Niewydolność wątroby nie jest chorobą często diagnozowaną u koni, ale jej objawów nie należy lekceważyć. Jeżeli koń zaczyna gwałtownie tracić na wadze, jest apatyczny i słaby, nie ma ochoty jeść, a błony śluzowe, gałki oczne i mocz są zażółcone, to nie należy bagatelizować tych objawów, tylko jak najszybciej wykonać badanie biochemiczne krwi.
Wątroba u ssaków jest największym gruczołem, pełniącym istotne funkcje metaboliczne, wydzielnicze, magazynujące oraz detoksykacyjne. Funkcje wydzielnicze obejmują m.in. syntezę oraz wydzielanie do krwi białek osocza, takich jak albuminy, α- i β-globuliny, czynniki krzepnięcia oraz cholinoesterazy, jak również wytwarzanie żółci i odprowadzaniu jej drogami żółciowymi do dwunastnicy. Jedną z najistotniejszych funkcji wątroby, jest metoda polegająca na przekształcaniu substancji szkodliwych dla organizmu w związki obojętne. Szczególnie wiąże się to z przetwarzaniem toksycznego amoniaku w mocznik, który jest usuwany z moczem. Ponadto komórki wątroby wychwytują z krwi wiele substancji wytworzonych przez organizm, np. hormony oraz leki lub toksyny. Substancje te podlegają w komórkach wątroby przemianie i powracają do krwi w postaci związków nieaktywnych. Związki te w dalszej kolejności są usuwane z moczem lub żółcią. Z kolei funkcja magazynująca wątroby polega na gromadzeniu w tym narządzie witamin (np. B12, A i D), soli mineralnych i substancji energetycznych, np. glikogenu. Wątroba reguluje również gospodarkę gromadzącego się w niej żelaza oraz miedzi.
Konie, ze względu na możliwość spożycia zanieczyszczonej mykotoksynami paszy roślinnej, są szczególnie narażone na choroby wątroby. Na szczęście organ ten ma duże właściwości regeneracyjne, a choroby wątroby są często odwracalne. Samo pojęcie „choroby wątroby” jest dość ogólne. Badania naukowe i kliniczne pokazały, że co najmniej 70% narządu musi zostać uszkodzone, by pojawiły się zmiany w biochemii krwi profilu wątrobowego i kliniczne objawy zmian w narządzie.
Wykonanie badań krwi mających na celu sprawdzenie wartości dla enzymów wątrobowych jest bardzo przydatne dla potwierdzenia chorób wątroby. Dobrym markerem zmian wewnątrz komórek wątroby jest także ocena stężenia różnych frakcji bilirubiny. W przypadku podejrzenia chorób wątroby, a w szczególności, kiedy w grę wchodzi zapalenie dróg żółciowych, warto ponadto przyjrzeć się kolorowi moczu, który może ulec zmianie na pomarańczowo-zielonkawy, kiedy bilirubina „ucieka” z krwi do moczu. Dodatkowo, w celu oceny czynności wątroby, można wykonać analizę kwasów żółciowych. To bardzo dobre wskaźniki prognostyczne, jeśli chodzi o przewlekłe choroby wątroby. Jest to związane z ciekawym faktem nieposiadania przez konia pęcherzyka żółciowego.
Inny ważny czynnik diagnostyczny dla chorób wątroby, to ocena poziomu globulin i żelaza. Wysoki poziom globulin może wskazywać na intensywną odpowiedź organizmu na stan zapalny, a wysoki poziom żelaza pojawia się, i jest charakterystyczny – u koni z chorą wątrobą. Wśród objawów klinicznych, jakie mogą towarzyszyć chorobom tego narządu, jest grupa objawów neurologicznych wraz z widoczną na błonach śluzowych żółtaczką. Można też zauważyć zaburzenia równowagi i poruszania się oraz postępującą ślepotę i porażenie kończyn, objawiające się niemożnością wstania i zaleganiem zwierzęcia. W skrajnej niewydolności wątroby, kiedy dochodzi do zatrucia metabolitami całego organizmu, objawy mogą dotyczyć wielu narządów i układów. W przypadku przewlekłych chorób wątroby zwierzę może tracić masę i mieć problem z jej przybraniem mimo prawidłowego karmienia (jest to związane z upośledzeniem trawienia, odzyskiwania substancji odżywczych i neutralizacji substancji toksycznych i takich, które zmniejszają przyswajanie substancji odżywczych). Zdarzają się także kolki o różnym natężeniu, a w okolicy linii środkowej brzucha pojawia się obrzęk.
Najczęstszymi przyczynami uszkodzenia wątroby u koni są: choroba Tyzzera, zatrucie alkaloidami pirolizydynowymi, zatrucie fumaranem żelaza, mikotoksykozy, stłuszczenie wątroby oraz zapalenie, bądź kamica dróg żółciowych. Uszkodzenie wątroby może powodować również nadmierne stosowanie preparatów żelaza oraz miedzi, w celu poprawy wydolności wysiłkowej konia. Podstawowym objawem zatrucia żelazem jest ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy (uporczywa biegunka), szybko doprowadzające do zaburzeń wodno-elektrolitowych i wstrząsu. Zaburzenia metaboliczne powodują objawy neurologiczne i drgawki oraz zaburzenia oddychania.
Jedną z coraz częściej rozpoznawanych przyczyn uszkodzenia wątroby u koni jest zatrucie mykotoksynami. Mykotoksykozy (zatrucia mykotoksynami) powstają na skutek spożycia skażonej paszy produktami metabolizmu grzybów. Są to typowe zanieczyszczenia żywności powstające już w trakcie wzrostu roślin i kumulujące się w całym cyklu produkcyjnym oraz w wyniku nieprawidłowego przechowywania żywności.
Choroby bakteryjne wątroby to również ważny aspekt patologii chorób wątroby u koni, jednak z uwagi na trudności w diagnostyce, przyżyciowo są rzadko rozpoznawane. Głównymi przyczynami bakteryjnego zapalenia wątroby i dróg żółciowych u koni są infekcje drobnoustrojów.
Stosunkowo często jako przyczynę chorób wątroby podaje się niedrożność dróg żółciowych z towarzyszącym im zapalaniem komórek wątroby. Taki problem może być wtórny do powtarzających się infekcji bakteryjnych w obrębie przewodu pokarmowego (szczególnie jelito cienkie), kiedy to tworzą się osady z martwych bakterii i tego, co zostaje po spotkaniu z komórkami układu odpornościowego w obrębie dróg żółciowych. Z czasem takie osady zamieniają się w bardzo niebezpieczne kamienie żółciowe. U takich koni pojawia się gorączka, objawy kolkowe, czasem przeczulica skórna i postępująca utrata masy, a w skrajnych przypadkach objawy ze strony układu nerwowego. W przypadku kiedy zidentyfikujemy pierwotny problem, czyli zakażenia bakteryjne, można je skutecznie wyeliminować, podając odpowiednie antybiotyki i immunostymulatory wspomagające układ odporności w obrębie układu pokarmowego. Dodatkowo, żeby poprawić komfort życia chorego konia, podaje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe lub suplementy na bazie naturalnych składników wykazujących takie działanie. Są także pojedyncze suplementy i leki powodujące częściowy rozpad kamieni i ułatwiające ich usuwanie. Niestety, nie we wszystkich przypadkach ten rodzaj terapii jest skuteczny i konieczna może okazać się interwencja chirurgiczna.
Prawidłowe żywienie oraz dobra opieka weterynaryjna, to najlepsze metody w zapobieganiu chorobom wątroby.