Kultywowanie tradycji połączone z dodatkowymi dochodami dla producentów może podobnie jak w przypadku doświadczeń innych europejskich regionów, np. we Francji, Włoszech czy Grecji przyczynić się i w naszym kraju do wymiernych sukcesów promowania krajowych wyrobów na arenie międzynarodowej.
Tradycja a produkt
Nazwa „produkt tradycyjny i regionalny" jest dzisiaj bardzo popularna i chyba zbyt często używana. Mówi się również dużo o identyfikacji, oznaczeniach, rejestracji, sposobach produkcji, natomiast ciągle jeszcze za mało jest skutecznych działań promocyjnych i możliwości sprzedaży tych produktów. Aby produkty regionalne czy tradycyjne nie zaginęły należy zastanowić się jak rozpropagować je wśród potencjalnych klientów.
O produktach
Ze względu na charakter, niedużą skalę wytwarzania, użycie naturalnych składników oraz przestrzeganie starych metod produkcji produkty tradycyjne są droższe od podobnych do nich produktów wytwarzanych metodami przemysłowymi. Konsument, który podejmuje decyzje o ich zakupie musi być przekonany o ich wyjątkowości, musi wiedzieć, co kryje się pod ich wyższą ceną. Dokładne informacje na temat poszczególnych tradycyjnych produktów pozytywnie wpływają na świadomość kupujących, co z kolei przekłada się na dokonywane przez nich wybory. Informacja taka wychodzi także naprzeciw zmieniającym się gustom i potrzebom bogatszej części konsumentów, którzy często poszukują informacji na temat dobrej, niepowtarzalnej w smaku oraz produkowanej tradycyjnymi metodami żywności. Dostępność informacji na temat tradycyjnych produktów wpływa więc na zwiększenie popytu na takie wyroby. Ich jakość i niepowtarzalność umożliwia konkurencję z tańszymi produktami wytwarzanymi na masową skale, która byłaby niemożliwa gdyby oparta została na rywalizacji cenowej i jednorodnym produkcie, a nie na tradycyjnym sposobie wytwarzania. Wiele spośród produktów wytwarzanych metodami tradycyjnymi, czy też specyficznych dla danego regionu produkuje się na małą skalę i w małych ilościach. Wyroby te są coraz bardziej znane nie tylko na rynku lokalnym, ale również na poziomie regionu czy kraju. Potencjalni klienci coraz częściej docierają do miejsc gdzie takie produkty są sprzedawane. Dlatego też producenci mają szansę wejść w nisze rynkową, jaką jest rynek wyrobów wysokogatunkowych. Wytwórcy mogą zaoferować klientom produkt tradycyjny, historyczny a jednocześnie nowy, nieznany konsumentowi. Oczywiście nie jest to łatwe zadanie z uwagi na koszty związane z promocją, niemniej jednak jest to dużą szansą zaistnienia na szerokim rynku, która jest warta wykorzystania. Szansą na pozyskanie klientów jest również fakt, że nabywcy w większości przypadków są słusznie przekonani o tym, że produkty wytwarzane w sposób tradycyjny są doskonałej jakości i na pewno lepsze niż żywność „masowa". Oczywiście mowa tutaj o klientach mających świadomość i możliwość kupowania droższych produktów.
Produkt a rozwój obszarów wiejskich
Wytwarzanie żywności tradycyjną metodą z zaniechaniem wykorzystywania konserwantów, ze szczególną dbałością o jakość w celu wyprodukowania wyjątkowego produktu jest bardzo czasochłonne i kosztowne. Producent, który rozpoczyna taką działalność ma na celu, oprócz promocji historii regionu czy ocalenia od zapomnienia danego wyrobu, przede wszystkim zysk. Produkcja musi się opłacać bez względu na to, czy jest to produkt regionalny, tradycyjny czy przemysłowy.
Najprostszym sposobem wprowadzania produktów regionalnych i tradycyjnych na rynek jest sprzedaż bezpośrednia z gospodarstwa. Ta metoda sprzedaży ma dużo zalet, ale też i dużo wad. Najważniejszą zaletą jest brak konieczności rejestracji działalności gospodarczej, a co za tym idzie brak konieczności płacenia podatków. Warunkiem jednak takich udogodnień jest sprzedaż artykułów pochodzących z własnego gospodarstwa. Jednak zasadniczą wadą takiego rozwiązania jest bardzo wąska grupa nabywców. Są to najczęściej przejezdni, wczasowicze i znajomi. Aby dotrzeć do większej liczby potencjalnych odbiorców należałoby pomyśleć o różnych formach promocji jak i dotarciu do klienta. Można również sprzedawać swoje produkty na targowisku oraz prowadzić sprzedaż obwoźną. Kolejnym sposobem sprzedaży produktów regionalnych i tradycyjnych jest sprzedaż w gospodarstwie agroturystycznym. Sprzedaż taka, oprócz doraźnego zysku dla producenta ma jeszcze jedną ważną zaletę - najlepszą reklamę. Gość gospodarstwa, który nabędzie dany produkt i przekona się co do jego wartości, prawie na pewno przekaże swoje opinie znajomym i w ten sposób poinformuje kolejnych potencjalnych klientów o produkcie. Oczywiście ten sposób reklamy ma zastosowanie nie tylko w gospodarstwach agroturystycznych. Następnym sposobem dystrybucji produktów regionalnych jest sprzedaż w wybranych punktach sprzedaży detalicznej. Jednak ważne jest żeby produkty takie miały zawsze taką sama jakość i aby były stale dostępne w sprzedaży.
Na oryginalne produkty tradycyjne i regionalne, przede wszystkim te z oznaczeniami, czyhają również niebezpieczeństwa. Głównym zagrożeniem jest podrabianie oryginałów. Im bardziej znany jest produkt tym więcej i chętniej podejmowane są próby jego podrabiania. Uderza to nie tylko w producenta odbierając mu dochód ale przede wszystkim w sam wyrób psując markę. Najlepszym przykładem takich działań jest oscypek. Kolejnym problemem dla wielu małych producentów są przepisy dot. bezpieczeństwa produkcji i sprzedaży swoich wyrobów. Do rozpoczęcia produkcji bądź sprzedaży żywności konieczne jest otrzymanie zgody, zależnie od rodzaju produkowanej i wprowadzanej na rynek żywności - Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub Inspekcji Weterynaryjnej. Producenci wyrobów tradycyjnych mogą starać się o udzielenie zezwolenia na odstępstwa od obowiązujących i prawnie uregulowanych wymogów produkcyjnych (weterynaryjnych, higienicznych i sanitarnych). Pamiętać jednak należy, że odstępstwa muszą wynikać ze stosowania przez producentów niezmiennych, tradycyjnych metod wytwarzania, nie mogą wpływać negatywnie na jakość zdrowotną produktu. Mogą być przyznane wyłącznie wtedy, gdy wynikają z tradycyjnej metody produkcji, a nie są związane np. z brakiem środków finansowych na dostosowanie zakładu do wymagań produkcyjnych. Wytwórcy mogą uzyskać odstępstwa od wymagań dotyczących materiałów, z których zbudowane są przyrządy i sprzęt używany do produkcji lub pakowania wyrobów tradycyjnych oraz w odniesieniu do dojrzewalni lub pomieszczeń dla takich produktów. W ustawie o wymaganiach weterynaryjnych dla produktów pochodzenia zwierzęcego znajduje się uprawnienie dla ministra właściwego do spraw rolnictwa, który w drodze rozporządzenia może określić wymagania weterynaryjne przy produkcji i dla produktów pochodzenia zwierzęcego o tradycyjnym charakterze.
Bardzo dużą szansą dla producentów wyrobów tradycyjnych i regionalnych jest pomoc finansowa możliwa do uzyskania w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. W obecnym okresie programowania, w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 dla mieszkańców obszarów wiejskich zostały zaplanowane dwa działania, z których producenci wyrobów tradycyjnych czy regionalnych mogą pozyskać środki finansowe na rozwijanie swojej działalności. Jedno dla osób ubezpieczonych w KRUS - Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, drugie dla ubezpieczonych w ZUS – Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. Działania te sprzyjają tworzeniu pozarolniczych źródeł dochodów w gospodarstwach rolnych, wpływają na poprawę jakości życia na obszarach wiejskich, promują dywersyfikację gospodarki wiejskiej. W ramach tych działań wspierane są projekty związane z realizacją inwestycji służących podjęciu lub rozwijaniu działalności nierolniczej na obszarach wiejskich.
Producenci i wytwórcy produktów regionalnych i tradycyjnych mają bardzo duże możliwości wykorzystania istniejącej na rynku niszy jaką jest wzrastające zainteresowanie zarówno żywnością jak i innymi wyrobami wysokiej jakości oraz posiadającymi swoją historię. Aby produkty takie sprzedawały się nie wystarczy chęć ich kupienia i świadomość. Ludzie muszą dobrze zarabiać aby je kupować, a tym samym dają szansę zaistnienia na rynku i rozwoju często małych rodzinnych firm. Przy dobrej polityce promocyjnej oraz zgodzie i porozumieniu wśród producentów i wytwórców wielkopolskie produkty regionalne i tradycyjne będą mogły znacząco wpłynąć na rozwój obszarów wiejskich.
Aldona Jankowska
Dział Rozwoju Obszarów Wiejskich, Przedsiębiorczościi i Agroturystyki