Badania w ramach Systemu Zbierania Danych o Produktach Rolniczych AGROKOSZTY ukierunkowane są na określone działalności produkcji roślinnej (np. żyto) i zwierzęcej (np. krowy mleczne), realizowane przez rolników prowadzących gospodarstwa rolne. Zakres gromadzonych danych jest bardzo szczegółowy i umożliwia wyliczenie jednostkowych kosztów wytwarzania poszczególnych produktów roślinnych lub zwierzęcych oraz pierwszej kategorii dochodowej, jaką jest nadwyżka bezpośrednia.
Rachunki kosztów jednostkowych pozwalają na śledzenie zmian w relacjach poszczególnych składników kosztów bezpośrednich. Nadwyżka bezpośrednia pozwala na uproszczoną ocenę ekonomicznej efektywności wytwarzania poszczególnych produktów rolniczych w zależności od wahania plonów, wydajności jednostkowej zwierząt, zmiany cen produktów i cen środków produkcji.
Zgromadzone dane mogą być punktem wyjścia do wykonywania kalkulacji, które pozwalają na określenie wysokości nadwyżki bezpośredniej na przyszłość. Dzięki temu umożliwiają dokonanie przez rolnika oceny poszczególnych działalności prowadzonych w jego gospodarstwie rolnym.
Zgodnie z przyjętą metodologią (według założeń UE) wartość produkcji działalności produkcji roślinnej jest sumą wartości produktów głównych oraz ubocznych (tylko w obrocie rynkowym).
Koszty bezpośrednie są to koszty, które można przypisać do określonej działalności, ich wielkość ma związek ze skalą produkcji oraz mają bezpośredni wpływ na wielkość i wartość produkcji. Struktura kosztów bezpośrednich odzwierciedla technologię produkcji. Natomiast nadwyżka bezpośrednia jest efektem ekonomicznym prowadzonej działalności.
Sposób interpretacji wyników
Różnorodność warunków produkcji sprawia, że porównywanie efektów produkcyjnych, a tym bardziej ekonomicznych działalności prowadzonej w danym gospodarstwie oraz w wyodrębnionych grupach gospodarstw, jest dość złożone. Dlatego do ich oceny zastosowano wybrane mierniki sprawności ekonomicznej.
Mierniki sprawności ekonomicznej działalności badanej w konkretnym gospodarstwie w porównaniu z miernikami w wyodrębnionych grupach gospodarstw wskazują na sytuacją produkcyjno-ekonomiczną danej działalności i pozycję w relacji do innych gospodarstw.
Mierniki sprawności ekonomicznej zastosowane do oceny efektywności produkcji:
- koszty bezpośrednie na 1 dt produktu głównego (np. ziarna żyta) – informuje o wysokości kosztów bezpośrednich, jakie poniósł rolnik na wytworzenie 1 dt produktu; im niższa jego wartość, tym lepiej;
- koszty bezpośrednie przypadające na 1 zł nadwyżki bezpośredniej bez dopłat – informuje o konkurencyjności produkcji biorąc pod uwagę poniesione koszty bezpośrednie; im niższa jego wartość, tym lepiej;
- wartość produkcji ogółem przypadająca na 1 zł kosztów bezpośrednich – informuje o wydajności kosztów bezpośrednich; im wyższa jego wartość, tym lepiej;
- udział nadwyżki bezpośredniej bez dopłat w wartości produkcji ogółem [%] – informuje o wielkości nadwyżki bezpośredniej przypadającej na jednostkę wartości produkcji; im wyższa jego wartość, tym lepiej;
- nadwyżka bezpośrednia na 1 dt produktu głównego – informuje o wysokości nadwyżki bezpośredniej, jaką uzyskał rolnik z 1 dt produktu; im wyższa jego wartość, tym lepiej;
- udział dopłat w nadwyżce bezpośredniej [%] – informuje o tym, jaką część nadwyżki bezpośredniej stanowią dopłaty;
- nadwyżka bezpośrednia na 1 godzinę pracy ogółem – informuje o bezpośredniej ekonomicznej wydajności pracy; im wyższa jego wartość, tym lepiej;
- nakłady pracy ogółem (praca ludzi własna i najemna) na 1 dt produktu głównego – informuje o pracochłonności produkcji; im niższa jego wartość, tym lepiej.
Przykładowy wzór Raportu:
Na podstawie danych IERiGŻ PIB Warszawa, Zakład Rachunkowości Rolnej.