Wzrost intensyfikacji produkcji rolniczej, specjalizacja, brak obornika doprowadza do naruszenia bilansu próchnicy w glebie. Międzyplony wprowadzone do zmianowania zapobiegają w okresie zimy wymywaniu składników pokarmowych z gleby a przede wszystkim azotu i fosforu do wód gruntowych i zbiorników wodnych, ma to duże znaczenie w ochronie środowiska naturalnego. Międzyplony odgrywają dużą rolę w ochronie gleby przed erozją wietrzną, uprawa ich spełnia rolę fitosanitarną (rośliny krzyżowe) ograniczają występowanie chorób i szkodników roślin uprawnych (choroby podsuszkowe zbóż). Siew międzyplonów korzystnie wpływa na zmniejszenie zachwaszczenie roślin uprawnych a w dużym stopniu ogranicza skutki niewłaściwego następstwa roślin zwiększając ich plony. Zauważono duży wpływ międzyplonów na poziom plonowania rośliny następczej tj. pszenicy ozimej, jęczmienia jarego, ziemniaków i buraków cukrowych. Dobór roślin na poplony oraz czynnik pogodowy, rodzaj gleby i jakość nasion mają wpływ na urodzajność poplonów. Koszt nasion można zmniejszyć poprzez wysiew mieszanek dwóch roślin np. roślin strączkowych ze zbożami lub traw z roślinami motylkowatymi. Międzyplony możemy siać po żniwach jako poplon ścierniskowy lub jako poplon ozimy, można też stosować wsiewki poplonowe. Poprzez dobór roślin do uprawy w poplonach możemy przeciwdziałać degradacji gleby a także wzbogacać warstwę uprawną w azot i poprawić jej strukturę. Po dobrym poplonie pozostanie dużo materii organicznej z której powstanie próchnica. Wybór roślin jest dość szeroki i tak w poplonie ozimym można uprawiać mieszankę żyta z koniczyną inkarnatką, mieszankę żyta z wyką, mieszankę wyki ozimej i życicy trwałej lub wielokwiatowej, mieszanki traw z wyką i inkarnatką ,mieszanki zbóż oraz krzyżowe jak rzepak i rzepik. Po zbiorze międzyplonu ozimego na paszę następuje uprawa plonu wtórnego, zwykle o doborze rośliny wtórnej decydują warunki glebowe i klimatyczne. W poplonie ścierniskowym najczęściej uprawia się łubiny: żółty i wąskolistny, seradelę, bobik, groch pastewny, rzepak, gorczycę, facelię, rzepę ścierniskową, kapustę pastewną, słonecznik, życicę mieszańcową i wielokwiatową. Na gleby lekkie zaleca się np. seradelę z facelią, łubin żółty z wyką kosmatą, na gleby średnie łubin żółty z grochem pastewnym, łubin wąskolistny z grochem pastewnym, na gleby ciężkie bobik z grochem pastewnym i wyką lub groch pastewny z wyką i rzepakiem. Jako wsiewki poplonowe wykorzystuje się szybko rosnące trawy np. życicę wielokwiatową i trwałą, kupkówkę pospolitą lub kostrzewę łąkową. Wsiewki są użytkowane jako pastwisko lub kośnie na paszę. Najlepszą rośliną ochronną dla wsiewki jest jęczmień jary, dobrą żyto lub pszenżyto, owies na zielonkę. Szczególne znaczenie mają gatunki wsiewane w rośliny ochronne: koniczyna czerwona, lucerna chmielowa, życica wielokwiatowa, koniczyna perska, nostrzyk biały, seradela, koniczyna biała oraz mieszanki motylkowo trawiaste koniczyna czerwona z życicą wielokwiatową czy lucerna chmielowa z życicą wielokwiatową.Wytwarzają dużą biomasę i zostawiają najwięcej resztek pożniwnych a masa korzeniowa dostarcza więcej mikroelementów niż naziemna. Poplony w gospodarstwach gdzie prowadzona jest produkcja bydła stanowią dużą pozycję paszową w preliminarzu paszowym.
Uprawa międzyplonów nie wymaga dużych nakładów ale korzyści płynące z ich uprawy są istotne gdyż mogą złagodzić ujemnie oddziaływanie zbóż a w szczególności w tych gospodarstwach gdzie ich udział w strukturze zasiewów przekracza 60 a nawet 75%.
W obecnym PROW-ie za międzyplony rolnik biorący udział w programie rolnośrodowiskowym otrzymywał płatność do 1ha w zależności od typu poplonu, a w planowanym nowym systemie wsparcia bezpośredniego poplony nabierają również innego znaczenia będą stanowiły jeden z elementów zaliczanych do obszarów proekologicznych aby uzyskać płatność za zazielenienie.
Helena Jaworska-Jach
