Obszary Natura 2000 są najmłodszą formą ochrony przyrody, wprowadzone wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku. Takie obszary zostały wyznaczone we wszystkich państwach członkowskich, tworząc Europejską sieć Ekologiczną Obszarów Natura 2000. Jednym z priorytetów działalności Unii Europejskiej jest zachowanie lub odtworzenie różności biologicznej dzikiej fauny i flory. W tym celu zostały wyznaczone i objęte ochrona obszary, na których występują określone typy siedlisk przyrodniczych, gatunki roślin i zwierząt.

            Podstawą funkcjonowania Sieci Natura 2000 są dwie unijne dyrektywy:

1. Dyrektywa ptasia (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa) – określa kryteria do wyznaczania ostoi dla gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem;
2. Dyrektywa siedliskowa (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory) – ustala zasady ochrony pozostałych gatunków zwierząt, a także roślin i siedlisk przyrodniczych oraz procedury ochrony obszarów szczególnie ważnych przyrodniczo.

Sieć obszarów Natura 2000 obejmuje:

1. obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO, z ang. Special Protection Areas)
2. specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO, z ang. Special Areas of Conservation),

            Informacji na temat czy dany teren objęty jest obszarem Natura 2000 można znaleźć na stronie www.natura2000.gdos.gov.pl (wyszukiwarka obszarów), w biurach ARiMR, Ośrodkach doradztwa rolniczego, czy Regionalnych Dyrekcjach Ochrony Środowiska.

 Na terenie powiatu śremskiego zostały wyznaczone 2 obszary: Ostoja Rogalińska (PLB300017 – obszar OSO) oraz Rogalińska Dolina Warty( PLH300012 – obszar SOO), które obejmują część obrębów gmin: Brodnica, Książ Wlkp. i Śrem. Na dzień dzisiejszy nie ustalono planów zadań ochronnych dla tych terenów.

Rolnicy gospodarujący na obszarach Natura 2000 mają możliwość uzyskania dodatkowych korzyści finansowych poprzez programy rolnośrodowiskowe. Programy rolnośrodowiskowe są jednym z głównych elementów Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Do tej pory zrealizowane zostały 2 krajowe Programy Rolnośrodowiskowe w latach 2004 – 2006 oraz w latach 2007 i 2013. Obecnie w trakcie realizacji jest program na lata 2014 – 2020. Celem działania rolno-środowiskowo-klimatycznego jest stosowanie takich praktyk, które wpływają na zwiększenie różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich. Działanie jest skierowane do rolników, którzy dobrowolnie zdecydują się na prowadzenie działalności rolniczej według określonych w planie rolno-środowiskowo-klimatycznym zasad. Płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne stanowią rekompensatę powiększonych nakładów oraz utraty części zysków, co jest związane z ekstensywnym prowadzeniem produkcji. Działanie to jest działaniem wieloletnim, a więc rolnik zobowiązuje się do prowadzenie danej produkcji na zadeklarowanej powierzchni przez okres 5 lat.

Na obszarach Natura 2000 możliwa jest realizacja Pakietu 4. Cenne siedliska i  zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000. Tabela poniżej zawiera dostępne warianty oraz stawki płatności.

Warunkiem przystąpienia do pakietu przyrodniczego (oprócz wariantu 4.7) jest wymagane potwierdzenie występowania danego siedliska przyrodniczego lub siedliska lęgowego ptaków przez eksperta przyrodniczego, który dokonuje inwentaryzacji terenu. Dokumentacja przyrodnicza powinna być przygotowana w tym samym roku lub roku poprzedzającym złożenie wniosku o płatność. Ocena siedliska powinna odbywać się w okresie wegetacyjnym, natomiast dla oceny ornitologicznej najwłaściwszym jest termin wiosenny. Należy więc pamiętać, aby odpowiednio wcześnie zgłosić się do eksperta przyrodniczego. Ekspert przyrodniczy powinien współpracować z rolnikiem i wskazać mu cechy siedliska lub gatunki ptaków występujące na terenie zgłoszonym przez rolnika. Listę ekspertów przyrodniczych można znaleźć na stronie internetowej Centrum Doradztwa Rolniczego.

Konieczne jest również posiadanie przez beneficjenta planu działalności rolno-środowiskowo-klimatycznej sporządzonego przez uprawnionego doradcę rolnośrodowiskowego, a także rejestr działalności rolno-środowiskowo-klimatycznej, w którym na bieżąco i chronologicznie zapisywane są zabiegi agrotechniczne wykonywane na poszczególnych działkach oraz, jeśli dotyczy, informacje na temat prowadzonego wypasu. Rejestr prowadzony jest przez cały okres trwania zobowiązania, a więc przez 5 lat. Plan działalności rolno-środowiskowo-klimatycznej jest dokumentem , który zawiera informacje dotyczące beneficjenta, jego gospodarstwa oraz wymagania jakie muszą zostać spełnione w ramach danego wariantu.

Dobra współpraca z doradcą oraz właściwe przygotowanie się rolnika do podjęcia zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego, a także przestrzeganie zasad jest warunkiem powodzenia realizacji tego zobowiązania.

Źródła:

www.arimr.gov.pl

www.poznan.rdos.gov.pl

"Korzyści dla rolnictwa wynikające z gospodarowania na obszarach Natura 2000", Ireneusz Kaługa,Warszawa 2009

Przewodnik po dzialaniu rolno-środowiskowo-klimatycznym PROW 2014-2020 - broszura informacyjna