Gospodarstwo demonstracyjne K.J. Just ze Śmiłowa
Gospodarstwo położone we wsi Śmiłowo, gminie Szamotuły. Prowadzona jest w nim działalność rolnicza z dziada pradziada, a od około 30-stu lat gospodarze zajmują się produkcją olejów tłoczonych na zimno. W głowach Państwa Just pojawiła się myśl, aby swoją wiedzą na temat prowadzonej działalności podzielić się z innymi i tak powstało gospodarstwo edukacyjne. Tak też prowadzone są zajęcia dla uczniów szkół średnich rolniczych, którzy w końcowym procesie nauki napisali około 20 prac zaliczeniowych wybierając tematy związane z uprawą roślin oleistych, jak i produkcją olejów. Ponadto właściciele przyjmują też studentów zagranicznych na pokazach upraw polowych, są to wycieczki jednodniowe.
Z momentem otrzymania certyfikatu Gospodarstwa Demonstracyjnego WODR Poznań gospodarstwo rozszerzyło ten zakres o kształcenie nauczycieli zawodu w tzw; „ tygodniowych zderzeniach z rolnictwem”. W okresie od momentu otrzymania certyfikatu do końca 2013 roku w gospodarstwie przewinęło się około 530 osób w grupach tematycznych. W przypadku szkół podstawowych i średnich odbywają się pokazy prowadzenia upraw rolniczych. Wycieczki w grupach polskich, a także mieszanych niemiecko – szwedzko – polskich mają okazję poznać różnorodność prac prowadzonych w gospodarstwie. Do specjalistycznych grup należy zaliczyć Ogólnopolską Wycieczkę Pracowniczą Instytutu Ochrony Roślin jak i Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu z profesorami prowadzącymi wykłady.
Gospodarze wyjeżdżają także ze swoimi prelekcjami w teren z Uniwersytetem Trzeciego Wieku do Obornik, Kłodawy i do Nowego Tomyśla, gdzie w dawnej fabryce narzędzi chirurgicznych (Chifa) odbył się pokaz dla lekarzy. Tematyka prezentowana podczas tych wyjazdów to z jednej trony zakład olejarski z jego procesem produkcji, a z drugiej uprawa roślin oleistych. Szczególne zainteresowanie budzi produkt oznaczony europejskim znakiem Gwarantowana Tradycyjna Specjalność dla oleju rydzowego.
Państwo Just ubiegają się o następny znak europejski dla oleju lnianego. Posiadają także inne oznaczenia gwarantujące jakość wytwarzanego produktu jak: Jakość i Tradycja, Orzeł Agrobiznesu i inne.
Należą do organizacji SLOW FOOD, która zajmuje się ochroną oraz wspieraniem niewielkich regionalnych producentów żywności – szczególnie żywności oryginalnej produkowanej w sposób niespotykany w innych miejscach na świecie. Gospodarstwo znajduję się w sieci Nasze Kulinarne Dziedzictwo, której celem jest rozwój regionów poprzez regionalną żywność i tradycje kulinarne.
Przebywające grupy w ramach wyświetlanego filmu mogą zaznajomić się z całością zdarzeń produkcyjnych i hodowlanych w gospodarstwie. Wykład o znaczeniu olejów w dietetyce poszerzony jest o wartość olejów, zastosowanie ich i przechowywanie. Prezentują produkty z których uczestnicy mogą sporządzać własnoręcznie potrawy w ramach warsztatów konkursowych. Takie spotkania z degustacją są płatne, ponieważ gospodarstwo nie ma na to innych środków.
Inną gałęzią działalności są uprawy polowe. Właściciele posiadają własną zarejestrowaną w Centralnym Ośrodku Badania Odmian Roślin Uprawnych odmianę lnianki siewnej „Śmiłowska” i przyjęli do hodowli niemiecką cebulę STUTTGARTER RIESEN.
Prezentują pierwsza w Polsce plantacje miłorzębu japońskiego. Warto też wspomnieć o gorczycy białej odmiany „Warta” wyhodowanej przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin - PIB w Poznaniu posiadającej bardzo korzystne właściwości dietetyczne. Wyeliminowano z niej kwas erukowy, zredukowano glukozynolany i zrównano w proporcjach kwasy Omega 3 do Omega 6 co jest ewenementem hodowlanym. Wytłoki z tej gorczycy mogą być wykorzystane jako wysokobiałkowa pasza dla zwierząt. Pięcioosobowy zespół pracujący nad uszlachetnieniem tej gorczycy dostał Nagrodę Ministra Rolnictwa. Produkowane są tez takie uprawy jak : len, konopie, dynia oleista, rzepak, ogórecznik, czarnuszka czy wiesiołek.
Współpracują z uczelniami i instytucjami: Uniwersytetem Przyrodniczym, Uniwersytetem Ekonomicznym, Uniwersytetem Medycznym , Instytutem Roślin i Przetworów Zielarskich, Instytutem Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich ciągle poszerzając swoje wiadomości, a jednocześnie dając możliwość uczelniom i instytucjom badania rynku i przeglądu możliwości innowacyjnych.
Właściciele walczą o rynek olei tłoczonych na zimno, mimo że rynek zaczyna być coraz bardziej chłonny na niszowe produkty. Przedsiębiorstwa handlowe zagraniczne jak i odbiorcy indywidualni zwracają się do nich, aby nawiązać współpracę w ten sposób rozszerzają tę sieć i kontynuują export niektórych swoich produktów.
20 listopada 2013 w Sielinku odbyła się konferencja „Rola i znaczenie Gospodarstw demonstracyjnych w transferze nauki do praktyki” poświęcona była przedstawieniu programów jakimi mogą się zająć gospodarstwa demonstracyjne. W wyniku dyskusji najwięcej nacisku położono na konieczność skodyfikowania prawnego działań tych gospodarstw i podstaw uzyskiwania środków na ich rozbudowę.
Przebywając w gospodarstwie można się zorientować, że napotyka ono na pewnego rodzaju trudności finansowe ze względu na konieczność przystosowania gospodarstwa do zadań wytyczonych na konferencji. Przykładem może być sala wykładowo-konferencyjna, która powinna być większa bowiem w tej chwili można w niej przyjąć około 50 osób.
Gospodarstwo Demonstracyjne państwa Just jest rozwojowe ponieważ w sposób nieprzerwany poszukuje nowych rozwiązań i technologii. Cały czas jest otwarte na otoczenie chcące skorzystać z ich doświadczeń.
Anna Czarnecka
ZD Szamotuły