następnie zweryfikowaniu tych informacji z etykietą wybranych herbicydów. W trakcie oprysku rośliny zbóż jak i chwastów powinny być suche, nie wolno wykonywać zabiegu po deszczu, albo tuż przed spodziewanym opadem.
Opracował Jerzy Pękała
Materiał źródłowy; artykuł z agronews.com.pl Dr hab. Roman Kierzek prof. nadzw.
Instytut Ochrony Roślin - PIB Poznań,