Na wielu plantacjach zbóż ozimych i rzepaku w bieżącym roku na ternie gminy Duszniki zauważam przebarwienia liści. W przypadku zbóż ich zmiany mają najczęściej kolor żółty, natomiast liście rzepaku przyjmują kolor fioletowy do czerwonego. Często sami rolnicy zwracają się z pytaniem co dzieje się z moim zbożem lub rzepakiem? Trudno na tak postawione pytanie postawić jednoznaczną odpowiedź. Żółknięcie zbóż zwane chlorozą to odbarwianie liści. Roślina z takimi objawami nie wytwarza chlorofilu, nie zachodzi w niej proces fotosyntezy, a tym samym jej proces wzrostu zostaje zahamowany. Łatwiej ulega atakom szkodników i chorób grzybowych. Na taki stan rzeczy może składać się wiele przyczyn – niedobór pierwiastków pokarmowych, choroby grzybowe, żerowanie szkodników, stosowanie herbicydów, zła agrotechnika. Warto zatem przeanalizować, co dzieje się na mojej plantacji. A jeśli to możliwe zastosować środki zaradcze.

1. Niedobór azotu – charakteryzuje się równomiernym żółknięciem od krawędzi starszych liści , młode pozostają zielone. Żółkniecie uwidacznia się od fazy 3-4 liści. Często daje się zauważyć po intensywnych opadach.
2. Niedobór magnezu – przebarwienia starszych liści, począwszy od czubków, aż do ich całkowitego zżółknięcia. Nerwy pozostają zielone, a przez środek liścia biegnie zielony pas. Braki tego pierwiastka można uzupełnić w okresie wegetacji poprzez oprysk siarczanem magnezu. W przypadku braku magnezu w glebie warto już przed siewem zbóż lub rzepaku zastosować np. kizeryt w ilości 200 kg/ha. Nawozem tym można również nawozić pogłównie wówczas jego dawka powinna wynosić od 30 do 80 ka/ha w zależności od ostrości objawów. Najbardziej braki magnezu uwidaczniają się na plantacjach jęczmienia ozimego, pszenicy i rzepaku. Jeśli wiemy, że na danych polu występują braki tego składnika należy wcześniej zastosować wapno magnezowe. Bardzo ważnym zadaniem jest systematyczne badanie zasobności gleby w składniki pokarmowe.
3. Niedobór manganu – objawami jest tutaj zahamowanie wzrostu zbóż, żółknięcie liści , występowanie brunatnych plam pomiędzy nerwami. Na starych liściach pojawiają się żółte plamy, najczęściej z objawami rynchosporiozy. Mangan jest katalizatorem fotosyntezy , odpowiada za wytwarzanie lignin, które budują strukturę ściany komórkowej. Dzięki niemu roślina nie jest wiotka i staje się odporniejsza na uszkodzenia mechaniczne łodyg, liści i korzeni. Braki tego mikroelementu można uzupełnić przez zastosowanie nawozów dolistnych. Warto pamiętać, iż mikroelementy są gorzej pobierane przy wysokim pH> 7,0
4. Mączniak prawdziwy – żółte całe pole lub większe połacie. Na wierzchniej stronie blaszki liściowej widoczne kleistocja w postaci białych poduszeczek grzyba. Do zwalczania tej choroby najczęściej używa się fungicydów na bazie morfolin, które są dość skuteczne w niższych temperaturach.
5. Żółta karłowatość jęczmienia – jest najbardziej niszczycielską chorobą wirusową zbóż. Spowodowana kilkoma gatunkami wirusów przenoszonych przez mszyce zbożowe i czeremchowo zboże. Wirus ten zagraża nie tylko jęczmieniowi, ale również innym gatunkom zbóż między innymi pszenicy i pszenżytu. Porażone rośliny przestają rosnąć i karłowacieją. Obserwuje się również zahamowanie wzrostu korzeni, które nie mogą dostarczyć wody oraz składników pokarmowych. Walka z tym patogenem polega na monitorowaniu plantacji i zwalczaniu mszyc po nalocie zalecanymi insektycydami.
6. Żerowanie ploniarki zbożówki – szkodliwe są larwy ploniarki zbożówki, które żerują u nasady liści sercowych. Na zaatakowanych plantacjach widoczne będą pożółknięte liście, a u ich nasady objawy zgnilizny. Nierozkrzewione rośliny, w których żerują larwy będą obumierać. Obecnie nie ma zarejestrowanych insektycydów do zwalczania tego szkodnika. Insektycydy stosowane do zwalczania mszyc wpływają na zmniejszenie populacji ploniarki zbożówki, warto o tym pamiętać tym bardziej, że przeciwko mszycom oprysk jest konieczny.
7. Niedobór tlenu w glebie – skutkiem nadmiaru wody na glebach zalanych lub powstałego w związku z słabą przepuszczalnością gleby jest zamieranie korzeni z powodu braku wystarczającej ilości tlenu. Mokre, beztlenowe warunki sprzyjają rozwojowi organizmów beztlenowych, które w cyklu życiowym tworzą azotyny, które są toksyczne dla roślin. Ponadto, komórki korzenia uszkodzone wskutek braku tlenu tracą swoją wybiórczą przepuszczalność i pozwalają roślinie absorbować metale toksyczne i inne substancje trujące. Zamarłe korzenie są również łatwo zasiedlane przez fakultatywne pasożyty. Żółknięcie od końców starszych liści, objawy widoczne na całej plantacji , znacznie silniejsze w ścieżkach przejazdowych i na uwrociach.
8. Podeszwa płużna – jest to mocno zbita i w zasadzie nieprzepuszczalna warstwa, która znajduje się poniżej poziomu pracy pługa. Szkodzi ona naszym uprawom ponieważ w latach suchych uniemożliwia podsiąkanie wody do wierzchnich warstw gleby. Natomiast w latach mokrych utrudnia wsiąkanie wody. Objawami na plantacji jest żółkniecie powierzchni starszych liści. Jedynym środkiem zaradczym jest wykonanie głęboszowania w okresie pożniwnym zwłaszcza na glebach cięższych. Pamiętać należy o tym, iż wykonując po raz pierwszy ten zabieg na danym polu nie powinno się przekraczać głębokości 40 cm. Trzeba też mieć na uwadze to na jakim poziomie położona jest sieć melioracyjna, aby nie dopuścić do jej uszkodzenia.
9. Nierównomierna głębokość siewu – zjawisko żółknięcia liści zbóż zachodzi również przy zbyt głębokim lub płytkim siewie nasion. Zdarza się również, że na wskutek błędów podczas przygotowania roli nie została ona uprawiona na jednakową głębokość, wówczas nawet część ziarniaków może pozostać na powierzchni pola. Wówczas dochodzi do rzędowego żółknięcia starszych i środkowych liści.

Obecnie na wielu plantacjach rzepaku można zauważyć fioletowe liście rzepaku, które świadczą o niedoborze fosforu. Im bowiem zimniej, tym rzepak słabiej pobiera i przyswaja fosfor znajdujący się w glebie Pierwiastek ten w organizmie roślinnym pełni bardziej uniwersalną rolę niż inne składniki. Wchodzi nie tylko w szereg związków organicznych , enzymów , ale za pośrednictwem wysokoenergetycznych związków fosforowych staje się głównym przenośnikiem i akumulatorem energii w procesach biochemicznych. Dlatego duże jego ilości znajdują się w stożkach wzrostu. Pełni dużą rolę w budowie systemu korzeniowego, dlatego przy nieodpowiednim zaopatrzeniu spada zimotrwałość rzepaku. Podobne objawy do niedoboru fosforu mogą wykazywać rośliny z deficytem boru. U roślin

młodych pojawiają się czerwone i purpurowe zabarwienia blaszek liściowych i ogonków. W bieżącym roku na wskutek wysokich opadów, mogą wystąpić niedobory azotu jeśli plantacja nie została nieodpowiednio nawieziona tym składnikiem. Należy mieć świadomość , że rzepak swój potencjał plonowania buduje już jesienią, więc każdy nawet utajony niedobór składników pokarmowych może wpłynąć ujemnie na wzrost i rozwój, a w konsekwencji na plon.

Literatura:

1. Mała encyklopedia niedoborów wydawnictwo K+S sp. z o.o.
2. http://agro-technika.pl/dlaczego-jeczmienie-zolkna/
3. http://nowoczesnafarma.pl/Dlaczego-oziminy-zolkna-.html#.U59NAnY5e8