Mastitis, która znajduje się na czele listy chorób bydła, jest chorobą produkcyjną, uważaną za najbardziej kosztowną chorobę bydła mlecznego, powodującą ogromne straty w hodowli krów mlecznych.
Mastitis, czyli zapalenie gruczołu mlekowego najczęściej jest skutkiem zakażenia przez drobnoustroje głównie bakterie. Wyróżniamy dwie postaci mastitis : podkliniczną i kliniczną. W stadach krów najpowszechniej występuje mastitis w postaci podklinicznej. Bez widocznych objawów, niemożliwa do organoleptycznego wykrycia, stanowi najczęstszy rodzaj zakażenia wewnątrz wymieniowego.
Ta postać choroby wyrządza ogromne straty ekonomiczne poprzez spadek produkcji mleka i pogorszenia jego jakości. Występuje zdecydowanie częściej niż postać kliniczna, trwa długi okres, jest trudna do rozpoznania i stanowi źródło infekcji dla innych krów w stadzie. Symptomem pojawienia się choroby jest podwyższona zawartość komórek somatycznych w mleku. Chorobę stwierdza się na podstawie labolatoryjnego badania mleka. Nie podjęcie przez hodowcę odpowiedniego działania sprawia, iż postać podkliniczna rozwija się w kliniczną.
Kliniczną postać mastitis cechują widoczne objawy w gruczole mlekowym i mleku. Wymię jest zaczerwienione, obrzękłe, stwardniałe, wrażliwe na dotyk. W mleku stwierdza się obecność strzępek, kłaczków, surowicy lub krwistej wydzieliny. Mleko od chorej krowy ma inny kolor, wykazuje zmiany ropne, surowicze, wodniste, lub krwawe. Produkcja mleka od chorych krów gwałtownie spada.
Zapalenie gruczołu mlekowego u krów jest tak groźne ponieważ:
- powoduje pogorszenie jakości mleka,
- zwiększa koszty leczenia krów,
- wzmaga konieczność leczenia chorych sztuk drogimi antybiotykami,
- mleko od chorych i leczonych krów nie może być wprowadzone do sprzedaży,
- zmniejsza wydajność krów
- jest przyczyną brakowania krów ze stada.
Wystąpieniu choroby sprzyja wiele czynników: zła higiena pozyskiwania mleka, nieodpowiednie warunki środowiskowe, zbyt wysoka wilgotność pomieszczenia czy nieprawidłowe działanie urządzenia udojowego. Mastitis, to choroba całego stada a nie pojedynczej sztuki dlatego profilaktyką należy objąć całe stado. Zaliczamy do niej przede wszystkim:
- utrzymanie pomieszczeń i stanowisk w czystości,
- unikanie przeciągów i wilgoci,
- przestrzeganie zasad higieny doju,
- korzystanie tylko ze sprawnych aparatów udojowych systematycznie kontrolowanych,
- leczenie krów chorych,
- eliminowanie ze stada chorych krów,
Znaczną rolę w odporności wymienia na zakażenie odgrywa żywienie, ponieważ niektóre substancje odżywcze mają wpływ na mechanizmy obronne. Należy do nich selen i wit. E, beta karoten, cynk i miedź, które dodane do paszy we właściwych proporcjach i stosowane w odpowiednich terminach znacznie redukują zaistniałe infekcje.
Jednym ze sposobów wykrywania zapaleń wymion jest analiza wyników oceny wartości użytkowej bydła. Jednorazowy wzrost komórek somatycznych może być spowodowany temperaturą otoczenia , niesprawną aparaturą udojową, zmianą paszy, zaniedbaniem ze strony obsługi. Systematyczny wzrost wskazuje na bagatelizowanie stanów podklinicznych co prowadzi do rozprzestrzeniania się choroby w stadzie. Stale wysoki poziom z kolei świadczy o zaniedbaniu i braku opieki weterynaryjnej.
Wszyscy hodowcy bydła mlecznego powinni zwrócić szczególną uwagę na występujący problem. Systematycznie analizować procent udziału komórek somatycznych w mleku, które w decydującym stopniu wpływają na pogorszenie jakości i ilości mleka co zmniejsza dochód i zysk uzyskiwany z produkcji mleka w gospodarstwie.