Celem uprawy roślin leczniczych (ziół) jest uzyskanie specyficznych związków, zwanych ogólnie substancjami czynnymi, których zawartość rzadko przekracza 1%, a najczęściej stanowi setne części. W poszczególnych roślinach jest różna i zależy od wieku rośliny, warunków atmosferycznych, sposobu suszenia, przechowywania itd. 

   Do substancji czynnych w ziołach należą:

• Olejki są to substancje ciekłe, zazwyczaj bezbarwne, złożone z kilkudziesięciu lub kilkuset związków chemicznych. Zwykle jeden z nich występuje w przeważającej ilości i nadaje charakterystyczny zapach  np. mentol w mięcie, czy linalol w lawendzie, tymol w tymianku. Wszystkie olejki odznaczają się silnym zapachem ,lotnością. Stężenie olejku 1: 50 000 zabija bakterie i inne drobnoustroje dlatego stosowane są jako środki dezynfekujące. W roślinach znajdują się w tzw. zbiorniczkach zwanych gruczołkami olejkowymi lub włoskach np. liście lawendy, mięty, szałwii, kwiaty rumianku. Młode liście mięty zawierają ich ok. 3% , starsze – kwiaty przekwitnięte – ok. 0,2%.

• Alkaloidy są to złożone związki chemiczne, których cechą charakterystyczną jest zawartość azotu. W roślinach występuje kilka alkaloidów ale często niektóre mają przewagę jak np. morfina w maku, nikotyna w tytoniu. Nadają roślinie gorzki smak i są bezwonne. Gatunki których występują w dużych ilościach to: mak, tytoń, machorka, sporysz żyta, łubin gorzki. Na organizmy działają silnie pobudzająco albo paraliżująco. Używa się ich do produkcji leków, używek i narkotyków.
• Glukozydy nasercowe – odznaczają się działaniem pobudzającym na mięsień sercowy i należą do cennych leków. Posiadają wybitnie gorzki smak. Do takich roślin należą: naparstnica wełnista, purpurowa, konwalia, miłek wiosenny/ pod ochroną/. Wykorzystywane są w farmacji.
• Flawony – występują w kwiatach i liściach i owocach, jako barwnik w odcieniu od żółtego do pomarańczowego. Pobudzają przemianę materii, zwiększają  przepuszczalność naczyń włosowatych np. rutyna występująca w gryce. Bogate w flawony są kwiaty : rumianku, czarnego bzu, głogu, bratka polnego.
• Antocyjany to barwniki, które nadają zabarwienie kwiatom, owocom, liściom ,korzeniom. Przyspieszają trawinie. W farmacji zaliczane są do środków moczopędnych i dezynfekujących
• Garbniki powodują denaturację białka. Dawniej wykorzystywano je do garbowania skór zwierzęcych. W medycynie mają zastosowanie jako środki bakteriobójcze i ściągające. W większych ilościach występują w korze ( świerk, dąb, wierzba) w liściach i owocach ( orzech włoski), liściach ( szałwia), W korzeniach i kłączach (rdest, szczaw), Nadają one im brunatną barwę.
• Witaminy to uzupełniające składniki odżywcze, niezbędne do prawidłowej przemiany materii. Rośliny są głównym źródłem witamin dla ludzi i zwierząt. Większe ilości witamin występują w owocach: róży, głogu, jarzębiny, kminku, pokrzywie, mniszku lekarskim. Oprócz wymienionych składników ziła  bogate są w  sol mineralne, potas, żelazo, wapń, magnez i wiele innych. Zawierają także specyficzne śluzy, żywice, saponiny, gorycze i inne substancje chemiczne 

   W poszczególnych roślinach zielarskich występuje zazwyczaj cały zespół składników, które nawzajem wspomagają swoje działanie i to jest przyczyną skuteczności naturalnych leków.

                                      Ryszard  Wyrwa- doradca w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim

Źródło zdjęcia: internet