FADN (Farm Accountancy Data Network) to europejski system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych, którego formalne kształtowanie rozpoczęło się w 1965 roku (Rozporządzenie Rady EWG nr 79/65/EWG). System rozszerzał swój zasięg w miarę poszerzania się struktur europejskich. FADN jest jednym z narzędzi, które pomagają w programowaniu i realizacji zadań Wspólnej Polityki Rolnej. Dane gromadzone w ramach tej struktury wykorzystywane są przede wszystkim do:

• corocznego określania dochodów gospodarstw rolnych funkcjonujących na terenie Wspólnoty,
• analizy działalności gospodarstw rolnych,
• oceny skutków projektowanych zmian dotyczących rolnictwa Wspólnoty.

Kto uczestniczy w systemie?

Początkowo w systemie uczestniczyły gospodarstwa z 6 państw założycielskich. W miarę kolejnych rozszerzeń Unii Europejskiej przybywało uczestników systemu. Obecnie po przystąpieniu do Unii Europejskiej Rumunii, Bułgarii i Chorwacji system funkcjonuje w 28 państwach członkowskich i ponad 81 tysiącach gospodarstw. Za realizację FADN odpowiedzialne są Agencje Łącznikowe w poszczególnych państwach.

Zasady obowiązujące w systemie FADN

W systemie obowiązują trzy podstawowe zasady, które zostały określone w Rozporządzeniu Komisji ustanawiającym system. Są nimi:

• Zasada 1: Rolnik dobrowolnie uczestniczy w systemie FADN.
• Zasada 2: Dane z gospodarstw rolnych dostarczane do Komisji są traktowane jako ściśle tajne.
• Zasada 3: Danych nie można wykorzystywać dla celów podatkowych.

Ustalanie wielkości i struktury próby gospodarstw rolnych do systemu FADN

Gospodarstwa rolne uczestniczące w FADN są klasyfikowane według Wspólnotowej Typologii Gospodarstw Rolnych. Klasyfikacja gospodarstw jest przeprowadzana według dwóch kryteriów:

• wielkości ekonomicznej,
• typu rolniczego.

Wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego określana jest sumą Standardowych Produkcji (SO) uzyskanych ze wszystkich działalności rolniczych występujących w gospodarstwie rolnym. Natomiast typ rolniczy gospodarstwa określany jest udziałem wartości Standardowej Produkcji (SO) z poszczególnych grup działalności rolniczych w całkowitej wartości SO gospodarstwa.

SO (Standard Output) jest definiowana jako średnia z 5 lat wartość produkcji określonej działalności produkcji roślinnej lub zwierzęcej uzyskiwana z 1 ha lub od 1 zwierzęcia w ciągu 1 roku, w przeciętnych dla danego regionu warunkach produkcyjnych.

W polu obserwacji europejskiego systemu FADN znajdują się gospodarstwa towarowe, które wytwarzają około 90% wartości Standardowej Produkcji w danym regionie lub kraju. W poszczególnych państwach członkowskich progi wielkości ekonomicznej określające minimalną wielkość gospodarstw rolnych włączanych do pola obserwacji FADN są różne, przede wszystkim z powodu istniejących różnic w strukturze agrarnej.

Rolnik będący uczestnikiem badań, z pomocą doradcy opiekującego się gospodarstwem dokonuje zapisów w specjalnych zestawach dokumentów, czyli w Książce Wpłat i Wypłat (KWiW), Książce Obrotów i Zaszłości (KOiZ) oraz na koniec roku w Spisie Wybranych Aktywów i Zobowiązań (SWAiZ). Rolnik na początku może mieć wrażenie, że prowadzenie rachunkowości jest dla niego dodatkowym obciążeniem. Jednak po pewnym czasie nabiera rutyny księgowej. Zaczyna dostrzegać potrzebę analizowania kosztów.

Po zakończeniu roku dane z książek wprowadzane są do aplikacji komputerowej, która umożliwia stworzenie raportu dynamicznego jednego z produktów Polskiego FADN, które uczestnik systemu otrzymuje nieodpłatnie.

Podstawowym celem Raportu Dynamicznego Gospodarstwa Rolnego jest umożliwienie rolnikom prześledzenia i szybką ocenę zmian, jakie zaszły w sytuacji ekonomicznej gospodarstwa w ciągu 5 lat uczestnictwa w Polskim FADN.

Raport Dynamiczny to narzędzie:

• wspomagające doradcę/rolnika w kontroli jakości danych,
• wspomagające rolnika w zarządzaniu gospodarstwem,
• wspierające długookresową analizę działalności gospodarstwa i planowanie jego rozwoju,
• wspierające ocenę ryzyka działalności związanej z wahaniami sytuacji ekonomicznej, powiązanymi z warunkami przyrodniczymi i rynkowymi.

Raport Dynamiczny wytwarzany jest od 2009 roku:

• na zamówienie zainteresowanych rolników,
• a od roku obrachunkowego przez system RDR.

Podstawą jego wytworzenia są dane z 5 poprzednich lat w stosunku do roku wybranego w Systemie. Zalecane jest, aby Raport Dynamiczny był wytwarzany na zamówienie rolnika po zamknięciu roku obrachunkowego (czyli po wysłaniu danych do Komisji Europejskiej).

W przypadku, gdy gospodarstwo rolne prowadzi rachunkowość w ramach Polskiego FADN krócej niż 5 lat, kolumny w raporcie, dla których nie ma danych, zaznaczane są kolorem szarym. Należy nadmienić, że wytworzenie raportu jest możliwe tylko dla gospodarstw, które prowadzą rachunkowość przynajmniej przez okres 2 lat.

Raport Dynamiczny zawiera syntetyczne dane charakteryzujące podstawowe zasoby gospodarstwa, organizację produkcji, ilościowe i wartościowe wyniki jego działalności. Zmiany sytuacji finansowej gospodarstwa charakteryzują wybrane informacje dotyczące przepływów pieniężnych, dotacji i salda VAT, kosztów produkcji oraz bilansu finansowego.

Ważnymi elementami raportu, umożliwiającym szybką ocenę kierunku zmian w sytuacji ekonomicznej gospodarstw są: zestawienie wybranych wskaźników technicznych i finansowych oraz wykresy charakteryzujące dynamikę zmian. Te ostatnie obejmują zmiany:

• produkcji, kosztów, dotacji, dochodu,
• bilansu finansowego,
• cen podstawowych produktów rolnych.

Przygotowano na podstawie danych IERiGŻ PIB Warszawa Zakład Rachunkowości Rolnej oraz własnych doświadczeń i obserwacji w pracy.