Gatunki drzew i krzewów owocowych polecane do ogrodów przydomowych
Do nasadzeń w ogrodach przydomowych przystępujemy jesienią lub wiosną, a rośliny w pojemnikach możemy sadzić przez cały okres wegetacyjny. Sadzić możemy różne gatunki w zależności od naszych upodobań i oczekiwań oraz funkcji, jakie spełniać ma nasz ogród przydomowy.
W ogrodach najlepiej sadzić drzewa małe, karłowe, (mają większe wymagania glebowe ze względu na stosunkowo słaby system korzeniowy), szybko wchodzące w owocowanie, odporne na choroby i łatwe w pielęgnacji. Jeżeli chcemy dokonywać nasadzeń na niezbyt dobrych glebach, bezpieczniej jest wybrać drzewa na podkładkach półkarłowych lub silnie rosnących. Jeżeli drzewo ma zacieniać działkę, to możemy posadzić drzewa na najsilniej rosnących podkładkach, a wtedy drzewa zaczną owocować po kilku latach i wyglądać jak w babcinym sadzie.
Wybierając odmiany jabłoni i grusz do nasadzeń powinniśmy się kierować ich odpornością na podstawowe choroby (parch jabłoni i gruszy, mączniak), odpornością na mróz oraz wartością smakową i przerobową owoców. Powinniśmy też zapewnić sobie ciągłość owocowania przez cały sezon, pamiętając, że jeżeli posiadamy kilka drzew tej samej odmiany, to w pewnym okresie będziemy mieć nadmiar owoców, a w innym nie będzie ich wcale. Odmian drzew jest bardzo dużo, o różnej porze dojrzewania, wyglądzie, smaku, odporności na choroby, szkodniki. Sadząc odmiany letnie i jesienne należy pamiętać, że powinniśmy je sadzić na bieżące spożycie, przetwory na zimę i do przechowywania.
Możemy wybierać odmian, począwszy od starych – przypominających nam smaki z dzieciństwa, po nowoczesne - o ciekawych smakach. I tak, np. wśród starych odmian można polecić Oliwkę Żółtą, Antonówkę, Kosztelę, Malinową Oberlandzką, Złotą i Szarą Renetę, a wśród grusz niezawodną Faworytkę i Konferencję. Nowe odmiany jabłoni warte uwagi to, między innymi Julka, Piros, Witos, Sawa, Jester, Paulared, Szampion, Ariwa, Florina, Gold Rush, Free Redstar, Goldstar, Rajka, Rubinola, Topaz, Alwa, Gold Milenium, Lodel, Melfree, Ligolina, itp. W bardzo małych ogrodach można posadzić kolumnowe odmiany jabłoni, które zajmują bardzo mało miejsca, np. Bolero, Boskop Super Tellier, Czerwoniec, Flamenko, Mcintosh Wijcik, Polka itp.
Z nowych odmian grusz można polecić odmiany bardzo wczesne, np. Alfa, Izolda, Radana, a także dojrzewające później – Carola, Concord, Amfora, Eryka, Dawid, Generał Leclerc. Można też posadzić czerwone sporty, np. Red Faworytka, Red Bonkreta Williamsa, Dicolor lub grusze japońskie, wyglądem owoców przypominające nasze dzikie gruszki, lecz od nich dużo większe.
Gatunkiem chętnie sadzonym w ogrodach są śliwy. Produkowane są one na podkładce silnie rosnącej ałyczy oraz słabo rosnącej śliwy Wangenheima, na której drzewa są mniejsze i wcześniej wchodzą w owocowanie, lecz wymagają dobrych gleb. Przy wyborze odmiany należy zwracać uwagę na tolerancję wobec groźnej choroby jaką jest szarka, a także na wzajemne zapylanie – najlepiej sadzić samozapylające. Odmian śliw jest bardzo dużo. Najwcześniejsze dojrzewają pod koniec lipca, a najpóźniejsze w październiku. Wartościowymi odmianami są, np. Herman, Katinka, Opal, Kalipso, Sylwia, Diana, Cacańskie, Renkloda Ulena, Jubileum, różne węgierki, późna Oneida, Vision, Prezenta, Rekord.
Nie mniejszy mamy wybór czereśni. Są wśród nich drzewa tradycyjnie silnie rosnące na podkładce czereśni ptasiej, Colcie i F12, a także karłowe, odpowiednie na dobre gleby, z serii PHL, Giseli czy na wstawkach. Z odmian powinniśmy wybrać odporne na pękanie, gnicie, mróz, raka bakteryjnego i inne choroby. Ważne jest też wzajemne zapylenie się odmian (w ogrodach sprawdzają się odmiany samopłodne). Przy wyborze odmian czereśni należy dodatkowo zwrócić uwagę na ochronę przed szkodnikiem - nasionnicą trześniówką. W kolejności dojrzewania możemy posadzić, np. odmiany: Burlat, Wanda, Vega (żółta), Sznajdera, Celesta, Sumit, Techlovan, Sylwia, Lapins, Karina, Bitnera Czerwona (żółta), Rainier (żółta), Kordia, Regina.
Popularne są też wiśnie, produkowane najczęściej na podkładce antypki i czereśni ptasiej. Ta pierwsza lepiej sobie radzi na glebach lżejszych, przepuszczalnych. Możemy sadzić odmiany: North Star, Pandy 103, Groniasta z Ujfehertoi, Sabina, Wanda, Lucyna (o jasnym miąższu) oraz różne miejscowe sokówki.
Rzadziej uprawianymi gatunkami są morele i brzoskwinie. Drzewa moreli mają wytrzymałość na mróz podobną jak śliwy, lecz ich kwitnienie jest wczesne i narażone na obmarzanie i uszkodzenia zawiązków, przez co plonowanie jest zawodne. Warto je sadzić w osłoniętych miejscach. W rejestrze są odmiany Early Orange, Harcot i późna Somo – samopylna i dość odporna na przymrozki. W sprzedaży można spotkać jeszcze wiele nowych odmian.
W przeciwieństwie do moreli, drzewka brzoskwiń i nektaryn są mniej wytrzymale na niskie temperatury i podczas surowych zim łatwo wymarzają. Jeżeli tylko gałęzie przemarzną, można je wyciąć, a po takim zabiegu szybko odrosną i zaowocują. Często jednak w bezśnieżne zimy przemarzają korzenie, co powoduje zamieranie drzew. Zaletą brzoskwiń jest szybkie wchodzenie w owocowanie. Należy też zwrócić uwagę na ochronę przed chorobą – kędzierzawością liści. Z odporniejszych na mróz odmian przyjęły się Harnaś, Reliance, Redhaven. Dostępne też są inne odmiany, takie jak Royalve, Iskra, Inka, Harrow Beauty, Wacław, Siewka Rakoniewicka, a także można spotkać ciekawą odmianę Saturn o płaskich owocach. Z nektaryn można posadzić np. odmiany Durbin, Harko, Hardired, Harblaze, Redgold, Fantasia.
W ogrodach przydomowych warto też sadzić leszczynę, pigwę o owocach podobnych do gruszki lub jabłka, nieszpułkę, rokitnik, jarzębinę, świdośliwkę, dereń jadalny, czarny bez. Uzupełnieniem w takim ogrodzie będą krzewy owocowe. Do tradycyjnych i najbardziej sprawdzonych należą porzeczki - biała, czerwona i czarna, agrest o białych i czerwonych owocach, porzeczko-agrest, maliny tradycyjne, tzn. owocujące na pędach dwuletnich i coraz bardziej popularne w uprawie maliny, owocujące na jednorocznych pędach jesienią, dzięki czemu nie są atakowane przez szkodnika - kistnika malinowca. Można też uprawiać różne odmiany jeżyny bezkolcowej lub malino-jeżyny.
Ostatnio popularność zyskuje borówka amerykańska. Przy jej uprawie szczególną uwagę należy zwrócić na zakwaszenie gleby i - ze względu na płytki system korzeniowy – na nawodnienie. Bardzo wartościowe, bogate w witaminy i sole mineralne, są owoce jagody kamczackiej, pigwowca, borówki brusznicy, żurawiny.
Wybierając gatunki drzew, krzewów oraz ich ilość do nasadzenia, powinniśmy kierować się wielkością ogrodu, naszymi upodobaniami smakowymi, wielkością zapotrzebowania na owoce, łatwością produkcji, przeznaczeniem i sposobem zagospodarowania owoców, różnorodnością gatunkową, a także walorami zdrowotnymi i dekoracyjnymi.
Leszek Skubiszewski
ZD Turek