Ważnym narzędziem Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 jest działanie „Współpraca”. Jego zadaniem jest wsparcie współpracy i innowacji w rolnictwie, produkcji żywności, leśnictwie i na obszarach wiejskich. Przeznaczone na to środki finansowe mają przyczynić się między innymi do poprawy konkurencyjności gospodarstw, rozwoju przedsiębiorczości na terenach wiejskich oraz poprawy jakości życia.
Pomoc jest przyznawana na działanie Grup Operacyjnych, które tworzą podmioty poszukujące i wdrażające nowe rozwiązania do praktyki. Grupę Operacyjną mogą tworzyć minimum dwa podmioty należące do dwóch kategorii (rolnicy, właściciele lasów, jednostki naukowe, przedsiębiorcy, podmioty świadczące usługi doradcze). Projekt powinien służyć tworzeniu lub rozwojowi krótkich łańcuchów dostaw lub rynków lokalnych, dotyczących produkcji, przetwarzania lub wprowadzania do obrotu produktów objętych załącznikiem 1 do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Dodatkowo projekt powinien dążyć do „poprawy konkurencyjności producentów rolnych poprzez lepsze ich zintegrowanie z łańcuchem rolno-spożywczym poprzez system jakości, dodawanie wartości do produktów rolnych, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw, grupy producentów oraz organizację międzybranżową”.
Należy pamiętać o uzyskaniu opinii o innowacyjności potwierdzającej zastosowanie innowacyjnych rozwiązań w projekcie. Opinia wydawana jest w jednostkach naukowych posiadających kategorię A+, A lub B.
Pomoc przyznaje się w formie refundacji części kosztów kwalifikowalnych i ryczałtu, wypłaca się do wysokości limitu maksymalnie 5 500 000 złotych na jednego beneficjenta (Grupę Operacyjną).
Warunkiem skorzystania ze wsparcia finansowego w ramach działania „Współpraca” jest innowacja. Krótkie łańcuchy dostaw żywności nie są innowacyjne z założenia, gdyż taka forma sprzedaży funkcjonowała już wcześniej.
A zatem, aby taka forma sprzedaży wpisała się w działanie, należy innowacji poszukiwać w sposobie organizacji takiego przedsięwzięcia. Finalnie krótkie łańcuchy żywności, które powstaną, powinny gwarantować samofinansowanie działalności, przynosić dochód rolnikowi oraz utrzymywać i rozwijać utworzony łańcuch.
Działanie Współpraca odwołuje się do definicji krótkich łańcuchów dostaw zawartej w art. 2 ust. 1 akapit drugi lit. m rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 487, z późn. zm.) i art. 11 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 807/2014 z dnia 11 marca 2014 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i wprowadzającego przepisy przejściowe (Dz. Urz. UE L 227 z 31.07.2014, str. 1 z późn. zm.).
Zgodnie z tymi przepisami, krótki łańcuch żywności to łańcuch dostaw obejmujący ograniczoną liczbę podmiotów gospodarczych zaangażowanych we współpracę, który daje lokalny rozwój gospodarczy oraz utrzymuje ścisłe związki geograficzne i społeczne między producentami i podmiotami zajmującymi się przetwórstwem a konsumentem. Wsparcie na rzecz krótkich łańcuchów dostaw obejmuje wyłącznie zaangażowanie między rolnikiem a konsumentem, ewentualnie przy uwzględnieniu jednego pośrednika.
Krótkie łańcuchy żywności mają za zadanie skracać drogę produktów rolnych od producenta do konsumenta, a pojawiający się pośrednik powinien pełnić rolę łącznika między nimi. Należy pamiętać, że funkcjonowanie krótkich łańcuchów żywności nie może ograniczać się do czystej wymiany towarowej, ale musi angażować rolników i konsumentów w proces tworzenia informacji na temat znaczenia pochodzenia i jakości oraz produkcji i samej konsumpcji produktów rolnych.
Jak już wspomniałam, w odniesieniu do wsparcia udzielanego w ramach działania „Współpraca” w krajowych przepisach regulujących realizację działania, określonych w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Współpraca” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, określono, że wsparcie operacji, dotyczących współpracy między podmiotami łańcucha dostaw na rzecz tworzenia lub rozwoju krótkich łańcuchów dostaw lub rynków lokalnych, podlega realizowaniu operacji przez grupę operacyjną na rzecz innowacji, w której skład wchodzi co najmniej 10 rolników.
Ideą krótkich łańcuchów żywności jest współpraca i zbiorowe działanie małych gospodarstw rolnych oraz małych, a nawet mikroprzedsiębiorstw, które samodzielnie nie są w stanie ulepszać swoich produktów, a przede wszystkim nie mogą wypracować nowych, by zaspokoić potrzeby konsumentów. Taka współpraca może owocować w uzyskanie bezpośredniego kontaktu z konsumentem, który przyczyni się do poznania jego oczekiwań. Dalej mogą powstawać inkubatory kuchenne w celu umożliwienia dostępu małym (rodzinnym) producentom do nowoczesnych technologii w sposób ciągły. Obecnie najważniejszą kwestią jest tworzenie rynków zbytu, które mogą doskonale się sprawdzać w każdej sytuacji. Mogą być to nowatorskie kanały dystrybucji wykorzystujące rozwiązania informatyczne.
Przygotowano na podstawie opracowania Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach działania „Współpraca”.