Choroby roślin powodowane przez tzw. czynniki nieorganiczne występują powszechnie i powodują duże szkody. Choroby wywołane przez czynniki nieorganiczne nie przenoszą się z rośliny na roślinę, dlatego, nazywane są mianem chorób nieinfekcyjnych. Szkodliwość czynników atmosferycznych takich jak: niedobór lub nadmiar wody, składników mineralnych w glebie, działanie zbyt niskiej lub wysokiej temperatury, trujące składniki wchodzące w skład powietrza są w ścisłym związku z występowaniem patogenów organicznych. Zależność ta występuje wówczas, gdy przynajmniej jeden z czynników nieorganicznych, który bezpośrednio wywołuje choroby przyczynia się do podatności rośliny na zakażenie bakteriami lub grzybami. Temperatura, czyli termiczne wymagania roślin są ściśle określone dla poszczególnych grup roślin oraz ich faz rozwojowych. Wszystkie rozbieżności pojawiające się podczas rozwoju roślin hamują ich wzrost i powodują zmiany oraz zakłócenia w ich organach. Bardziej niebezpieczne są niskie temperatury, które powodują uszkodzenia mrozowe tkanek. Najszybciej na przemarzanie narażone są najmłodsze tkanki i organy kwiatowe. Uszkodzenia mrozowe powstają w wyniku tworzenia się kryształów lodu w przestworzach międzykomórkowych oraz w komórkach. Zbyt wysoka temperatura działa pośrednio szkodliwie na rośliny powodując wzrost transpiracji i związany z tym niedobór wody. Nadmierna wilgotność powietrza rzadko bywa bezpośrednią przyczyną zmian chorobotwórczych. Zjawisko dłużej trwającej wysokiej wilgotności może doprowadzić do zahamowania transpiracji oraz pobierania wody i składników mineralnych. Wysoka wilgotność jest przyczyną rozwoju chorób infekcyjnych szczególnie powodowanych przez grzyby. Niska wilgotność spowodowana suszą może wpływać na nadmierną transpirację, utratę turgoru, doprowadzając do zamierania organów roślin, opadania liści, kwiatów, a nawet zawiązku owoców. Światło, a właściwie jego nadmiar nie wywołuje szczególnie poważnych uszkodzeń roślin, natomiast jego brak powoduje zakłócenia wzrostu i rozwoju roślin, co objawia się wydłużeniem łodyg, drobnieniem, wydłużeniem liści, wyblaknięciem zielonych organów roślin. Wypłowienie spowodowane zbyt gęstym siewem lub sadzeniem jest jedną z przyczyn wylegania zbóż. Silne wiatry, wichury i grad powodują mechaniczne uszkodzenia roślin. Zjawiska te mogą spowodować całkowite zniszczenie roślin zielnych, kwiatów, pędów i owoców. Powstałe rany staja się źródłem zakażeń głównie przez grzyby. Niedobór czystego powietrza, czyli tlenu jest rzadkim zjawiskiem w uprawach polowych. Niedostatek tlenu występuje w przechowalniach oraz chłodniach, powoduje choroby fizjologiczne. Z pośród składników zanieczyszczonej atmosfery najgroźniejsze dla roślin są fluorowodór, fluorki, dwutlenek azotu i siarki. Związki fluoru są najbardziej szkodliwe dla zielonych organów roślin gdzie, absorbowane przez liście gromadzą się w części wierzchołkowej i po brzegach. Dwutlenek siarki reaguje z wodą wydzielając fitotoksyczne jony siarczanowe. Powstają w wyniku reakcji fotochemicznej. Ozon wnika do liści przez szparki, powodując najpierw wodniste, a później brunatne plamy. Amoniak i etylen mogą uszkadzać owoce w chłodniach. Wzrost zawartości etylenu powoduje szybkie przejrzewanie owoców. Zapylenie atmosfery jest również szkodliwe dla roślin. Powoduje powstawanie chlorotycznych plam na liściach i zahamowanie wzrostu roślin. Pojawiające się w pyle składniki mogą przyczyniać się do poparzenia wilgotnych liści. Rozpoznawanie chorób roślin powodowanych przez czynniki nieorganiczne wymaga stosowania metod diagnostycznych.

Literatura:

„ Nauka o chorobach roślin” – Z. Borecki

Opracowanie: Barbara Skrzypniak - główny doradca PZDR nr 7.