W ostatnich latach często mogliśmy słyszeć o efekcie cieplarnianym oraz o globalnym ociepleniu. Od niedawna zmienił się trend i zaczęto stosować szersze pojęcie: „zmiany klimatu”. Klimatolodzy natomiast mówią już o ekstremalizacji klimatu. Scenariusze klimatyczne dla Polski obejmują wzrost temperatury powietrza, zmiany ilości rocznych sum opadów, jak również występowanie ekstremalnych zjawisk, np. nawalnych opadów, gwałtownych burz i huraganowych wiatrów.
Skutki zmian klimatu nie obejmują już tylko przyspieszenia tempa topnienia lodowców, lecz odczuwalne są również przez mieszkańców Polski. Jednym z negatywnych skutków zmian klimatu i jednocześnie poważnym problemem występującym zwłaszcza na terenie Wielkopolski jest susza.
Wzrost temperatury powoduje spadek efektywności opadów, a w szczególności dotyczy to okresu wegetacyjnego. Zjawiska te skutkują wzrostem zagrożenia występowania suszy rolniczej i hydrologicznej, rozumianych przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej adekwatnie jako „okres, w którym wilgotność gleby jest niedostateczna do zaspokojenia potrzeb wodnych roślin i prowadzenia normalnej gospodarki w rolnictwie” oraz „okres, gdy przepływy w rzekach spadają poniżej przepływu średniego”. Obecnie szczególnie dotkliwe jest występowanie suszy rolniczej. Powoduje ona negatywne skutki gospodarcze i ekonomiczne obejmujące przede wszystkim straty w plonach.
System Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR) na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzi Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB).
IUNG-PIB w trzecim okresie raportowania, tj. od 11.04.2018 do 10.06.2018, stwierdził na terenie Polski występowanie suszy rolniczej. Susza rolnicza wystąpiła wśród upraw zbóż jarych, zbóż ozimych, krzewów owocowych, truskawek, drzew owocowych, rzepaku i rzepiku. Potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w Polsce przedstawia rys. 1. Największy procent powierzchni gruntów ornych zagrożonych suszą dotyczy upraw zbóż jarych, a następnie kilkanaście procent powierzchni mniej upraw krzewów owocowych, zbóż ozimych i truskawek.
W Wielkopolsce we wszystkich gminach odnotowano zagrożenie suszą w uprawach zbóż jarych i ozimych oraz w uprawie krzewów owocowych. Z kolei zagrożenie suszą w uprawie truskawek nie wystąpiło zaledwie w 1 gminie. Zagrożenie suszą uprawy drzew owocowych miało miejsce w ponad połowie gmin Wielkopolski (rys. 2). Natomiast w porównaniu z występowaniem suszy w Polsce nie odnotowano tego zjawiska w uprawie rzepaku i rzepiku.
Największy procent powierzchni gruntów ornych zagrożonych suszą w Wielkopolsce dotyczy upraw zbóż jarych, a następnie około 10% powierzchni mniej upraw zbóż ozimych, krzewów owocowych i truskawek. Dużo mniejszy procent stanowi powierzchnia zagrożona suszą w uprawach drzew owocowych (rys. 3).
W porównaniu do kilku lat poprzednich biorąc pod uwagę dane z podobnych okresów możemy zauważyć gwałtowny wzrost zagrożenia suszą zwłaszcza na terenie Wielkopolski. Warto zatem pomyśleć o systemie adaptacji do zmian klimatu i łagodzeniu skutków ich występowania.
Rys. 1. Powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą według upraw [%]. Opracowano na podstawie danych z SMSR.
Rys. 2. Udział gmin zagrożonych suszą w Wielkopolsce [%]. Opracowano na podstawie danych z SMSR.
Rys. 3. Powierzchnia zagrożenia suszą rolniczą w Wielkopolsce według upraw [%]. Opracowano na podstawie danych z SMSR.
Opracowano na podstawie:
http://www.susza.iung.pulawy.pl [dostęp 20.06.2018].
http://posucha.imgw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3&Itemid=37 [dostęp 20.06.2018].
Sylwia Horska-Schwarz i in.: Susza czy powódź? Poradnik adaptacji do zmian klimatu poprzez małą retencję i ochronę bioróżnorodności. Fundacja Ekologiczna „Zielona Akcja”, Legnica 2018.