Wilk - canis lupus - jest ssakiem należącym do drapieżnych psowatych. W Polsce wilk podlega ścisłej ochronie zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001, zakazane są polowania na wilki. Dopuszczalne są jedynie odstrzały osobników niebezpiecznych lub atakujących stada, w oparciu o zgodę Generalnego Dyrektowa Ochrony Środowiska na wniosek Konserwatora Przyrody. Za szkody poczynione przez wilki odpowiada Skarb Państwa.
Wilki zamieszkujące Polskę mają umaszczenie płowo-beżowe, z brązowo-czarnym grzbietem i rudym tyłem uszu i głowy; wilki czarne, jasno-szare i białe w Polsce nie występują. Bronią wilków są zęby, dlatego osobniki z uszkodzonym uzębieniem, mają małe szanse na przeżycie. Mają świetny węch i słuch, dzięki którym komunikują się z osobnikami swojego gatunku oraz pozyskują informacje o otaczającym środowisku. Wzrok wilków jest słabszy, za dnia widzą nieostro i lepiej dostrzegają obiekty ruchome, są daltonistami i rozpoznają głównie kolor szary, żółty i niebieski. Nocą widzą zdecydowanie lepiej co ułatwia im dostrzeżenie zdobyczy. Wilk jest zwierzęciem bardzo inteligentnym o dobrej pamięci i szybko kojarzącym wypadki, zagrożenia i łatwej adaptacji do nowych warunków.
Wilk żyje w grupach rodzinnych. Rodzina składa się z pary rodziców, potomstwa obecnego i poprzedniego sezonu lub dwóch. W Polsce wilcze rodziny liczą 4-6 osobników, ale zdarzają się rodziny 2-12 wilków. W wilczych rodzinach nie ma bezwzględnej walki o przywództwo, czy też o możliwość rozrodu, para rodzicielska naturalnie kieruje całą aktywnością rodziny wilczej. Budowanie statusu u wilków zaobserwowano pomiędzy wilkami żyjącymi w niewoli. Wilki wiążą się w pary trwale, rozpad związku wilków następuje głównie na skutek śmierci osobnika. Młode wilki opuszczające rodzinę potrafią wędrować setki kilometrów w poszukiwaniu partnera i wolnego miejsca do założenia własnego terytorium.
W zachodniej Polsce wilcza rodzina przeciętnie zajmuje terytorium 250 km2. Średnie zagęszczenie 2-2,5 osobnika na 100km2. Terytorium jest ustabilizowane przez grupę kilka lat. Członkowie rodziny wilczej codziennie wędrują w obrębie swojego terytorium. Polują czasem razem, czasem w podgrupach. Nory i miejsca wychowu szczeniąt położone są w centralnej części terytorium. Grupy rodzinne nie są do siebie nastawione przyjaźnie a częste naruszanie granic terytorialnych skutkuje w groźnych potyczkach.
Podstawą diety wilków są dzikie ssaki kopytne – jelenie, sarny, dziki, łosie. Mniejszymi ich ofiarami mogą być bobry, zające, borsuki, lisy, bezpańskie psy i koty. Bardzo rzadko zjadają gryzonie. Zwierzęta gospodarskie stanowią 1-3% masy zjedzonej. Wilki nie gardzą również padliną. Mogą nie jeść tydzień, ale potem jednorazowo są w stanie zjeść do 15 kg pokarmu, dzienne zapotrzebowanie to ok 3-5 kg.
Ofiarami wilków przeważnie są osobniki w słabszej kondycji: zwierzęta stare, zranione lub chore. Bytowanie wilków w lesie obniża zagęszczenie jeleni, saren i dzików. Drapieżnictwo reguluje tempo wzrostu zwierząt kopytnych i zapobiega osiąganiu maksymalnych ich zagęszczeń. Zaledwie co dziesiąte polowanie wilka na jelenia i co piąte na sarnę kończy się sukcesem.
Wilk jest po części sprzymierzeńcem leśników i rolników, jest ważnym elementem leśnego ekosystemu. Zmniejsza liczebność jeleni i saren, które powodują szkody w uprawach leśnych i rolnych. Wilk ogranicza również liczebność wałęsających się po lasach psów i kotów, które przenoszą na dzikie zwierzęta choroby i pasożyty. Pozostałości wilczego pokarmu służą również innym gatunkom rzadkim ( niedźwiedź, ryś, żbik, bielik, orzeł przedni, orlik krzykliwy, dzięcioł, borsuk, kuna, łasica, gronostaj, lis, kruk, sójki, sikorki).
Wilki w naszych lasach nie są już przyrodniczą sensacją. Wilków w wielkopolskich lasach przybywa. Ślady pozostawiane na ziemi lub śniegu, odchody, pozostałości po upolowanej zwierzynie oraz bezpośrednie obserwacje wilków, również te, które udało się zarejestrować na fotopułapce – wszystko to nie jest już czymś niezwykłym. Wilki można już spotkać we wszystkich większych kompleksach leśnych złotowskiego nadleśnictwa. Dotychczas najbliżej zlokalizowana populacja rozrodcza występowała w Nadleśnictwie Jastrowie. Wśród młodych osobników jest bardzo duża śmiertelność. Giną na drogach oraz wskutek chorób głównie świerzbowca.
Wilki nie stanowią zagrożenia dla człowieka. Stronią od ludzkich siedlisk. Panika i niepokój nie są potrzebne. Problemem mogą okazać się krzyżówki wilka i psa. Mieszańce takie mogą okazać się zagrożeniem dla ludzi i zwierząt, gdyż tracą swoją nieufność, czujność i brak strachu w podchodzeniu do domostw.
W skrajnym głodzie wilki mogą atakować zwierzęta hodowlane. Rolnicy powinni stosować nakazane środki ostrożności przy trzymaniu zwierząt, zabezpieczać pastwiska i miejsca hodowli zwierząt gospodarskich.
Na noc powinni spędzać zwierzęta z pastwisk do odpowiednio zabezpieczonych zagród lub budynków gospodarczych. Zagrody można zabezpieczać przy wykorzystaniu wysokiego ogrodzenia, pastucha elektrycznego lub psa stróżującego. Jednoczesne stosowanie kilku metod gwarantuje lepszą ochronę.
Na nieogrodzonych pastwiskach leżących w pobliżu lasów, wąwozów, gęstych zagajników nie należy pozostawiać zwierząt bez nadzoru również w ciągu dnia, szczególnie podczas złej pogody. Nadzór może sprawować człowiek lub odpowiednio wyszkolony pies stróżujący.
Po wystąpieniu szkody koniecznie należy zwiększyć nadzór nad stadem. Zabite zwierzęta leżące na pastwisku, zaraz po sporządzeniu protokołu z szacowania szkody, należy bezzwłocznie usunąć, aby nie zwabiać drapieżników.
Nie wolno wywozić padłego inwentarza do lasu, ponieważ sprzyja to przyzwyczajaniu się drapieżników do żerowania na zwierzętach gospodarskich.
W ekosystemie może zdarzyć się tak, że stare wilki, które nie będą potrafiły znaleźć pożywienia w inny sposób, zaatakują zwierzęta hodowlane. Tym samym młode osobniki obserwując stare będą uczyły się polowania na zwierzęta zagrodowe. Leśnicy informują ,że tego typu ataki zdarzają się głównie jesienią, kiedy samice uczą młode polować, a zwierzęta na ogrodzonym terenie są dla nich łatwą zdobyczą, bo nie mają szans na ucieczkę.
Doświadczenia innych krajów pokazują, że bez wsparcia rolników, leśników i myśliwych, ochrona danego gatunku ma niewielkie szanse powodzenia. Generalna Dyrekcji Ochrony Środowiska powinna podjąć decyzję o zarządzaniu gatunkami konfliktowymi i przyczynić się do utrzymania zdrowej i odpowiednio licznej populacji wilków. Powinno być ustalone jak postępować z populacją wilków, jak z nimi postępować, kiedy i jak redukować ich stan, gdzie można by jeszcze je przesiedlić w przypadku nadmiernego zagęszczenia.