Bioenergia uzyskiwana z szybko rosnących gatunków wierzby jest sferą komercyjnego zainteresowania w Stanach Zjednoczonych, w wielu krajach Europy, a także w Polsce.
Od kilku lat obserwuje się w kraju wzrost zainteresowania uprawą roślin energetycznych wśród rolników i nie tylko wśród nich.
Dlaczego uprawa roślin energetycznych?
Wspólne cele UE zawarte w Pakiecie Energetycznym na najbliższe lata to : do roku 2020 redukcja o 20% emisji CO2, poprawa efektywności energetycznej o 20%, wzrost udziału energetyki odnawialnej do 20% i odnawialnych źródeł energii w transporcie do 10%.
Do roku 2020 udział OZE / Odnawialnych Źródeł Energii / w bilansie energetycznym krajów członkowskich zwiększy się i wyniesie 15% udziału w finalnym zużyciu energii.
W Polsce przyjęto ,,Strategię Rozwoju Energetyki Odnawialnej", która przewiduje 14% udział odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju w 2020 roku.
Założenia polityki energetycznej Polski do 2030 roku: - bezpieczeństwo energetyczne (pokrycie zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię przy zachowaniu ochrony środowiska), rozwój odnawialnych źródeł energii jako cel strategiczny, ochrona środowiska przyrodniczego przed negatywnymi skutkami oddziaływania procesów energetycznych.
Powołanie 04.07.2011 przez Ministerstwo Rolnictwa specjalnego zespołu ds. rozwoju odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich to obok wspólnotowych celów kolejny przykład perspektyw dla OZE. Ze względu na ograniczone możliwości wykorzystania drewna opałowego z lasów, drewna odpadowego z przemysłu drzewnego czy też słomy z rolnictwa, koniecznym stało się zakładanie plantacji roślin energetycznych. W takich uprawach najlepiej sprawdza się wierzba krzewiasta (zwłaszcza gatunek Salix viminalis). Potwierdzają to doświadczenia innych krajów (np. USA, Danii, Szwecji), a także wieloletnie badania polskich naukowców.
Dlaczego wierzba?
Wierzba jest rośliną szybko rosnąca, rośnie nawet do14 razy szybciej niż las oraz nisko nakładową. Jest biopaliwem o zerowym bilansie CO2. Dobrze znosi okresowe podtopienia. Umożliwia wykorzystania gleb nie nadających się do uprawy innych roślin ze względu na okresowe nadmierne uwilgotnienie czy też zanieczyszczone przez przemysł oraz wykorzystanie i „bioutylizację" ścieków (roślina oczyszczająca glebę z metali ciężkich i substancji toksycznych).
Kierunki wykorzystania biomasy:
Energetyczne wykorzystanie jej biomasy (już 0,5ha plantacja wierzby może zabezpieczyć opał w gospodarstwie rolnym w skali roku, użytkowanie plantacji przez okres 25-30 lat)
Wytwarzanie wtórnych nośników energii: paliwa gazowe i płynne (metanol, gaz drzewny)
Rekultywacja terenów przemysłowych, strefy ochronne, nieużytki.
Surowiec dla przemysłu drzewnego i papierniczego (płyty pilśniowe, wiórowe, sklejki, masa celulozowa)
Biologiczne oczyszczalnie ścieków,
Umacnianie brzegów kanałów, rzek oraz budowa wałów,
Powstrzymywanie erozji gleby i upiększanie terenów.
Weryfikacja badań prowadzonych w innych krajach i w Polsce.
Koniecznością staje się dokładniejsze poznanie i upowszechnienie sposobów uprawy wierzby w Polsce, poznanie odmian przydatnych w naszych warunkach klimatyczno-glebowych.
Maksymalizacja plonów biomasy z ha w różnych warunkach uprawy i postępu biologicznego odmian / rozstawa mniejsza, czy większa /. ZDOO Śrem-Wójtostwo prowadzi od kilku lat doświadczenia z wierzbą. Posiada kolekcję 130 odmian w badaniach odrębności wyrównania i trwałości (OWT ). Prowadzi kilkuletnią współpracę z szwedzką firmą hodowlaną (doświadczenia oceny wartości gospodarczej z nowymi odmianami wierzby wyhodowanymi w tej firmie).
Wychodząc naprzeciw potrzebom praktyki rolniczej i celom OZE w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian, obecnie Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian w Śremie Wójtostwie rozpoczęto w ramach PDOiR Wielkopolska realizację doświadczenia z 22 odmianami wierzby energetycznej.
Założenia do metodyki doświadczenia oceny wartości gospodarczej odmian wierzby na cele energetyczne:
Poznanie wartości gospodarczej odmian na terenie Wielkopolski. Porównanie plonowania odmian przy dwóch poziomach obsady roślin. Do realizacji doświadczenia wybrano 12 odmian krajowych i 10 zagranicznych, rokujących osiągnięcie najlepszych wyników plonowania.
Metoda założenia doświadczenia:
4 powtórzenia z tego: 2 powtórzenia w obsadzie 32,5 tysiąca na ha i 2 powtórzenia w obsadzie 13,3 tysiąca na ha. Powierzchnia pojedynczego poletka to 27 m2
Sadzenia dokonano na przełomie kwietnia i maja 2010 roku. Cięcie wyrównawcze po pierwszym roku uprawy wykonano na początku trzeciej dekady marca 2011 roku.
Przewiduje się zbiór w cyklach dwuletnich, a więc pierwszych wyników plonowania odmian wierzb należy spodziewać się na przełomie roku 2012 na 2013. Po zbiorze określony zostanie także plon suchej masy odmian.

Roman Wojciechowski
Wiesław Małkowski
ZDOO Śrem Wójtostwo