Pola są miejscem bytowania wielu organizmów. Jedne są sprzymierzeńcami człowieka, ponieważ żywią się szkodnikami upraw inne natomiast szkodzą człowiekowi, ponieważ niszczą plony.Aby zachować równowagę  biologiczną  w przyrodzie, czyli także na polu nie można niszczyć wszystkich organizmów, które się tam znajdują. Organizmy regulujące w naturalnych warunkach  liczbę  szkodników nazywamy organizmami pożytecznymi. Rola człowieka  polega na tym aby poprzez stosowanie środków ochrony roślin nie zniszczyć organizmów pożytecznych, naturalnych wrogów szkodników. Ważne jest aby stosować selektywne środki ochrony roślin czyli takie, które niszcząc szkodnika nie niszczą istot pożytecznych oraz stwarzać warunki do ich naturalnego rozwoju. Naturalni wrogowie szkodników przebywają najczęściej tam, gdzie jest dużo dla nich pokarmu czyli nektaru i pyłku – na kwitnących roślinach, tam gdzie mogą czuć się bezpiecznie oraz tam, gdzie  mają dobre warunki zimowania czyli na terenach nieuprawianych , ekologicznych, miedzach , pasach zadrzewień czy kępach krzewów. Największe znaczenie w ograniczaniu  liczebności szkodników mają gatunki pożytecznych drapieżców. Należą do nich : biedronki, złotooki, drapieżne muchówki, dziubałkowate i skorki. Pasożytnicze błonkówki z rodzin gąsienicznikowatych, męczelkowatych i bleskotkowatych i liczne gatunki muchówek, w tym ogromne znaczenie mają rączycowate. Należy pamiętać także o naturalnych zapylaczach a wśród nich o pszczołach, trzmielach i pszczołach samotnicach do których należy murarka ogrodowa.

Biedronki – są to drapieżne chrząszcze żywiące się głównie mszycami ale także pluskwiakami, czerwcami i roztoczami. Drapieżnikami są zarówno dorosłe owady jak i larwy. Samice  składają jaja pojedynczo lub ciasno ułożone często wśród kolonii mszyc. Larwa biedronki w ciągu swojego  rozwoju czyli 30-stu  dni zjada od 100 do 2000 mszyc a dorosłe owady zjadają dziennie od 30 do 250 mszyc. Biedronki zimują w ściółce, pod korą drzew, wśród suchych liści lub w szczelinach budynków, często gromadnie. Zdarza, że jaja, larwy i poczwarki biedronek są niszczone gdyż są uważane za szkodniki.               Biedronkę siedmiokropkę i biedronkę dwukropkę wykorzystuje się do biologicznego zwalczania przędziorków w uprawach szklarniowych.

Fot. Biedronka - postać dorosła

Fot. Larwa biedronki

Złotooki – owady z rzędu sieciarek, mające delikatną budowę ciała o długości od 10 do 15 mm i zieloną barwę. Skrzydła są przeźroczyste, nieco dłuższe od tułowia. Dorosłe osobniki nie są drapieżnikami, odżywiają się spadzią mszyc, nektarem kwiatów oraz pyłkiem. Jaja składają w koloniach mszyc – rocznie jedna samica może złożyć do 400 jaj. Larwy złotooka pospolitego powszechnie spotykanego przedstawiciela tej grupy owadów są bardzo żarłoczne- jedna larwa może zjeść do 400 mszyc. Zimują w szczelinach kory, wśród suchych liści a  także w zabudowaniach również mieszkalnych.

Bzygowate - to rodzina owadów zaliczana do podrzędu krótkoczułkich z rzędu muchówek. Osiągają długość do 25 mm i są charakterystycznie ubarwione - mają tułów w czarno-żółte paski, przez co często mylone są z osami. Bzygowate są jednak dla ludzi nie groźne, a wygląd podobny do żądlących os służy ich ochronie przed drapieżnikami. Osobniki dorosłe bzygowatych żywią się nektarem kwiatów. Jednak ich larwy szczególnie w trzecim, ostatnim stadium rozwoju są bardzo żarłoczne i zjadają do 120 sztuk mszyc dziennie. Najlepszym źródłem pokarmu dla owadów dorosłych  są rośliny dziko rosnące a także rośliny miododajne np. facelia.

Fot. Bzygowate-postać dorosła

Pryszczarkowate to druga rodzina wśród muchówek , które zjadają mszyce. Pryszczarek mszycojad to maleńki owad o długości ciała do 5 mm, wyglądem przypominający małe komary. Jego larwy zabijają  wiele gatunków mszyc – w warunkach polowych larwa zabija do 70 mszyc. Bardzo przydatny jest w szklarniach gdzie  wykorzystuje się go do niszczenia mszyc żerujących na roślinach warzywnych i ozdobnych.

Skorki- owady o długości ciała od 0,5  do 2,5 cm, barwy brązowej lub czerwono- brązowej z dwoma cęgowatymi wyrostkami na końcu odwłoka, nazywane potocznie szczypawkami. Zimują w podziemnych korytarzach, zjadają mszyce, jaja i młode larwy stonki ziemniaczanej, rolnic, piętnówek. Dlatego nie niszczmy tych pożytecznych organizmów, bo ucho człowieka jest zapewne ostatnim miejscem, które ta „ szczypawka” zechce odwiedzić.

    Sprzymierzeńcami człowieka w zwalczaniu szkodników  są również pasożytnicze organizmy. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowią owady, które pasożytują w organizmach szkodników stale lub okresowo, zabijając je i niszcząc. Pasożyty, których larwy zabijają żywiciela, a dorosłe osobniki żyją wolno nazywa się parazytoidami. Większość pasożytów szkodników to parazytoidy.  Najbardziej pożyteczne błonkówki to kruszynki, malutkie owady, które składają jaja do jaj innych owadów np. szkodnika kukurydzy omacnicy prosowianki, szkodników drzew owocowych:  owocówki jabłkóweczki, śliwóweczki czy szkodników warzyw: bielinków oraz piętnówek. W ciągu życia mogą złożyć nawet do 300 jaj i wydają kilka pokoleń w roku. Najlepiej rozwijają się w temperaturze 25^o

   Również niewielkie  błonkówki z rodziny gąsienicznikowatych i bleskotkowatych są pasożytami wielu szkodliwych motyli min. gąsienicy tantnisia krzyżowiaczka w której samice składają jaja. Ostatecznie w ciele gąsienicy zamiast szkodnika rozwija się pożyteczna błonkówka, której samica może złożyć do kilkuset jaj. Muchówki z rodziny rączycowate są parazytoidami gąsienic wielu szkodliwych  motyli, larw błonkówek, chrząszczy i pluskwiaków. Wyglądem przypominają muchę domową o krępej budowie ciała pokrytego szczecinkami. Owady dorosłe żywią się nektarem i spadzią mszyc. Samice składają jaja na żywicielu lub w jego pobliżu. Rozwój larw odbywa się w żywicielu lub w glebie. W ciągu sezonu wegetacyjnego mogą wydać do 2 pokoleń. Pasożytują tylko wybranych żywicieli min. kuprówkę rudnicę, brudnicę nieparkę – szkodniki lasów czy też piędziki- szkodniki sadów a także są ważnym pasożytem pędraków.

Fot. Rączycowate-postać dorosła

Owady zapylające są również sprzymierzeńcami człowieka ponieważ  zapylają rośliny owadopylne takie jak gryka, słonecznik, lucerna, esparceta, sady owocowe, truskawki, maliny, porzeczki, agrest, warzywa w tym na nasiona, bez ich pracy, plon tych roślin nie jest możliwy. Obecność zapylaczy jest korzystna również dla roślin samopylnych takich jak: rzepak, rzepik, gorczyca, peluszka, soja, wyka ozima, seradela, grochy a także proso, mak, len czy łubin żółty. Pokarmem ich jest nektar i pyłek kwiatowy, który przenoszony na ciele owadów zapyla kwiaty. Najbardziej znanymi zapylaczami są pszczoły. W Polsce jest znanych około 400 gatunków pszczół. Wielkość ich ciała wynosi do 40 mm. Oprócz pszczoły miodnej, która prowadzi rozwinięty system życia społecznego/opieka nad potomstwem/  i produkuje miód, zapylaczami są trzmiele, których życie społeczne jest mniej rozwinięte oraz pszczoły samotnice do których należy murarka ogrodowa. Mimo, że trzmiele i murarki nie produkują miodu to zapylają kwiaty już od wczesnej wiosny, przy niskiej temperaturze, około 10^oC, kiedy pszczoły miodne jeszcze nie wylatują.  Owady zapylające odgrywają dużą rolę w uzyskiwaniu wysokiej jakości nasion i owoców, ponieważ zapylanie kwiatów ma istotny wpływ na ich wielkość i ilość.  Ochrona pożytecznych organizmów jest  konieczna ponieważ wiele gatunków  zagrożonych jest wyginięciem. Stosowanie w środowisku korzystnych dla nich zmian, stwarzanie odpowiednich warunków zimowania, nie niszczenie ich, stosowanie selektywnych środków ochrony roślin to najlepsze sposoby ich ochrony oraz korzystania z ich pożytecznej działalności.

                                                                                                                                                                      Opracowanie i zdjęcia Ewa Wziętek