Modernizacja naszego rolnictwa oraz dostępność nasion nowoczesnych odmian przyczyniły się do zmian w naszym rolnictwie powodując, że z naszej uprawy zaczęły znikać takie gatunki roślin jak proso zwyczajne, lnicznik siewny, soczewica jadalna, lędźwian, nostrzyk biały czy jak znikło żyto krzyca uprawiane na Podhalu. Zachowanie starych gatunków i ich odmian zwiększa różnorodność upraw, co zapobiega uproszczeniu płodozmianu i zapewnia różnorodność siedlisk. Zazwyczaj gat. te są szczególnie przydatne w produkcji ekologicznej i ekstensywnej. Wzrost zapotrzebowania na żywność niekonwencjonalną oraz żywność o właściwościach prozdrowotnych spowodowało, że rośliny te wracają na pola rolników a w szczególności tych którzy korzystają z dopłat korzystając z programu rolnośrodowiskowego.
Soczewica jadalna (Lens culinaris) jest jedną z najstarszych roślin strączkowych. Uprawiano ją w starożytnym Egipcie ,w starożytnej Grecji i w starożytnym Rzymie. W Polsce uprawiana była w neolicie .Przed II wojną światową uprawa w Polsce była na znacznym areale, ale powoli uprawa jej zaczęła zanikać.
Wg. Wikipedi obecnie najwięcej uprawia soczewicę jadalną Kanada ,Indie, Turcja, USA, tj. 80% całej produkcji na świecie.
W Europie największe areały soczewicy jadalnej są w Hiszpanii ale najwyższe plony uzyskuje się we Francji. W Polsce soczewica postrzegana jest jako roślina alternatywna stanowiąca uzupełnienie diety makrobiotycznej ,która opiera się na udziale do 30 %roślin strączkowych w tzw ,,talerzu makrobiotycznym”. Niektóre żródła podają, że soczewica jako pokarm dla ludzi nadaje się najlepiej ze wszystkich nasion strączkowych.
Soczewica jest pożywna, węglowodany stanowią ok.57%, białko 28%. Wartośc białka biologicznego jest bardzo wysoka i ma korzystny skład aminokwasowy: obok lizyny zawiera leucynę, argininę, kwas asparaginowy i kwas glutaminowy. Soczewica jadalna zawiera witaminy z grupy B a zwłaszcza B1,B2,B6,PP również A i C. W składzie mineralnym soczewica posiada potas, fosfor, wapń, magnez, żelazo i sód. W soczewicy występują również fitoestrogeny i saponiny, które zapobiegają chorobom nowotworowym. Poza tym stwierdzono, że soczewica ma działa przeciwbiegunkowo i uspokajająco. Soczewica jest jednym z warzyw, które może mieć korzystny wpływ przy leczeniu cukrzycy, może obniżać poziom cukru i pobudzać produkcję insuliny przez trzustkę.
Soczewica jadalna w zależności od odmiany ma nasiona koloru żółtego, czerwonego ,zielonego i brązowego, nie tylko różnią się kolorem ale także właściwościami kulinarnymi. Brązowe i czerwone nasiona rozgotowują się porównaniu z innymi, dlatego jedne nadają się do sałatek, a inne doz zup czy kotletów.
Soczewica jadalna jest roślina dnia długiego, jednoroczną, jarą, samopylną należy do rodziny bobowatych (motylkowatych).Łodygi osiągają wysokość do 75 cm, początkowo są sztywne, ale później staja się wiotkie i często wylegają w okresie dojrzewania. Soczewica jest rośliną dnia długiego i okres kwitnienia stanowi do 2/3 okresu wegetacyjnego, kwiatki są koloru niebieskiego, a dojrzałe strąki o żółtobrązowym zabarwieniu, są silnie spłaszczone i zawierają od 1-3 nasion. Wschody nasion są po 6-12 dniach, pełnia kwitnienia po 54-58 dni, a okres wegetacji 105-110 dni. Soczewicę wysiewa się wcześnie w terminie siewu grochu, owsa czy bobiku, gdyż bardzo dobrze znosi w czasie wschodów krótkotrwałe przymrozki do -6 stopni C. Zbyt późny siew jest przyczyną obniżki plonów nawet do 28%. Soczewica plonuje na lepiej na glebach średnio-zwięzłych, na glebach odpowiednich dla grochu pastewnego i łubinu wąskolistnego tzn. na kompleksie pszennym wadliwym lub żytnim bardzo dobrym lub dobrym o odczynie 6,0-6,5ph. Konieczna jest przerwa w uprawie co najmniej 4-lata. Uprawa roli pod soczewicę powinna być taka sama jak pod rośliny jare: po zbiorze przedplonu, należy wykonać podorywkę, bronowanie i orkę przedzimową, a na wiosnę bronowanie a czasem kultywatorowanie. Soczewica nie wymaga wysokiego nawożenia, zaleca się zastosowanie nawozów w całości wiosną 30-50 kg fosforu w czystym składniku oraz 50-70 kg czystego potasu, oraz dawkę startową azotu wynoszącą 20-30 kg/ha. Soczewicę zaprawia się zaprawą grzybobójczą z owadobójczą, siew na głębokość 4-6 cm, w przypadku suchej wiosny do 8 cm w rozstawie rzędów od 15-30cm. Zaleca się przed siewem zaprawić nasiona szczepionką bakteryjną. Ilość wysiewu w zależności od masy 1000 nasion od 30-160 kg, optymalna obsada to 150-200 szt na 1 m kw. Z zabiegów mechanicznych można zastosować bronowanie, gdy rośliny osiągną wysokość 6-7 cm.
Soczewicę zbiera się podobnie jak groch czy wykę, dojrzewa nierównomiernie i często rośliny wylegają, można ją zbierać dwuetapowo: kosiarką i młócąc kombajnem. Po wymłóceniu nasiona należy dosuszać do wilgotności 15 %. Plon soczewicy w zależności od odmiany waha się od 19-22 dt/ha.
Helena Jaworska-Jach
Literatura:
1.Soczewica-Wilkipedia
2.Soczewica-roslina nie całkiem zapomniana –dr inż. M. Kozak, mgr inż. E. Janeczek AR Wrocław -2002
3.Uprawa wybranych starych gatunków roślin uprawnych -Barbara Sazońska CDR Brwinów Oddz. Radom 2010