Rolnictwo to bardzo ważna dziedzina naszej gospodarski. To od niej zależy kondycja naszego społeczeństwa. od cen produktów rolnych zależy byt wielu rodzin. Większość z nas, mieszkańców miast, a także wsi chciałaby, żeby produkty rolnicze były jak najtańsze i żeby były zawsze dostępne. Często zapominamy, że rolnictwo to również miejsce pracy i źródło dochodu ludzi tam zatrudnionych. Musimy sobie zdać sprawę z faktu, że ci co pracują w gospodarstwie też chcą i mają do tego prawo, żyć godnie i dostatnio ze swej pracy. W trudnej sytuacji geopolitycznej, każdy element wpływający na wzrost dochodów w rolnictwie ma dla rolników ogromne znaczenie, w tym przede wszystkim płatności w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. A jakie one będą w latach 2015-2020, spróbuję zainteresowanym przybliżyć wykorzystując informacje zawarte w opracowaniu „Projekt systemu płatności bezpośrednich w Polsce w latach 2015-2020” zatwierdzonym w sierpniu 2014 r. i przedstawionym do akceptacji Komisji Europejskiej.

Projektowany system płatności w latach 2015-2020 r. jest skierowany przede wszystkim do gospodarstw małych i średnich, które mają szansę na rozwój i funkcjonowanie w nowych warunkach ekonomicznych i klimatycznych. Projektowane działania mają na uwadze przede wszystkim wytwarzanie wysokiej jakości produktów żywnościowych, ale także wprowadzanie nowoczesnych technologii i procesów wytwarzania w rolnictwie uwzględniających ochronę środowiska. Bardzo ważnym zadaniem jest dbałość o zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Rozwój ten ma się odbywać w poszanowaniu środowiska naturalnego, zachowaniu bioróżnorodności i uwzględnianiu zmian klimatycznych, które zachodzą praktycznie na naszych oczach.

System płatności w latach 2015-2020 r. składa się z kilku zasadniczych elementów – płatności. Są nimi:

1. jednolita płatność obszarowa,
2. płatność za zazielenienie,
3. płatność dla młodych rolników,
4. płatność dodatkowa,
5. płatności związane z produkcją,
6. przejściowe wsparcie krajowe

oraz system wsparcia tzw. małych gospodarstw, które otrzymają też niejako „z urzędu” płatność za zazielenienie oraz przejściowe wsparcie krajowe.

Wnioski składać się będzie od 15 marca do 15 maja.

Płatności będą przyznawane rolnikom, którzy:

• posiadają i zgłaszają minimum 1 ha użytków rolnych lub tym, którzy mają mniej niż 1 ha użytków rolnych lub wcale, ale posiadają zwierzęta kwalifikujące się do płatności związanych z produkcją, tj. bydło, krowy, owce lub kozy (ale wtedy minimalna kwota płatności musi wynieść 200 EUR);
  Maksymalna kwota jednolitej płatności obszarowej na gospodarstwo to 150 tys. EUR (tzn. degresywność 100% ponad 150 tys. EUR).
• są aktywni zawodowo.

Do kwoty 5000 EUR jednolitą płatność obszarową otrzyma każdy składający wniosek.

Nie otrzymają płatności osoby fizyczne lub prawne, jeśli płatność wyniesie powyżej 5000 EUR do obszarów portów lotniczych, do wodociągów, trwałych terenów sportowych i rekreacyjnych, terenów zajętych przez przewozy kolejowe lub w zakresie obrotu nieruchomościami, chyba że udowodnią:

• że kwota płatności bezpośrednich stanowi co najmniej 5% całości przychodów uzyskanych przez nie z działalności pozarolniczej lub
• że łączne przychody z działalności rolniczej stanowią co najmniej 1/3 ich przychodów lub
• wykonywanie działalności rolniczej stanowi ich przedmiot działalności lub główną działalność gospodarczą.

Jak dotychczas beneficjenci płatności będą zobowiązani do przestrzegania norm i wymogów wzajemnej zgodności.

Sztuczne stworzenie warunków do obejścia limitów, np. podział gospodarstwa, karane będzie nieprzyznaniem płatności.

Ad. 1) Jednolita płatność obszarowa (w Polsce nadal będzie stosowany uproszczony system płatności bezpośrednich).

Szacuje się,  że JPO będzie wynosić ok. 110 EUR/ha.

Ad. 2) Płatność za zazielenienie (greening), tj. płatność z tytułu stosowania praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska – obowiązek przestrzegania zazielenienia dotyczy wszystkich, którzy korzystają z jednolitej płatności obszarowej.

W przypadku gdy pomimo obowiązku zazielenienie nie będzie realizowane, nakładane będą kary: w I i II roku realizacji – tylko zwrot części lub całości kwoty zazielenienia, ale w następnych latach zwrot będzie powiększony o 20% w 2017 r. i do 25% w 2018 r., a tym samym zmniejszą się inne płatności .

Szacowana wartość: 74 EUR/ha.

„Zazielenienie” składa się z trzech elementów:

A) dywersyfikacji upraw – dotyczy gospodarstw powyżej 10 ha gruntów ornych:

1. od 10 do 30 ha GO – te gospodarstwa muszą stosować co najmniej 2 różne uprawy, przy czym jedna nie może stanowić więcej niż 75% gruntów ornych,
2. od 30 ha GO – te gospodarstwa muszą stosować co najmniej 3 różne uprawy, przy czym jedna nie może stanowić więcej niż 75% gruntów ornych, a 2 uprawy łącznie nie mogą zajmować więcej niż 95% GO,
   przy czym za odrębną uprawę uznawany będzie:

• rodzaj w klasyfikacji botanicznej upraw,
• gatunek: z rodzin krzyżowych (Brassicaceae), psiankowatych (Solanaceae) i dyniowatych (Cucurbitaceae),
• forma ozima tego samego rodzaju,
• grunt ugorowany,
• trawa lub inne rośliny zielne przeznaczone na paszę.

Uprawy te muszą rosnąć na polu od 15 maja do 15 lipca!

Z dywersyfikacji będą „zwolnione” m.in. gospodarstwa, w których ponad 75% zajmują łąki trwałe (TUZ) lub trawy albo rośliny zielne pastewne na gruntach ornych lub grunty odłogowane.

Traktowane jak dywersyfikacja będą też tzw. praktyki równoważne, do których zalicza się niektóre pakiety realizowane w ramach programu rolnośrodowiskowego PROW2007-2013, tj. pakiet: Ochrona gleb i wód, a w ramach działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020 pakiety: Rolnictwo zrównoważone oraz Ochrona gleb i wód.

B) utrzymania trwałych użytków zielonych (TUZ)

1. Zakaz przekształcania lub zaorywania trwałych użytków zielonych dotyczy cennych przyrodniczo trwałych użytków zielonych znajdujących się na obszarach NATURA 2000 (obszary te będą wyszczególnione w karcie informacyjnej dołączonej do wniosku o dopłaty bezpośrednie na 2015 r.)
2. Pozostałych łąk zakaz ten będzie dotyczył dopiero wówczas, gdy w skali kraju udział TUZ w gruntach rolnych zmniejszy się o więcej niż 5%.

C) utrzymania obszarów proekologicznych (EFA-ecological focus area)

Wymóg dotyczy gospodarstw o powierzchni powyżej 15 ha!

Gospodarstwa te muszą posiadać co najmniej 5% (a od 2017 r. – 7%) gruntów zaliczanych do EFA w stosunku do powierzchni gruntów ornych. Obszary te muszą znajdować się na gruntach rolnych lub bezpośrednio się z nimi stykać.

Co zaliczać się będzie do obszarów proekologicznych EFA?

1. Grunty ugorowane (tj. bez uprawy od 1 stycznia do 31 lipca), potem mogą być znowu włączone do uprawy.
2. Elementy krajobrazu, które są w posiadaniu rolnika:
   1. Chronione w ramach Dobrej Kultury Rolnej, tzn.
      • drzewa pomniki przyrody,
      • oczka wodne do 100 m²,
      • rowy o szerokości do 2 m.
   2. Pozostałe elementy spełniające następujące warunki:
      • żywopłoty lub pasy zadrzewione o szerokości do 10 m,
      • drzewa wolnostojące o średnicy korony minimum 4 m,
      • zadrzewienia liniowe – drzewa o średnicy korony minimum 4 m w odległości od siebie nie większej niż 5 m,
      • zadrzewienia grupowe oraz zagajniki śródpolne o maksymalnej powierzchni do 0,3 ha,
      • miedze śródpolne – szerokość od 1 m do 20 m, na których nie ma produkcji rolnej,
      • oczka wodne do 0,1 ha (bez elementów betonowych i plastikowych); można też zaliczyć  strefę roślinności przybrzeżnej okalającą oczko do 10 m szerokości,
      • rowy o maksymalnej szerokości do 6 m, cieki wodne, kanały nawadniające, odwadniające, ale bez betonowego umocnienia!
3. Strefy buforowe o szer. od 1 m wzdłuż trwałych użytków zielonych (albo 5 m, 10 m lub 20 m, wyznaczone w ramach dobrej kultury rolnej), wzdłuż  cieków wodnych do 10 m (można prowadzić na nich wypas lub koszenie).
4. Pasy gruntów kwalifikujących się do płatności wzdłuż obrzeży lasów o szer. 1 do 10 m. Jeśli będzie na nich prowadzona produkcja rolna, to zalicza się do EFA tylko 30%.
5. Zagajniki o krótkiej rotacji (tylko 30% obszaru zalicza się do EFA), ale nie wolno w nich stosować środków ochrony roślin, a nawożenie tylko ograniczone. (gatunki: wierzba, ale nie do wyplatania, brzoza, topola czarna i jej krzyżówki).
6. Obszary gruntów rolnych zalesione po 2008 r. (w ramach PROW 2007-2013).
7. Międzyplony lub pokrywa zielona (tylko 30% powierzchni i pod warunkiem, że nie są już zaliczane do dywersyfikacji), tj. wsiewki traw w uprawę główną lub mieszanek dwugatunkowych zbóż (ale nie z samych zbóż!!!), oleistych pastewnych, bobowatych drobnonasiennych i grubonasiennych zasianych do 30 września udział jednego gatunku w siewie mieszanek nie więcej niż 80%.
8. Uprawy wiążące azot (bobowate) (do EFA zalicza się 70% powierzchni).

Uprawy wiążące azot (bobowate) i ugory mogą być zaliczone do dywersyfikacji i jako obszar proekologiczny EFA.

Pozostałe płatności zostaną omówione w następnej informacji. Zachęcam do lektury!

Opracowano na podstawie broszury „Projekt systemu płatności bezpośrednich w Polsce w latach 2015-2020”.