Rolnictwo to specyficzna gałąź gospodarki, która charakteryzuje się wysokim poziomem wypadkowości. Problem dotyczy głównie niewielkich gospodarstw, które koncentrują się na więcej niż jednym kierunku produkcji. Aby utrzymać się na rynku, zmuszone są do zróżnicowania działalności, w tym do podejmowania działalności pozarolniczej. W tych właśnie gospodarstwach, stanowiących przeważającą liczbę w naszym kraju, występuje najwięcej sytuacji wypadkowych.
Rolnik narażony jest na wiele różnego rodzaju zagrożeń, wynikających właśnie z częstych zmian stanowisk pracy i różnych warunków, chociażby atmosferycznych. Czynności wykonywane w gospodarstwie różnią się między sobą charakterem, rodzajem wykonywanej funkcji, złożonością techniczną i wymagają od rolnika odpowiedniej wiedzy, siły i sprawności fizycznej. Jak wynika ze struktury wypadków, stopień zagrożenia wypadkowego w rolnictwie jest przez to bardzo zróżnicowany.
Wypadki częściej występują w gospodarstwach mniejszych, o wielokierunkowej produkcji rolniczej, z dużym udziałem pracy fizycznej, o słabym, przestarzałym wyposażeniu technicznym oraz tam, gdzie nie zmodernizowano zabudowań inwentarskich. Należy także zwrócić uwagę na fakt, że przyczyną wypadków przy pracy rolniczej mogą być również zaniedbania samego rolnika. Niestety, nawet w gospodarstwach rolnych wyposażonych w najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne, bez zachowania odpowiedniej rozwagi, mogą zdarzyć się tragedie, często oddziaływujące na całe rodziny rolnicze.
Rolnicy powinni zwracać szczególną uwagę na zagrożenia, które mogą wywoływać choroby zawodowe. Głównymi przyczynami chorób zawodowych w rolnictwie, według statystyk KRUS, są zagrożenia chemiczne, pyłowe i biologiczne.
Do zagrożeń chemicznych i pyłowych, z którymi rolnicy mają często do czynienia, należą oczywiście środki ochrony roślin i nawozy sztuczne. Zarówno duża toksyczność pestycydów, jak również wciąż wzrastające ich zużycie w gospodarstwach rolnych sprawiają, że są one największym zagrożeniem dla zdrowia, a czasami nawet życia osoby, która ma z nimi kontakt. Szczególną uwagę zwraca się na korzystanie ze środków ochrony roślin. Pierwsza, nadrzędna zasada brzmi, by uważnie przeczytać instrukcję na etykiecie preparatu, a potem należy bezwzględnie postępować zgodnie z zamieszczonymi w niej zaleceniami. Druga zasada jat taka, że zabieg powinna wykonywać kompetentna i przeszkolona osoba. Trzecia zasada odnosi się również do zagrożeń pyłowych, które wymagają stosowania środków ochrony osobistej typu okulary, maski i kombinezony ochronne.
Z kolei zagrożenia biologiczne są bardzo rozpowszechnione w środowisku rolniczym, chociaż niezauważalne gołym okiem. Biologiczne czynniki szkodliwe to mikro- i makroorganizmy. Substancje przez nie produkowane wywierają niekorzystny wpływ na organizm człowieka i mogą wywoływać choroby zawodowe, np.: układu oddechowego i skóry. Wyróżnia się następujące grupy biologicznych czynników szkodliwych:
- czynniki zakaźne pochodzenia zwierzęcego, czyli wirusy, bakterie, grzyby i pierwotniaki,
- alergeny i toksyny wytwarzane przez rośliny uprawne,
- alergeny i toksyny wytwarzane przez drobnoustroje (bakterie, promieniowce, grzyby), rośliny i zwierzęta.
Powyższe czynniki występują w pyłach organicznych. Są uwalniane w dużych ilościach do powietrza, którym może oddychać rolnik i wywołują działanie zakaźne, alergizujące, toksyczne, drażniące i rakotwórcze.
Oceniając stan bezpieczeństwa w zagrodzie trzeba koniecznie sprawdzić zabezpieczenia przed porażeniem prądem w budynkach gospodarczych i inwentarskich, np.: izolacje przewodów oraz stan bezpieczników, które ulegają szybkiemu rozkładowi. Bardzo istotną sprawą jest również bezpieczeństwo przeciwpożarowe i wyposażenie gospodarstwa w podstawowy sprzęt gaśniczy.
Z uwagi na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa w ruchu publicznym, rolnicy powinni używać sprawnych ciągników i maszyn. Niestety, prace rolnicze wykonywane za pomocą maszyn są jednymi z najczęściej występujących wypadków rolniczych. Pochwycenia przez maszyny lub części ruchome, przygniecenia, uderzenia, uszkodzenia trwałe części ciała, a nawet utrata życia mogą zdarzyć się, jeżeli obsługujący maszyny nie zadba o wyłączenie urządzenia podczas napraw i o zachowanie właściwej odległości osób postronnych od maszyn pracujących, zwłaszcza tych należących do grupy bardziej niebezpiecznych, takich jak kosiarki rotacyjne, rozsiewacze do nawozów, rozrzutniki obornika, kombajny, prasy zwijające itp.
Obsługa zwierząt wymaga dużej wiedzy i praktyki, a także zachowania podstawowych zasad bhp. Do obsługi zwierząt powinny być zaangażowane silne i zdrowe osoby. Należy zachować ostrożność przy opatrywaniu ran i skaleczeń zwierząt, zwłaszcza, jeżeli powstały przedmiotami zanieczyszczonymi ziemią lub obornikiem.
Bardzo częstym wypadkom przy pracy w rolnictwie ulegają młodociani, zwłaszcza dzieci. Dzieciom nie wolno powierzać żadnych prac. Do zabawy powinny mieć wydzielony plac, a część mieszkalna powinna być odgrodzona od gospodarczej. Wszelkie wejścia na górę i zejścia do piwnic w obejściu powinny być oznakowane i zabezpieczone, studnie oraz otwory studzienek powinny być zakryte.
Warto wiedzieć, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej, wszystkie urządzenia są certyfikowane znakiem CE, który zaświadcza o bezpieczeństwie użytkowania, o ile użytkownik przestrzega zaleceń zawartych w instrukcji obsługi.